Przysłów 22
1 Lepsze jest dobre imię, niż bogactwa wielkie; a przyjaźń lepsza, niż srebro i złoto.
A good name is more desirable than great riches, and loving chen ·grace· is better than silver and gold.
2 Bogaty i ubogi spotkali się z sobą; ale Pan jest obydwóch stworzycielem.
The rich and the poor have this in common: Adonai is the maker of them all.
3 Ostrożny widząc złe ukrywa się; ale prostacy wprost idąc wpadają w szkodę.
A prudent man sees danger, and hides himself; but the simple pass on, and suffer for it.
4 Pokory i bojaźni Pańskiej nagrodą jest bogactwo, i sława i żywot.
The result of humility and the fear of Adonai is wealth, kavod ·weighty glory·, and life.
5 Ciernie i sidła są na drodze przewrotnego; kto strzeże duszy swej, oddala się od nich.
Thorns and snares are in the path of the wicked: whoever guards his soul stays from them.
6 Ćwicz młodego według potrzeby drogi jego; bo gdy się zstarzeje, nie odstąpi od niej.
Train up a child in the way he should go, and when he is old he will not depart from it.
7 Bogaty nad ubogimi panuje; ale ten, co pożycza, sługą bywa tego, który mu pożycza.
The rich rule over the poor. The borrower is servant to the lender.
8 Kto sieje nieprawość, żąć będzie utrapienie, a rózga gniewu jego ustanie.
He who sows wickedness reaps vain striving of iniquity, and the rod of his fury will be destroyed.
9 Oko dobrotliwe, toć będzie ubłogosławione; bo udziela chleba swego ubogiemu.
He who has a generous eye will be blessed; for he shares his food with the poor.
10 Wyrzuć naśmiewcę, a ustanie zwada; owszem uspokoi się swar i pohańbienie.
Divorce the mocker, and strife will go out; yes, quarrels and insults will stop.
11 Kto miłuje czystość serca, a jest wdzięczność w wargach jego, temu król przyjacielem będzie.
He who 'ahav ·affectionately loves· purity of heart and speaks chen ·gracefully· is the king’s friend.
12 Oczy Pańskie strzegą umiejętności; ale przedsięwzięcia przewrotnego podwraca.
Adonai’s eyes watch over knowledge; but he frustrates the words of the unfaithful.
13 Leniwiec mówi: Lew na dworzu, w pośród ulicy bym był zabity.
The sluggard says, “There is a lion outside! I will be killed in the streets!”
14 Usta obcych niewiast są dół głęboki; na kogo się Pan gniewa, wpadnie tam.
The mouth of an adulteress is a deep pit: he who is under Adonai’s wrath will fall into it.
15 Głupstwo przywiązane jest do serca młodego; ale rózga karności oddali je od niego.
Folly is bound up in the heart of a child: the rod of discipline drives it far from him.
16 Kto ciemięży ubogiego, aby sobie przysporzył, także kto daje bogatemu: pewnie zubożeje.
Whoever oppresses the poor for his own increase and whoever gives to the rich, both come to poverty.
17 Nakłoń ucha twego, a słuchaj słów mądrych, a serce twoje przyłóż ku nauce mojej;
Turn your ear, and sh'ma ·hear obey· the words of the wise. Apply your heart to my teaching.
18 Boć to będzie uciechą, gdy je zachowasz w sercu twojem, gdy będą społem sporządzone w wargach twoich;
For it is a pleasant thing if you keep them within you, if all of them are ready on your lips.
19 Aby było w Panu ufanie twoje; oznajmujęć to dziś, a ty tak czyń.
That your trust may be in Adonai, I teach you today, even you.
20 Izalim ci nie napisał znamienitych rzeczy z strony rad i umiejętności,
Haven’t I written to you thirty excellent things of counsel and knowledge,
21 Abym ci do wiadomości podał pewność powieści prawdziwych, abyś umiał odnosić słowa prawdy tym, którzy cię posłali.
To teach you truth, reliable words, to give sound answers to the ones who sent you?
22 Nie odzieraj nędznego, przeto że nędzny jest; ani ubogiego w bramie uciskaj.
Don’t exploit the poor, because he is poor; and don’t crush the needy in court;
23 Albowiem Pan się podejmie sprawy ich, i wydrze duszę tym, którzy im wydzierają.
for Adonai will plead their case, and plunder the life of those who plunder them.
24 Nie bądź przyjacielem gniewliwemu, a z mężem popędliwym nie obcuj,
Don’t befriend a hot-tempered man, and don’t associate with one who harbors anger:
25 Byś snać nie przywykł ścieszkom jego, a nie włożył sidła na duszę swoję.
lest you learn his ways, and ensnare your soul.
26 Nie bywaj między tymi, którzy ręczą; ani między rękojmiami za długi;
Don’t you be one of those who strike hands, of those who are collateral for debts.
27 Bo jeźlibyś nie miał czem zapłacić, przeczżeby kto miał brać pościel twoją pod tobą?
If you don’t have means to pay, why should he take away your bed from under you?
28 Nie przenoś starej granicy, którą uczynili ojcowie twoi.
Don’t move the ancient boundary stone, which your fathers have set up.
29 Widziałżeś męża rątszego w sprawach swoich? Takowyć przed królami staje, a nie staje przed podłymi.
Do you see a man skilled in his work? He will serve kings. He won’t serve obscure men.
