Przysłów 23
1 Gdy siądziesz, abyś jadł z panem, uważaj pilnie, kto jest przed tobą;
When you sit down to eat with a leader, pay close attention to what has been set before your face,
2 Inaczej wraziłbyś nóż w gardło swoje, jeźlibyś był chciwy pokarmu.
and put a knife to your throat, if, in such a way, you could hold your soul in your own power.
3 Nie pragnij łakoci jego; bo są pokarmem obłudnym.
Do not desire his foods, in which is the bread of deceit.
4 Nie staraj się, abyś się zbogacił; owszem, zaniechaj opatrzności twojej.
Do not be willing to labor so that you may be enriched. But set limits by your prudence.
5 I miałżebyś obrócić oczy twoje na bogactwo, które prędko niszczeje? bo sobie uczyni skrzydła podobne orlim, i uleci do nieba.
Do not raise your eyes toward wealth that you are not able to have. For they will make themselves wings, like those of an eagle, and they will fly in the sky.
6 Nie jedz chleba człowieka zazdrosnego, a nie żądaj łakoci jego.
Do not eat with an envious man, and do not desire his foods.
7 Albowiem jako on ciebie waży w myśli swej, tak ty waż pokarm jego. Mówić: Jedz i pij, ale serce jego nie jest z tobą.
For, like a seer and an interpreter of dreams, he presumes what he does not know. “Eat and drink,” he will say to you; and his mind is not with you.
8 Sztuczkę twoję, którąś zjadł, zwrócisz, a utracisz wdzięczne słowa twoje.
The foods that you had eaten, you will vomit up. And you will lose the beauty in your words.
9 Przed głupim nie mów; albowiem wzgardzi roztropnością powieści twoich.
Do not speak into the ears of the unwise. They will despise the doctrine of your eloquence.
10 Nie przenoś granicy starej, a na rolę sierotek nie wchodź.
Do not touch the boundaries of little ones, and do not enter into the field of the fatherless.
11 Bo obrońca ich możny; onci się podejmuje sprawy ich przeciwko tobie.
For their close relative is strong, and he will judge their case against you.
12 Obróć do nauki serce twoje, a uszy twoje do powieści umiejętności.
Let your heart enter into doctrine, and let your ears enter into words of knowledge.
13 Nie odejmuj od młodego karności; bo jeźli go ubijesz rózgą, nie umrze.
Do not be willing to take away discipline from a child. For if you strike him with the rod, he will not die.
You will strike him with the rod, and so shall you deliver his soul from Hell. (Sheol h7585)
15 Synu mój! będzieli mądre serce twoje, będzie się weseliło serce moje, serce moje we mnie;
My son, if your soul will become wise, my heart will be glad with you.
16 I rozweselą się nerki moje, gdy będą mówiły wargi twoje, co jest prawego.
And my temperament will exult, when your lips will have spoken what is upright.
17 Niech nie zajrzy serce twoje grzesznikom; ale raczej chodż w bojańni Pańskiej na każdy dzień;
Let not your heart compete with sinners. But be in the fear of the Lord all day long.
18 Bo iż jest zapłata, przeto nadzieja twoja nie będzie wykorzeniona.
For you will have hope in the end, and your expectation will not be taken away.
19 Słuchaj, synu mój! a bądź mądry, i nawiedź na drogę serce twoje.
Listen, my son, and be wise, and direct your soul along the way.
20 Nie bywaj między pijanicami wina, ani między żarłokami mięsa;
Do not be willing to be in the feasts of great drinkers, nor in the carousings of those who gather to feed on flesh.
21 Boć pijanica i żarłok zubożeje, a ospały w łatach chodzić będzie.
For those who waste time drinking, and who surrender themselves to symbols, will be consumed. And those who sleep will be clothed in rags.
22 Słuchaj ojca twego, który cię spłodził, a nie pogardzaj matką twoją, gdy się zstarzeje.
Listen to your father, who conceived you. And do not despise your mother, when she is old.
23 Kupuj prawdę, a nie sprzedawaj jej; kupuj mądrość, umiejętność i rozum.
Purchase truth, and do not sell wisdom, or doctrine, or understanding.
24 Bardzo się raduje ojciec sprawiedliwego, a kto spłodził mądrego, weseli się z niego.
The father of the just exults in gladness; he who has conceived the wise will rejoice in him.
25 Niech się tedy weseli ojciec twój, i matka twoja; i niech się rozraduje rodzicielka twoja.
Let your father and your mother be joyful, and may she who conceived you exult.
26 Synu mój! daj mi serce twoje, a oczy twoje niechaj strzegą dróg moich.
My son, offer me your heart, and let your eyes keep to my ways.
27 Bo nierządnica jest dół głęboki, a cudza żona jest studnia ciasna.
For a loose woman is a deep pit, and a foreign woman is a constricted well.
28 Ona też jako zbojca zasadzki czyni, a zuchwalców między ludźmi rozmnaża.
She lies in wait along the way like a robber. And the incautious one whom she sees, she will put to death.
29 Komu biada? Komu niestety? Komu zwady? Komu krzyk? Komu rany daremne? Komu zapalenie oczów?
Who has woe? Whose father has woe? Who has quarrels? Who falls into pits? Who has wounds without cause? Who has watery eyes?
30 Tym, którzy siadają na winie; tym, którzy chodzą, szukając przyprawnego wina.
Is it not those who linger over wine, and who strive to be drinking from their cups?
31 Nie zapatruj się na wino, gdy się rumieni, i gdy wydaje w kubku łunę swoję, a prosto wyskakuje.
Do not gaze into the wine when it turns gold, when its color shines in the glass. It enters pleasantly,
32 Bo na koniec jako wąż ukąsi, a jako żmija uszczknie;
but in the end, it will bite like a snake, and it will spread poison like a king of snakes.
33 Oczy twoje patrzyć będą na cudze żony, a serce twe będzie mówiło przewrotności;
Your eyes will see women who are outsiders, and your heart will utter perversities.
34 I będziesz jako ten, który leży w pośród morza, a jako ten, który śpi na wierzchu masztu;
And you will be like someone sleeping in the middle of the sea, and like a pilot, fast asleep, who has lost his hold on the helm.
35 Rzeczesz: Ubito mię, a nie stękałem, potłuczono mię, a nie czułem. Gdy się ocucę, udam się zaś do tego.
And you will say: “They have beaten me, but I did not feel pain. They have dragged me, and I did not realize it. When will I awaken and find more wine?”
