Przysłów 14
1 Mądra niewiasta buduje dom swój; ale go głupia rękami swemi rozwala.
Every wise woman has built her house, And the foolish breaks it down with her hands.
2 Kto chodzi w szczerości swojej, boi się Pana; ale przewrotny w drogach swoich gardzi nim.
Whoever is walking in his uprightness is fearing YHWH, And the perverted is despising Him [in] his ways.
3 W ustach głupiego jest rózga hardości; ale wargi mądrych strzegą ich.
A rod of pride [is] in the mouth of a fool, And the lips of the wise preserve them.
4 Gdzie niemasz wołów, żłób jest próżny; ale siłą wołów mnoży się obfitość zboża.
Without oxen a stall [is] clean, And great [is] the increase by the power of the ox.
5 Świadek prawdziwy nie kłamie; ale świadek fałszywy mówi kłamstwo.
A faithful witness does not lie, And a false witness breathes out lies.
6 Naśmiewca szuka mądrości, a nie znajduje; ale umiejętność roztropnemu jest snadna.
A scorner has sought wisdom, and it is not, And knowledge [is] easy to the intelligent.
7 Idź precz od oblicza męża głupiego, gdyż nie znajdziesz przy nim warg umiejętności.
Go from before a foolish man, Or you have not known the lips of knowledge.
8 Mądrość ostrożnego jest rozumieć drogę swoję, ale głupstwo głupich jest zdrada.
The wisdom of the prudent [is] to understand his way, And the folly of fools [is] deceit.
9 Każdy głupi nakrywa grzech, a między uprzejmymi mieszka przyjaźń.
Fools mock at a guilt-offering, And among the upright—a pleasing thing.
10 Serce każdego uznaje gorzkość duszy swojej, a do wesela jego nie przymięsza się obcy.
The heart knows its own bitterness, And a stranger does not interfere with its joy.
11 Dom niezbożnych zgładzony będzie; ale przybytek cnotliwych zakwitnie.
The house of the wicked is destroyed, And the tent of the upright flourishes.
12 Zda się pod czas droga być prosta człowiekowi; wszakże dokończenie jej jest drogą na śmierć.
There is a way—right before a man, And its latter end [are] ways of death.
13 Także i w śmiechu boleje serce, a koniec wesela bywa smutek.
Even in laughter is the heart pained, And the latter end of joy [is] affliction.
14 Drogami swemi nasyci się człowiek przewrotnego serca; ale się go chroni mąż dobry.
The backslider in heart is filled from his ways, And a good man—from his fruits.
15 Prostak wierzy każdemu słowu; ale ostrożny zrozumiewa postępki swoje.
The simple gives credence to everything, And the prudent attends to his step.
16 Mądry się boi, i odstępuje od złego; ale głupi dociera, i śmiałym jest.
The wise is fearing and turning from evil, And a fool is transgressing and is confident.
17 Porywczy człowiek dopuszcza się głupstwa, a mąż złych myśli w nienawiści bywa.
Whoever is short of temper does folly, And a man of wicked schemes is hated.
18 Głupstwo prostacy dziedzicznie trzymają; ale ostrożni bywają koronowani umiejętnością.
The simple have inherited folly, And the prudent are crowned [with] knowledge.
19 źli się kłaniają przed dobrymi, a niepobożni stoją u drzwi sprawiedliwego.
The evil have bowed down before the good, And the wicked at the gates of the righteous.
20 Ubogi bywa i u przyjaciela swego w nienawiści; ale wiele jest tych, którzy bogatego miłują.
The poor is hated even of his neighbor, And those loving the rich [are] many.
21 Bliźnim swym grzesznik pogardza; ale kto ma litość nad ubogimi, błogosławionym jest.
Whoever is despising his neighbor sins, Whoever is favoring the humble, O his blessedness.
22 Izali nie błądzą, którzy wymyślają złe? a miłosierdzie i prawda należy tym, którzy wymyślają dobre.
Do they who are devising evil not err? And kindness and truth [are] to those devising good,
23 W każdej pracy bywa pożytek; ale gołe słowo warg tylko do nędzy służy.
In all labor there is advantage, And a thing of the lips [is] only to want.
24 Bogactwo mądrych jest koroną ich; ale głupstwo głupich zostaje głupstwem.
The crown of the wise is their wealth, The folly of fools [is] folly.
25 Świadek prawdziwy wyzwala duszę; ale fałszywy kłamstwo mówi.
A true witness is delivering souls, And a deceitful one breathes out lies.
26 Kto się boi Pana, ma ufanie mocne; a synowie jego ucieczkę mieć będą.
Strong confidence [is] in the fear of YHWH, And there is a refuge to His sons.
27 Bojaźń Pańska jest źródło żywota ku uchronieniu się sideł śmierci.
The fear of YHWH [is] a fountain of life, To turn aside from snares of death.
28 W mnóstwie ludu jest zacność królewska; ale w trosze ludu zniszczenie hetmana.
The honor of a king [is] in the multitude of a people, And the ruin of a prince in lack of people.
29 Nierychły do gniewu jest bogaty w rozum; ale porywczy pokazuje głupstwo.
Whoever is slow to anger [is] of great understanding, And whoever is short in temper is exalting folly.
30 Serce zdrowe jest żywotem ciała; ale zazdrość jest zgniłością w kościach.
A healed heart [is] life to the flesh, And rottenness to the bones [is] envy.
31 Kto ciemięży ubogiego, uwłacza stworzycielowi jego; ale go czci, kto ma litość nad ubogim.
An oppressor of the poor reproaches his Maker, And whoever is honoring Him Is favoring the needy.
32 Dla złości swojej wygnany bywa niepobożny; ale sprawiedliwy nadzieję ma i przy śmierci swojej.
The wicked is driven away in his wickedness, And the righteous [is] trustful in his death.
33 W sercu mądrego odpoczywa mądrość, ale wnet poznać, co jest w sercu głupich.
Wisdom rests in the heart of the intelligent. And it is known in the midst of fools.
34 Sprawiedliwość wywyższa naród; ale grzech jest ku pohańbieniu narodów.
Righteousness exalts a nation, And the righteousness of peoples [is] a sin-offering.
35 Król łaskaw bywa na sługę roztropnego; ale się gniewa na tego, który mu hańbę czyni.
The favor of a king [is] to a wise servant, And one causing shame is an object of his wrath!
