Kaznodziei 8
1 Mądrość człowieka oświeca oblicze jego, a hardość twarzy jego odmienia.
Who can compare to the truly wise? Who knows how to interpret things? If you have wisdom your face lights up, and your stern look is softened.
2 Jać radzę, abyś wyroku królewskiego przestrzegał a wszakże według przysięgi Bożej.
My advice is to do what the king says, since that's what you promised God.
3 Nie skwapiaj się odejść od oblicza jego, ani trwaj w uporze; albowiem cobykolwiek chciał, uczyniłciby.
Don't be quick to walk out on the king without thinking what you're doing, and don't get involved with those who plot against him, for the king can do what he pleases.
4 Bo gdzie słowo królewskie, tam i moc jego: a któż mu rzecze: Co czynisz?
The king's orders have supreme authority—who is going to question him, saying, “What are you doing?”
5 Kto strzeże przykazania, nie uzna nic złego; i czas i przyczyny zna serce mądrego.
Those who follow his commands will not be involved in doing evil. Wise people think, recognizing there's a right time, and a right way.
6 Albowiem wszelki zamysł ma czas i przyczyny; aleć wielka bieda trzyma się człowieka,
For there's a right time and a right way for everything, even when things are going badly for you.
7 Że nie wie, co ma być; bo kiedy się co stanie, któż mu oznajmi?
No one knows what's going to happen, so who can say what the future holds?
8 Niemasz człowieka, coby miał moc nad żywotem, żeby zahamował duszę, ani ma mocy nade dniem śmierci; ani ma, czemby się bronił w tym boju, ani wyswobodzi niezbożnego niepobożność.
No one can hold onto the breath of life; no one can prevent the day when they die. There's no way of escaping that battle, and the wicked won't be saved by their wickedness!
9 Tom wszystko widział, gdym przyłożył serce swoje do tego wszystkiego, co się pod słońcem dzieje; widziałem ten czas, którego panuje człowiek nad człowiekiem na jego złe.
I examined all these things, and thought about all that happens here on earth, and the damage that's caused when people dominate others.
10 Tedym widział niezbożnych pogrzebionych, że się zaś nawrócili; ale którzy z miejsca świętego odeszli, przyszli w zapamiętanie w onem mieście, w którem dobrze czynili. I toć jest marność.
Yes, I have seen wicked people buried with great honor. They used to go to the holy place, and were praised in the very city where they did their evil. This is hard to understand!
11 Bo iż nie zaraz wychodzi dekret na złe sprawy, przetoż na tem jest wszystko serce synów ludzkich, aby czynili złe rzeczy.
When people are not punished quickly for their crimes they are even more determined to do wrong.
12 A chociaż grzesznik sto kroć źle czyni, i odwłacza mu się, wszakże ja wiem, że dobrze będzie bojącym się Boga, którzy się boją oblicza jego.
Even though a sinner may do wrong a hundred times, and live a long life, I'm convinced that those who do what God says will be better off.
13 Ale niezbożnemu nie dobrze będzie, ani się przedłużą dni jego, owszem pomija jako cień, przeto, iż się nie boi oblicza Bożego.
In fact, the wicked will not live long, passing like a shadow, because they refuse to follow God.
14 Jest też marność, która się dzieje na ziemi, że bywają sprawiedliwi, którym się tak powodzi, jakoby czynili uczynki niepobożnych; zasię bywają niepobożni, którym się tak powodzi, jakoby czynili uczynki sprawiedliwych. Przetożem rzekł: I toć jest marność.
Another thing that is hard to understand is this: good people are treated as the wicked should be, and the wicked are treated as good people should be. As I say, this is difficult to comprehend!
15 A tak chwaliłem wesele, przeto, iż niemasz nic lepszego człowiekowi pod słońcem, jedno jeść, i pić, i weselić się, a iż mu jedno to zostaje z pracy jego po wszystkie dni żywota jego, które mu Bóg dał pod słońcem.
So I recommend enjoying life. There's nothing better for us here on earth than to eat and drink and be happy. Such an attitude will go with us as we work, and as we live our lives that God gives us here on earth.
16 A chociażem udał serce swe na to, abym doszedł mądrości, i zrozumiał kłopoty, które się dzieją na ziemi, dla których człowiek ani we dnie ani w nocy nie śpi;
When I applied my mind to discovering wisdom and observing everything people do here on earth, I couldn't get any sleep, day or night.
17 A wszakże widziałem przy każdym uczynku Bożym, że nie może człowiek doścignąć sprawy, która się dzieje pod słońcem. Starać się człowiek chcąc tego dojść, ale nie dochodzi; owszem choćby rzekł mądry, że się chce dowiedzieć, nie będzie mógł znaleść.
Then I studied everything God does, and I realized that no one can fully understand what happens here. However, hard they try, however wise they claim to be, they can't really comprehend it.
