Przysłów 1
1 Przypowieści Salomona, syna Dawidowego, króla Izraelskiego,
The proverbs of Solomon son of David, the king of Israel.
2 Dla poznania mądrości i ćwiczenia, ku wyrozumieniu powieści roztropnych;
These proverbs are to teach wisdom and instruction, to teach words of insight,
3 Dla pojęcia ćwiczenia w rozumie, w sprawiedliwości, w sądzie i w prawości;
that you may receive instruction in order to live by doing what is right, just, and fair.
4 Dla podania prostakom ostrożności, młodemu umiejętności, i opatrzności.
These proverbs are also to give wisdom to the naive, and to give knowledge and discretion to young people.
5 Tych gdy mądry słuchać będzie, przybędzie mu nauki, a roztropny w radach opatrzniejszy będzie,
Let wise people listen and increase their learning, and let discerning people get guidance,
6 Aby zrozumiał przypowieści, i wykłady ich, słowa mądrych i zagadki ich.
to understand proverbs, sayings, and words of wise people and their riddles.
7 Bojaźń Pańska jest początkiem umiejętności; ale głupi mądrością i ćwiczeniem gardzą.
The fear of Yahweh is the beginning of knowledge— fools despise wisdom and instruction.
8 Słuchaj, synu mój! ćwiczenia ojca twego, a nie opuszczaj nauki matki twojej.
My son, hear the instruction of your father and do not lay aside the rules of your mother;
9 Bo to przyda wdzięczności głowie twojej, i będzie łańcuchem kosztownym szyi twojej.
they will be a graceful wreath for your head and pendants hanging from your neck.
10 Synu mój! jeżliby cię namawiali grzesznicy, nie przyzwalaj.
My son, if sinners try to entice you into their sin, refuse to follow them.
11 Jeźlićby rzekli: Pójdź z nami, czyhajmy na krew, zasadźmy się na niewinnego bez przyczyny;
If they say, “Come with us, let us lie in wait for blood, let us hide and attack innocent people for no reason.
Let us swallow them up alive, like Sheol takes away those who are healthy, and make them like those who fall into the pit. (Sheol h7585)
13 Wszelkiej majętności kosztownej nabędziemy, napełnimy domy nasze korzyścią;
We shall find all kinds of valuable things; we will fill our houses with what we steal from others.
14 Rzuć między nas los twój; mieszek jeden wszyscy mieć będziemy.
Throw in your lot with us; we will all have one purse together.”
15 Synu mójâ nie chodźże z nimi w drogę; zawściągnij nogi twojej od ścieżek ich.
My son, do not walk down that road with them; do not let your foot touch where they walk;
16 Albowiem nogi ich ku złemu bieżą, i spieszą się na wylanie krwi.
their feet run to evil and they hurry to shed blood.
17 Bo jako próżno zastawiają sieci przed oczyma wszelkiego ptaka skrzydlastego:
For it is useless to spread the net in the sight of any bird.
18 Tak i ci na krew swoję czyhają, a zasadzają się na duszę swoję.
These men lie in wait for their own blood— they set an ambush for their own lives.
19 Takieć są ścieszki każdego czyhającego na zysk, który duszę pana swego odbiera.
So are the ways of everyone who gains riches by injustice; unjust gain takes away the lives of those who hold on to it.
20 Mądrość na dworzu woła, głos swój na ulicach wydaje.
Wisdom cries aloud in the street, she raises her voice in the open places;
21 W największym zgiełku woła, u wrót bram, w miastach powieści swoje opowiada, mówiąc:
at the head of the noisy streets she cries out, at the entrance of the city gates she speaks,
22 Prostacy! dokądże się kochać będziecie w prostocie? a naśmiewcy pośmiewisko miłować będziecie? a głupi nienawidzieć umiejętności będziecie?
“How long, you naive people, will you love being naive? How long, you mockers, will you delight in mockery, and how long, you fools, will you hate knowledge?
23 Nawróćcież się na karanie moje; oto wam wydam ducha mojego, a podam wam do znajomości słowa moje.
Pay attention to my correction; I will pour out my thoughts to you; I will make my words known to you.
24 Ponieważem wołała, a nie chcieliście; wyciągałam rękę moję, a nie był, ktoby uważał;
I have called, and you have refused to listen; I reached out with my hand, but there was no one who paid attention.
25 Owszem odrzuciliście wszystkę radę moję, a karności mojej nie chcieliście przyjąć;
But you have ignored all my instruction and paid no attention to my correction.
26 Przetoż ja w zginieniu waszem śmiać się będę, będę z was szydziła, gdy przyjdzie, czego się strachacie.
I will laugh at your calamity, I will mock you when the terror comes—
27 Gdy przyjdzie jako spustoszenie, czego się strachacie, i gdy zginienie wasze przypadnie jako wicher, gdy przyjdzie na was ucisk i utrapienie;
when your fearful dread comes like a storm and disaster sweeps over you like a whirlwind, when distress and anguish come upon you.
28 Tedy mię wzywać będą, a nie nie wysłucham; szukać mię będą z poranku, a nie znajdą mię.
Then they will call upon me, and I will not answer; they will desperately call for me, but they will not find me.
29 Przeto, iż mieli w nienawiści umiejętność, a bojaźni Pańskiej nie obrali sobie,
Because they hate knowledge and did not choose the fear of Yahweh,
30 Ani przestawali na radzie mijej, ale gardzili wszelką karnością moją:
they would not follow my instruction, and they despised all my correction.
31 Przetoż będą używać owocu dróg swoich, a radami swemi nasyceni będą.
They will eat the fruit of their ways, and with the fruit of their schemes they will be filled.
32 Bo odwrócenie prostaków pozabija ich, a szczęście głupich wytraci ich.
For the naive are killed when they turn away, and the indifference of fools will destroy them.
33 Ale kto mię słucha, bezpiecznie mieszkać będzie, a będzie wolny od strachu złych rzeczy.
But whoever listens to me will live in safety and will rest secure with no fear of disaster.”
