Przysłów 14
1 Mądra niewiasta buduje dom swój; ale go głupia rękami swemi rozwala.
A wise woman builds up her household. But a foolish one will pull down with her own hands what has been built up.
2 Kto chodzi w szczerości swojej, boi się Pana; ale przewrotny w drogach swoich gardzi nim.
One who walks on a virtuous journey, and who fears God, is despised by him who advances along a disreputable way.
3 W ustach głupiego jest rózga hardości; ale wargi mądrych strzegą ich.
In the mouth of the foolish, there is a rod of arrogance. But the lips of the wise guard them.
4 Gdzie niemasz wołów, żłób jest próżny; ale siłą wołów mnoży się obfitość zboża.
Where there are no oxen, the feeding trough is empty. But where there are many crops, there the strength of the ox is manifest.
5 Świadek prawdziwy nie kłamie; ale świadek fałszywy mówi kłamstwo.
A faithful witness will not lie. But a deceitful witness offers a lie.
6 Naśmiewca szuka mądrości, a nie znajduje; ale umiejętność roztropnemu jest snadna.
A mocker seeks wisdom and does not find it. The doctrine of the prudent is accessible.
7 Idź precz od oblicza męża głupiego, gdyż nie znajdziesz przy nim warg umiejętności.
Go against a foolish man, and he does not acknowledge lips of prudence.
8 Mądrość ostrożnego jest rozumieć drogę swoję, ale głupstwo głupich jest zdrada.
The wisdom of a discerning man is to understand his way. And the imprudence of the foolish is to be wandering astray.
9 Każdy głupi nakrywa grzech, a między uprzejmymi mieszka przyjaźń.
The foolish will speak mockingly of sin. But grace lingers among the just.
10 Serce każdego uznaje gorzkość duszy swojej, a do wesela jego nie przymięsza się obcy.
The heart that knows the bitterness of its own soul, in its gladness the outsider shall not meddle.
11 Dom niezbożnych zgładzony będzie; ale przybytek cnotliwych zakwitnie.
The house of the impious will be wiped away. Yet truly, the tabernacles of the just shall spring forth.
12 Zda się pod czas droga być prosta człowiekowi; wszakże dokończenie jej jest drogą na śmierć.
There is a way which seems just to a man, but its conclusion leads to death.
13 Także i w śmiechu boleje serce, a koniec wesela bywa smutek.
Laughter shall be mingled with sorrow, and mourning occupies the limits of joy.
14 Drogami swemi nasyci się człowiek przewrotnego serca; ale się go chroni mąż dobry.
The foolish will be filled up by his own ways. And the good man shall be above him.
15 Prostak wierzy każdemu słowu; ale ostrożny zrozumiewa postępki swoje.
The innocent trust every word. The astute one considers his own steps. Nothing good will be for the deceitful son. But the wise servant shall act prosperously and his way will be set in order.
16 Mądry się boi, i odstępuje od złego; ale głupi dociera, i śmiałym jest.
The wise fear, and so turn away from evil. The foolish leap ahead with confidence.
17 Porywczy człowiek dopuszcza się głupstwa, a mąż złych myśli w nienawiści bywa.
The impatient will work foolishness. And a resourceful man is hated.
18 Głupstwo prostacy dziedzicznie trzymają; ale ostrożni bywają koronowani umiejętnością.
The childish will possess foolishness, and the discerning will anticipate knowledge.
19 źli się kłaniają przed dobrymi, a niepobożni stoją u drzwi sprawiedliwego.
The evil will fall down before the good. And the impious will fall down before the gates of the just.
20 Ubogi bywa i u przyjaciela swego w nienawiści; ale wiele jest tych, którzy bogatego miłują.
The pauper will be hated, even by his own neighbor. Yet truly, the friends of the wealthy are many.
21 Bliźnim swym grzesznik pogardza; ale kto ma litość nad ubogimi, błogosławionym jest.
Whoever despises his neighbor, sins. But whoever pities the poor shall be blessed. Whoever trusts in the Lord loves mercy.
22 Izali nie błądzą, którzy wymyślają złe? a miłosierdzie i prawda należy tym, którzy wymyślają dobre.
They wander astray who work evil. But mercy and truth prepare good things.
23 W każdej pracy bywa pożytek; ale gołe słowo warg tylko do nędzy służy.
In every work, there shall be abundance. But where there are many words, there is often need.
24 Bogactwo mądrych jest koroną ich; ale głupstwo głupich zostaje głupstwem.
The crown of the wise is their wealth. The senselessness of the foolish is imprudence.
25 Świadek prawdziwy wyzwala duszę; ale fałszywy kłamstwo mówi.
A faithful witness frees souls. And the chameleon utters lies.
26 Kto się boi Pana, ma ufanie mocne; a synowie jego ucieczkę mieć będą.
In the fear of the Lord is the faithfulness of strength, and there shall be hope for his sons.
27 Bojaźń Pańska jest źródło żywota ku uchronieniu się sideł śmierci.
The fear of the Lord is a fountain of life, so as to turn aside from the ruin of death.
28 W mnóstwie ludu jest zacność królewska; ale w trosze ludu zniszczenie hetmana.
In a multitude of people, there is dignity for the king. And in a paucity of people, there is disgrace for the prince.
29 Nierychły do gniewu jest bogaty w rozum; ale porywczy pokazuje głupstwo.
Whoever is patient is governed by much prudence. But whoever is impatient exalts his foolishness.
30 Serce zdrowe jest żywotem ciała; ale zazdrość jest zgniłością w kościach.
The well-being of the heart is life for the flesh. But envy is decay for the bones.
31 Kto ciemięży ubogiego, uwłacza stworzycielowi jego; ale go czci, kto ma litość nad ubogim.
Whoever slanders the indigent argues against his Maker. But he who has compassion on the poor honors his Maker.
32 Dla złości swojej wygnany bywa niepobożny; ale sprawiedliwy nadzieję ma i przy śmierci swojej.
The impious will be expelled in his malice. But the just finds hope even in his own death.
33 W sercu mądrego odpoczywa mądrość, ale wnet poznać, co jest w sercu głupich.
In the heart of the prudent, wisdom finds rest. And so shall he instruct all the uneducated.
34 Sprawiedliwość wywyższa naród; ale grzech jest ku pohańbieniu narodów.
Justice elevates a nation. But sin makes the peoples miserable.
35 Król łaskaw bywa na sługę roztropnego; ale się gniewa na tego, który mu hańbę czyni.
An intelligent minister is acceptable to the king. Whoever is useless shall bear his wrath.
