Przysłów 20
1 Wino czyni pośmiewcę, a napój mocny zwajcę; przetoż każdy, co się w nim kocha, nie bywa mądrym.
Wine is a mocker, strong drink is a brawler, and whoever is led astray by them is not wise.
2 Strach królewski jest jako, ryk lwięcia; kto go rozgniewa, grzeszy przeciwko duszy swojej.
The terror of a king is like the roar of a lion; whoever provokes him forfeits his own life.
3 Uczciwa rzecz każdemu, poprzestać zwady; ale głupim jest, co się w nią wdaje.
It is honorable for a man to resolve a dispute, but any fool will quarrel.
4 Dla zimna leniwy nie orze; przetoż żebrać będzie we żniwa, ale nic nie otrzyma.
The slacker does not plow in season; at harvest time he looks, but nothing is there.
5 Rada w sercu męża jest jako woda głęboka: jednak mąż rozumny naczerpnie jej.
The intentions of a man’s heart are deep waters, but a man of understanding draws them out.
6 Większa część ludzi przechwala się uczynnością swoją; ale w samej rzeczy, któż takiego znajdzie?
Many a man proclaims his loving devotion, but who can find a trustworthy man?
7 Sprawiedliwy chodzi w uprzejmości swojej; błogosławieni synowie jego po nim.
The righteous man walks with integrity; blessed are his children after him.
8 Król siedząc na stolicy sądowej rozgania oczyma swemi wszystko złe.
A king who sits on a throne to judge sifts out all evil with his eyes.
9 Któż rzecze: Oczyściłem serce moje? czystym jest od grzechu mego?
Who can say, “I have kept my heart pure; I am cleansed from my sin”?
10 Dwojaki gwicht i dwojaka miara, to oboje obrzydliwością jest Panu.
Differing weights and unequal measures — both are detestable to the LORD.
11 Po zabawach swych poznane bywa i dziecię, jeźli czysty i prawy uczynek jego.
Even a young man is known by his actions— whether his conduct is pure and upright.
12 Ucho, które słyszy, i oko, które widzi, Pan to oboje uczynił.
Ears that hear and eyes that see— the LORD has made them both.
13 Nie kochaj się w spaniu, byś snać nie zubożał, otwórz oczy swoje, a nasycisz się chlebem.
Do not love sleep, or you will grow poor; open your eyes, and you will have plenty of food.
14 Złe to, złe to, mówi ten, co kupuje, a odszedłszy, ali się chlubi.
“Worthless, worthless!” says the buyer, but on the way out, he gloats.
15 Wargi umiejętne są jako złoto i obfitość pereł, i kosztowne klejnoty.
There is an abundance of gold and rubies, but lips of knowledge are a rare treasure.
16 Weźmij szatę tego, któryć ręczył za obcego; a od tego, który ręczył za cudzoziemkę, weźmij zastaw jego.
Take the garment of the one who posts security for a stranger; get collateral if it is for a foreigner.
17 Smaczny jest drugiemu chleb kłamstwa; ale potem piaskiem napełnione będą usta jego.
Food gained by fraud is sweet to a man, but later his mouth is full of gravel.
18 Myśli radami utwierdzaj, a wojnę prowadź opatrznie.
Set plans by consultation, and wage war under sound guidance.
19 Kto objawia tajemnicę, zdradliwie się obchodzi; przetoż z tymy, którzy pochlebiają wargami swemi, nie miej towarzystwa.
He who reveals secrets is a constant gossip; avoid the one who babbles with his lips.
20 Kto złorzeczy ojcu swemu albo matce swojej, zgaśnie pochodnia jego w gęstych ciemnościach.
Whoever curses his father or mother, his lamp will be extinguished in deepest darkness.
21 Dziedzictwu prędko z początku nabytemu naostatek błogosławić nie będą.
An inheritance gained quickly will not be blessed in the end.
22 Nie mów: Oddam złem. Oczekuj na Pana, a wybawi cię.
Do not say, “I will avenge this evil!” Wait on the LORD, and He will save you.
23 Obrzydliwością Panu dwojaki gwicht, a szale fałszywe nie podobają mu się.
Unequal weights are detestable to the LORD, and dishonest scales are no good.
24 Od Pana bywają sprawowane drogi męża; ale człowiek jakoż zrozumie drogę jego?
A man’s steps are from the LORD, so how can anyone understand his own way?
25 Pożreć rzecz poświęconą, jest człowiekowi sidłem; a poślubiwszy co, tego zaś szukać, jakoby tego ujść.
It is a trap for a man to dedicate something rashly, only later to reconsider his vows.
26 Król mądry rozprasza niezbożnych, i przywodzi na nich pomstę.
A wise king separates out the wicked and drives the threshing wheel over them.
27 Dusza ludzka jest pochodnią Pańską, która doświadcza wszystkich skrytości wnętrznych.
The spirit of a man is the lamp of the LORD, searching out his inmost being.
28 Miłosierdzie i prawda króla strzegą, a stolica jego miłosierdziem wsparta bywa.
Loving devotion and faithfulness preserve a king; by these he maintains his throne.
29 Ozdoba młodzieńców jest siła ich, a sędziwość poczciwością starców.
The glory of young men is their strength, and gray hair is the splendor of the old.
30 Złemu są lekarstwem siności ran, i razy przenikające do wnętrzności żywota jego.
Lashes and wounds scour evil, and beatings cleanse the inmost parts.
