Przysłów 16
1 Człowiek sporządza myśli serca swego; ale od Pana jest odpowiedź języka.
People plan what they want to do, but Yahweh is the one who decides [MTY] what really will happen.
2 Wszystkie drogi człowiecze zdadzą się być czyste przed oczyma jego; ale Pan jest, który waży serca.
People may think that their actions are right, but Yahweh really knows why people do what they do.
3 Włóż na Pana sprawy twe, a będą utwierdzone zamysły twoje.
(Request/Rely on) Yahweh to direct what you plan to do; [if you do that], you will succeed in what you plan.
4 Pan dla siebie samego wszystko sprawił, nawet i niezbożnika na dzień zły.
Yahweh knows why he does everything that he does; he has even prepared the wicked for the time that he will punish them.
5 Obrzydliwością jest Panu każdy wyniosłego serca; który choć sobie innych na pomoc weźmie, nie ujdzie pomsty.
Yahweh hates/detests everyone who is proud [IDM]; you can be certain [IDM] that they will be punished [LIT].
6 Miłosierdziem i prawdą oczyszczona bywa nieprawość, a w bojaźni Pańskiej odstępujemy od złego.
Be loyal to Yahweh and faithfully [obey] him; if you do that, he will forgive you for having sinned. If we revere him, nothing evil will happen to us (OR, he will prevent evil things from happening to us).
7 Gdy się podobają Panu drogi człowieka, i nieprzyjaciół jego do zgody z nim przywodzi.
When our behavior pleases Yahweh, he even causes our enemies to act peacefully toward us.
8 Lepsza jest trocha z sprawiedliwością, niż wiele dochodów niesprawiedliwych.
It is better to have a small amount of money that is earned honestly than to have a lot of money that is acquired dishonestly.
9 Serce człowiecze rozrządza drogi swe; ale Pan sprawuje kroki jego.
People plan what they want to do, but Yahweh directs/determines what they will [really] be able to do.
10 Sprawiedliwy rozsądek jest w wargach królewskich; w sądzie nie błądzą usta jego.
[If] God directs what a king says, what he decides is [always] right/fair.
11 Waga i szale są ustawą Pańską, a wszystkie gwichty sprawiedliwe w worku są za sprawą jego.
Yahweh wants us to use scales that are correct; the weights in his bag are correct, [because] he made them.
12 Obrzydliwością jest królom czynić niezbożność; bo sprawiedliwością stolica umocniona bywa.
Kings detest those who do evil, because [it is people doing what] is fair/right that causes their governments to be [MTY] strong.
13 Przyjemne są królom wargi sprawiedliwe, a szczerych w mowie miłują.
Kings are delighted to hear people say [MTY] what is true; they love those who say what is right/honest.
14 Gniew królewski jest posłem śmierci; ale mąż mądry ubłaga go.
If a king becomes angry, he [may] command that someone be executed, [so] wise people will [try to] cause him to be calm.
15 W jasności twarzy królewskiej jest żywot, a łaska jego jest jako obłok z deszczem późnym.
If a king has a smile [MTY] on his face, he will enable people to have a [long] life (OR, he will not order people to be executed); his being pleased [with people] is [as delightful] as rain in the springtime [when seeds are planted].
16 Daleko lepiej jest nabyć mądrości, niżeli złota najczystszego; a nabyć roztropności lepiej, niż srebra.
Becoming wise is better than aquiring gold; getting good understanding/insight is better than acquiring silver.
17 Gościniec uprzejmych jest odstąpić od złego; strzeże duszy swej, kto strzeże drogi swojej.
Those whose behavior [MET] is good/right turn away from doing evil; those who guard their conduct [MTY] protect their lives.
18 Przed zginieniem przychodzi pycha, a przed upadkiem wyniosłość ducha.
Being proud will (lead to your having/cause you to have) disasters; despising others will result in your being ruined.
19 Lepiej jest być uniżonego ducha z pokornymi, niżeli dzielić korzyści z pysznymi.
It is better to be humble and poor than [to associate with] proud [people] and [to become rich by] dividing with them (plunder/goods captured in a battle).
20 Kto ma wzgląd na słowa, znajduje dobre; a kto ufa w Panu, błogosławiony jest.
Those who heed good teaching/instruction will prosper; happy are those who trust in Yahweh.
21 Kto jest mądrego serca, słynie rozumnym, a słodkość warg przydaje nauki.
People say that those who are wise learn what is right/good behavior, and those who talk pleasantly [are able to] influence others [to do what is right].
22 Zdrój żywota jest roztropność tym, którzy ją mają; ale umiejętność głupich jest głupstwem.
Being wise is [like having] a fountain that gives life [MET], but foolish people are punished as a result of their acting foolishly.
23 Serce mądrego roztropnie sprawuje usta swoje, a wargami swemi przydaje nauki.
Those who are wise think carefully before they talk, and as a result they are able to influence/persuade others [to do what is right].
24 Powieści wdzięczne są jako plastr miodu, słodkością duszy, a lekarstwem kościom.
Kind words are like honey [SIM]: We enjoy them both, and both cause our bodies to be healthy/strong.
25 Zda się podczas droga być prosta człowiekowi; wszakże dokończenie jej pewna droga na śmierć.
There are some kinds of behavior [MET] that people think are right, but (walking on those roads [MET]/continually doing those things) causes those people to die.
26 Człowiek pracowity pracuje sobie; bo go pobudzają usta jego.
If a worker (has an appetite/is hungry), that urges him to work hard because he [SYN] wants to [earn money to buy things to] eat.
27 Człowiek niezbożny wykopuje złe, a w wargach jego jako ogień pałający.
Worthless people plan [ways to cause] trouble [for others], and [even] what they say [injures people] like a hot fire does [SIM].
28 Mąż przewrotny rozsiewa zwady, a klatecznik rozłącza przyjaciół.
Deceitful people cause strife/quarreling among other people; those who say false things about other people cause people who are friends to become enemies.
29 Mąż okrutny przewabia bliźniego swego, i wprowadza go na drogę niedobrą.
Those who act violently entice/encourage others [to also act violently] and lead them along a road that will end in disaster.
30 Kto mruga oczyma swemi, zmyśla przewrotności; a kto rucha wargami swemi, broi złe.
People [sometimes] show with [one of] their eyes [to signal to their friends that they are] planning to do something to harm [others]; they smirk when they are about to do something evil.
31 Koroną chwały jest sędziwość; znajduje się na drodze sprawiedliwości.
Gray hair is [like] a glorious crown [MET] that is given to people who have always behaved righteously.
32 Lepszy jest nierychły do gniewu, niżeli mocarz; a kto panuje sercu swemu, lepszy jest, niżeli ten, co dobył miasta.
Those who do not become angry quickly are better than those who are powerful; it is better to (control your temper/keep yourself from becoming very angry) than to conquer a city.
33 Los na łono rzucają; ale od Pana jest wszystko rozrządzenie jego.
People (cast lots/throw marked stones) [to decide what should be done], but God is the one who truly decides what will happen.
