Łukasza 8
1 I stało się potem, że on chodził po miastach i po miasteczkach każąc i opowiadając królestwo Boże, a oni dwunastu byli z nim,
Shortly afterwards, Jesus went on a journey through the towns and villages, proclaiming the good news of the kingdom of God. With him went the Twelve,
2 I niektóre niewiasty, które był uzdrowił od duchów złych i od niemocy ich, jako Maryja, którą zwano Magdaleną, z której było siedm dyjabłów wyszło;
as well as some women who had been cured of wicked spirits and of infirmities. They were Mary, known as Mary of Magdala (from whom seven demons had been expelled),
3 I Joanna, żona Chuzego, urzędnika Herodowego, i Zuzanna, i inszych wiele, które mu służyły z majętności swoich.
and Joanna (the wife of Herod’s steward, Chuza), and Susannah, and many others – all of whom provided for Jesus and his apostles out of their own resources.
4 A gdy się schodził wielki lud, i z różnych miast garnęli się do niego, rzekł przez podobieństwo;
Once, when a great crowd was collecting, and, when the people of town after town were flocking to Jesus, he spoke to them in the form of a parable,
5 Wyszedł rozsiewca, aby rozsiewał nasienie swoje; a gdy on rozsiewał, tedy jedno padło podle drogi i podeptane jest, a ptaki niebieskie podziobały je.
‘The sower went out to sow his seed; and, as he was sowing, some of the seed fell along the path and was trodden on; and the wild birds ate it up.
6 A drugie padło na opokę, a gdy wzeszło, uschło, przeto iż nie miało wilgotności.
Other seed fell on rock, and, as soon as it began to grow, because it had no moisture, it withered away.
7 A drugie padło między ciernie; ale ciernie wespół z niem wzrosły, i zadusiły je.
Other seed fell in the middle of brambles, but the brambles grew up with it and choked it entirely.
8 A drugie padło na ziemię dobrą, a gdy wzeszło, przyniosło pożytek stokrotny. To mówiąc wołał: Kto ma uszy ku słuchaniu, niechaj słucha!
Other seed fell into rich soil, and grew, and gave a hundredfold return.’ After saying this, Jesus cried aloud, ‘Let those who have ears to hear with hear.’
9 I pytali go uczniowie jego, mówiąc: Co by to było za podobieństwo?
His disciples asked Jesus the meaning of this parable.
10 A on im rzekł: Wam dano wiedzieć tajemnicę królestwa Bożego; ale innym w podobieństwach, aby widząc nie widzieli, a słysząc nie rozumieli.
‘To you,’ he said, ‘the knowledge of the hidden truths of the kingdom of God has been imparted, but to others in parables only, so that though they have eyes they may not see, and though they have ears, they may not understand.
11 A to podobieństwo takie jest: nasienie jest słowo Boże.
This is the parable – The seed is God’s message.
12 A którzy podle drogi, ci są, którzy słuchają, zatem przychodzi dyjabeł, i wybiera słowo z serca ich, aby uwierzywszy, nie byli zbawieni.
By the seed which fell along the path are meant those who hear the message; but then comes the devil and carries away the message from their minds, to prevent their believing it and being saved.
13 A którzy na opoce, ci są, którzy gdy słuchają, z radością słowo przyjmują, ale ci korzenia nie mają, ci do czasu wierzą, a czasu pokusy odstępują.
By the seed which fell on the rock are meant those who, as soon as they hear the message, welcome it joyfully; but they have no root, and believe it only for a time, and, when the time of temptation comes, they draw back.
14 A które padło między ciernie, ci są, którzy słuchają słowa: ale odszedłszy, od pieczołowania i bogactw, i rozkoszy żywota bywają zaduszeni, i nie przynoszą pożytku.
By that which fell among the brambles are meant those who hear the message, but who, as they go on their way, are completely choked by this world’s cares and wealth and pleasures, and bring nothing to perfection.
15 Ale które padło na ziemię dobrą, ci są, którzy w sercu uprzejmem i dobrem słyszane słowo zachowują, i owoc przynoszą w cierpliwości.
But by that in the good ground are meant those who, having heard the message, keep it in the good, rich soil of their hearts, and patiently yield a return.
16 A żaden zapaliwszy świecę, nie nakrywa jej naczyniem, ani jej kładzie pod łoże, ale ją stawia na świeczniku, aby ci, którzy wchodzą, widzieli światło.
‘No one sets light to a lamp and then covers it with a bowl or puts it underneath a couch, but they put it on a lamp-stand, so that anyone who comes in may see the light.
17 Bo nie masz nic tajemnego, co by nie miało być objawiono; i nie masz nic skrytego, czego by się nie dowiedziano, i co by na jaw nie wyszło.
Nothing is hidden which will not be brought into the light of day, not ever kept hidden which will not some day become known and come into the light of day.
18 Przetoż patrzcie, jako słuchacie: albowiem kto ma, temu będzie dane, a kto nie ma, i to, co mniema, że ma, będzie odjęte od niego.
Take care, then, how you listen. For, to all those who have, more will be given; while, from all those who have nothing, even what they seem to have will be taken away.’
19 Tedy przyszli do niego matka i bracia jego; ale do niego przystąpić nie mogli dla ludu.
Presently Jesus’ mother and brothers came where he was, but they were not able to join him because of the crowd.
20 I dano mu znać, mówiąc: Matka twoja i bracia twoi stoją przed domem, chcąc cię widzieć.
So word was brought to him – “Your mother and your brothers are standing outside, wanting to see you.”
21 A on odpowiadając, rzekł do nich: Matka moja i bracia moi są ci, którzy słowa Bożego słuchają i czynią je.
His reply, spoken to them all, was, ‘My mother and my brothers are those who listen to God’s teaching and do what it says.’
22 I stało się dnia jednego, że on wstąpił w łódź i uczniowie jego, i rzekł do nich: Przeprawmy się na drugą stronę jeziora. I puścili się.
One day about that time, Jesus got into a boat with his disciples and said to them, ‘Let us go across the lake.’
23 A gdy płynęli, usnął. I przypadła nawałność wiatru na jezioro, i łódź się zalewała, tak że byli w niebezpieczeństwie.
So they put off. While they were sailing, Jesus fell asleep. A squall swept down on the lake, and their boat was filling and they were in danger.
24 A przystąpiwszy, obudzili go, mówiąc: Mistrzu, mistrzu! giniemy. A on ocknąwszy się, zgromił wiatr i wały wodne, i uśmierzyły się, i stało się uciszenie.
So the disciples came and roused him. ‘Sir, Sir,’ they cried, ‘we are lost!’ Jesus rose and rebuked the wind and the rushing waves, and they fell, and a calm followed.
25 Tedy im rzekł: Gdzież jest wiara wasza? A bojąc się, dziwowali się, mówiąc jedni do drugich: Któż wżdy jest ten, że i wiatrom rozkazuje i wodom, a są mu posłuszne?
‘Where is your faith?’ he exclaimed. But in great awe and amazement they said to one another, ‘Who can this be, who commands even the winds and the waves, and they obey him?’
26 I przewieźli się do krainy Gadareńczyków, która jest przeciw Galilei.
They reached the region of the Gerasenes, which is on the opposite side to Galilee,
27 A gdy wstąpił na ziemię, zabieżał mu mąż niektóry z onego miasta, co miał dyjabły od niemałego czasu, a nie obłóczył się w szaty, i nie mieszkał w domu, tylko w grobach.
and, on getting ashore, Jesus met a man, who had demons in him, coming out of the town. For a long time this man had worn no clothing, and he had not lived in a house, but in the tombs.
28 Ten ujrzawszy Jezusa, zakrzyknął, i upadł przed nim, a głosem wielkim rzekł: Cóż ja mam z tobą, Jezusie, Synu Boga najwyższego? proszę cię, nie dręcz mię.
Catching sight of Jesus, he shrieked out and threw himself down before him, and in a loud voice exclaimed, ‘What do you want with me, Jesus, Son of the Most High God? I beg you not to torment me.’
29 Albowiem rozkazał onemu duchowi nieczystemu, aby wyszedł z onego człowieka: bo od wielu czasów porywał go; a chociaż go wiązano łańcuchami i w pętach strzeżono, jednak on porwawszy okowy, bywał od dyjabła na pustynię pędzony.
For Jesus was commanding the foul spirit to come out of the man. On many occasions it had seized him, and, even when secured with chains and fetters, and watched, he would break through anything that bound him, and be driven by the demon into the wilds.
30 I pytał go Jezus, mówiąc: Co masz za imię? A on rzekł: Wojsko; albowiem wiele dyjabłów wstąpiło było weń.
‘What is your name?’ Jesus asked. ‘Legion,’ he answered (for many demons had taken possession of him);
and the demons begged Jesus not to order them away into the bottomless pit. (Abyssos g12)
32 A była tam trzoda wielka świń, która się pasła na górze, i prosili go, aby im dopuścił wstąpić w nie. I dopuścił im.
There was a herd of many pigs close by feeding on the hill-side; and the demons begged Jesus to give them leave to enter into them. Jesus gave them leave.
33 A wyszedłszy dyjabli z onego człowieka, weszli w świnie; i porwała się ona trzoda pędem z przykra do jeziora, i utonęła.
They came out from the man and took possession of the pigs; and the herd rushed down the steep slope into the lake and were drowned.
34 A widząc pasterze, co się stało, uciekli; a poszedłszy, oznajmili to w mieście i we wsiach.
When the men who tended them saw what had happened, they ran away, and carried the news to the town, and to the country round.
35 I wyszli, aby oglądali to, co się stało; a przyszedłszy do Jezusa, znaleźli człowieka onego, z którego wyszli dyjabli, obleczonego, przy dobrem baczeniu, siedzącego u nóg Jezusowych, i bali się.
The people went out to see what had happened, and, when they came to Jesus, they found the man from whom the demons had gone out, sitting, clothed and in his right mind, at Jesus’ feet; and they were awe-struck.
36 Opowiedzieli im tedy ci, którzy widzieli, jako uzdrowiono tego, który był opętany.
Those who had seen it told them how the possessed man had been delivered.
37 I prosiło go wszystko mnóstwo onej okolicznej krainy Gadareńczyków, aby odszedł od nich; albowiem ich był wielki strach ogarnął. A on wstąpiwszy w łódź, wrócił się.
Then all the people in the region of the Gerasenes asked Jesus to leave them, for they were terrified. Jesus got into a boat and returned.
38 I prosił go on mąż, z którego wyszli dyjabli, aby był przy nim; ale go Jezus odprawił, mówiąc:
The man from whom the demons had gone out begged Jesus to let him be with him; but Jesus sent him away.
39 Wróć się do domu twego, a opowiadaj, jakoć wielkie rzeczy Bóg uczynił. I odszedł, po wszystkiem mieście opowiadając, jako mu wielkie rzeczy Jezus uczynił.
‘Go back to your home,’ he said, ‘and relate the story of all that God has done for you.’ So the man went through the whole town and proclaimed, as he went, all that Jesus had done for him.
40 I stało się, gdy się wrócił Jezus, że go przyjął lud; albowiem nań wszyscy oczekiwali.
On his return, Jesus was welcomed by the people; for everyone was looking out for him.
41 A oto przyszedł mąż imieniem Jairus, a ten był przełożonym bóżnicy; a przypadłszy do nóg Jezusowych, prosił go, aby wszedł w dom jego.
And a man named Jairus, who was a synagogue leader, came to Jesus, and threw himself at Jesus’ feet, with entreaties that he would come to his house,
42 Albowiem miał córkę jedyną około dwunastu lat, która już konała. (A gdy on szedł, cisnął go lud.)
because his only daughter, who was about twelve years old, was dying. As Jesus was going, the people were pressing closely round him.
43 A niewiasta, która płynienie krwi cierpiała od lat dwunastu, i wynałożyła była na lekarzy wszystko swoje pożywienie, a nie mogła być od nikogo uleczona,
And a woman, who had suffered from haemorrhage for twelve years, and whom no one could cure,
44 Przystąpiwszy z tyłu, dotknęła się podołka szaty jego, a zarazem się zastanowiło płynienie krwi jej.
came up behind and touched the tassel of his cloak. Instantly the haemorrhage ceased.
45 I rzekł Jezus: Któż jest, co się mnie dotknął? a gdy się wszyscy zapierali, rzekł Piotr, i ci, którzy z nim byli: Mistrzu! lud cię ciśnie i tłoczy, a ty mówisz: Kto się mnie dotknął?
‘Who touched me?’ Jesus asked; and, while everyone was denying having done so, Peter exclaimed, ‘Why, Sir, the people are crowding round you and pressing against you!’
46 I rzekł Jezus: Dotknął się mnie ktoś, bom poznał, że moc ode mnie wyszła.
‘Somebody touched me,’ said Jesus, ‘for I felt that power had gone out from me.’
47 A widząc ona niewiasta, że się nie utaiła, ze drżeniem przystąpiła i upadła przed nim, i dlaczego się go dotknęła, powiedziała mu przed wszystkim ludem, i jako zaraz uzdrowiona była.
Then the woman, when she saw that she was discovered, came forward trembling, and threw herself down before him; and, in the presence of all the people, she told him her reason for touching him, and that she had been cured instantly.
48 A on jej rzekł: Ufaj, córko! wiara twoja ciebie uzdrowiła; idźże w pokoju.
‘Daughter,’ he said, ‘your faith has delivered you. Go, and peace be with you.’
49 A gdy on to jeszcze mówił, przyszedł niektóry od przełożonego bóżnicy, powiadając mu: Iż umarła córka twoja, nie trudź Nauczyciela.
Before he had finished speaking, someone came from the house of the synagogue leader and said, ‘Your daughter is dead! Do not trouble the teacher further.’
50 Ale Jezus usłyszawszy to, odpowiedział mu, mówiąc: Nie bój się, tylko wierz, a będzie uzdrowiona.
But Jesus, hearing this, spoke to the leader, ‘Do not be afraid; only have faith, and she will yet be delivered.’
51 A wszedłszy w dom, nie dopuścił z sobą wnijść nikomu, tylko Piotrowi, i Jakóbowi, i Janowi, i ojcu i matce onej dzieweczki.
When he reached the house, he did not allow anyone to go in with him, except Peter, John, and James, and the child’s father and mother.
52 A płakali wszyscy, i narzekali nad nią. Ale on rzekł: Nie płaczcież! Nie umarłać, ale śpi.
And everyone was weeping and mourning for her. ‘Do not weep,’ Jesus said, ‘she is not dead; she is asleep.’
53 I naśmiewali się z niego, wiedząc, iż była umarła.
They began to laugh at him, for they knew that she was dead.
54 A on wygnawszy precz wszystkich, i ująwszy ją za rękę, zawołał, mówiąc: Dzieweczko, wstań!
But, taking her by the hand, Jesus said in a loud voice, ‘Child, rise!’
55 I wrócił się duch jej; i wstała zaraz; i rozkazał, aby jej jeść dano.
The child’s spirit returned to her, and she instantly stood up; and Jesus ordered them to give her something to eat.
56 I zdumieli się rodzice jej. A on im zakazał, aby nikomu nie powiadali tego, co się było stało.
Her parents were amazed, but Jesus impressed on them that they were not to tell anyone what had happened.
