Przysłów 20
1 Wino czyni pośmiewcę, a napój mocny zwajcę; przetoż każdy, co się w nim kocha, nie bywa mądrym.
Drinking a lot of wine or [other] strong drinks causes people to start fighting; it is foolish to become drunk/intoxicated.
2 Strach królewski jest jako, ryk lwięcia; kto go rozgniewa, grzeszy przeciwko duszy swojej.
Being afraid of a king when he is angry is like [SIM] being afraid of a lion when it growls/roars; if you cause the king to become angry, he may execute you.
3 Uczciwa rzecz każdemu, poprzestać zwady; ale głupim jest, co się w nią wdaje.
[People] respect those who stay away from disputes/arguments; foolish people [love to] quarrel.
4 Dla zimna leniwy nie orze; przetoż żebrać będzie we żniwa, ale nic nie otrzyma.
[If] a lazy man does not plow [his fields at the right/proper time], he will look for [crops] at harvest [time], but there will be nothing there.
5 Rada w sercu męża jest jako woda głęboka: jednak mąż rozumny naczerpnie jej.
[Just] as it is difficult to bring up water from a deep well, it is difficult to know what people are thinking, but someone who has good sense/insight will be able to find out what people are thinking.
6 Większa część ludzi przechwala się uczynnością swoją; ale w samej rzeczy, któż takiego znajdzie?
Many people proclaim that they can be trusted [to do what they say that they will do], but it is very difficult to find [RHQ] someone who can really be trusted.
7 Sprawiedliwy chodzi w uprzejmości swojej; błogosławieni synowie jego po nim.
If parents conduct their lives as they should, [God] blesses their children (OR, their children are very happy/fortunate).
8 Król siedząc na stolicy sądowej rozgania oczyma swemi wszystko złe.
A king who sits on his throne to judge people can [easily] [MTY] find out what things that people have done are good and what things are evil.
9 Któż rzecze: Oczyściłem serce moje? czystym jest od grzechu mego?
There is no one [RHQ] who can truthfully say, “I do not know of any wrong things that I have done; I have (gotten rid of all my sinful behavior/quit doing what is sinful).”
10 Dwojaki gwicht i dwojaka miara, to oboje obrzydliwością jest Panu.
Yahweh detests people who use weights that are not right and measures that are not correct.
11 Po zabawach swych poznane bywa i dziecię, jeźli czysty i prawy uczynek jego.
Even children show by what they do whether they are good or not; they show whether (what they do/their behavior) is honest and right [or not].
12 Ucho, które słyszy, i oko, które widzi, Pan to oboje uczynił.
Two of the things that Yahweh has created [for us] are ears to hear things and eyes to see things.
13 Nie kochaj się w spaniu, byś snać nie zubożał, otwórz oczy swoje, a nasycisz się chlebem.
If you want to sleep [all the time], you will become poor; if you stay awake [and work], you will have plenty of food.
14 Złe to, złe to, mówi ten, co kupuje, a odszedłszy, ali się chlubi.
People [look at things that they are about] to buy, [and in order to get it for a lower price sometimes they] say, “(It is no good/It is poor quality),” but [after they buy it], they go and boast [about having bought it for a cheap price].
15 Wargi umiejętne są jako złoto i obfitość pereł, i kosztowne klejnoty.
Gold and precious stones are [valuable], but wise words [MTY] are more valuable.
16 Weźmij szatę tego, któryć ręczył za obcego; a od tego, który ręczył za cudzoziemkę, weźmij zastaw jego.
If you foolishly promise to a stranger that you will pay what he owes if he is unable to pay it [DOU], [you deserve to] have someone take your coat from you.
17 Smaczny jest drugiemu chleb kłamstwa; ale potem piaskiem napełnione będą usta jego.
People [may] think that food that they acquire by doing what is dishonest will taste very good, but later [they will not enjoy what they have done any more than they would enjoy] eating gravel/sand.
18 Myśli radami utwierdzaj, a wojnę prowadź opatrznie.
When people give you good advice, [if you do what they suggest], your plans will succeed; so be sure to get good advice from wise people before you start fighting a war.
19 Kto objawia tajemnicę, zdradliwie się obchodzi; przetoż z tymy, którzy pochlebiają wargami swemi, nie miej towarzystwa.
Those who go around telling gossip are [always] telling secrets to [others]; so stay away from people who foolishly talk [too much].
20 Kto złorzeczy ojcu swemu albo matce swojej, zgaśnie pochodnia jego w gęstych ciemnościach.
If someone curses his father or his mother, his life will be ended, [just] like a lamp is extinguished.
21 Dziedzictwu prędko z początku nabytemu naostatek błogosławić nie będą.
If you very quickly take the property that your parents promise will be yours after they die, you will not receive any good/blessing from it.
22 Nie mów: Oddam złem. Oczekuj na Pana, a wybawi cię.
Do not say, “I will do evil to those who do evil to me;” wait for Yahweh [to do something about it], and he will (help you/[do what is right]).
23 Obrzydliwością Panu dwojaki gwicht, a szale fałszywe nie podobają mu się.
Yahweh detests [those who use] dishonest scales and weights that are not accurate/correct.
24 Od Pana bywają sprawowane drogi męża; ale człowiek jakoż zrozumie drogę jego?
Yahweh is the one who has decided what will happen to us, so (how can we (understand/know) what will happen before it happens?/we humans certainly cannot (understand/know) what will happen before it happens.) [RHQ]
25 Pożreć rzecz poświęconą, jest człowiekowi sidłem; a poślubiwszy co, tego zaś szukać, jakoby tego ujść.
You should think carefully before you solemnly promise to dedicate something to God, because later you might be sorry you have promised to do it.
26 Król mądry rozprasza niezbożnych, i przywodzi na nich pomstę.
Wise kings find out [MET] which people have done what is wrong, and they punish them very severely [IDM].
27 Dusza ludzka jest pochodnią Pańską, która doświadcza wszystkich skrytości wnętrznych.
Our consciences are [like] lamps that Yahweh [has given to us to enable us to know what we are thinking] [MET]; they reveal what is hidden deep in our (minds/inner beings).
28 Miłosierdzie i prawda króla strzegą, a stolica jego miłosierdziem wsparta bywa.
Kings will continue to rule as long as they faithfully love their people and are loyal to them and as long as they rule righteously/fairly.
29 Ozdoba młodzieńców jest siła ich, a sędziwość poczciwością starców.
We honor/admire young people because they are strong, but we respect [MTY] old people more because they are wise.
30 Złemu są lekarstwem siności ran, i razy przenikające do wnętrzności żywota jego.
When we are beaten or whipped, it [can] cause us to quit doing what is evil in our lives; when someone wounds us [by punishing us], it [can] cause our behavior to become good.
