Kaznodziei 7
1 Lepsze jest imię dobre, niżeli maść wyborna; a dzień śmierci, niż dzień narodzenia.
A good name is better than costly perfume, and the day of death is better than the day of birth.
2 Lepiej iść do domu żałoby, niż iść do domu biesiady, przeto, iż tam widzimy koniec każdego człowieka, a żyjący składa to do serca swego.
It is better to go to a house of mourning than to a house of feasting, for mourning comes to all people at the end of life, so living people must take this to heart.
3 Lepszy jest smutek, niżeli śmiech; bo przez smutek twarzy naprawia się serce.
Grief is better than laughter, for after sadness of face comes gladness of heart.
4 Serce mądrych w domu żałoby; ale serce głupich w domu wesela.
The heart of the wise is in the house of mourning, but the heart of fools is in the house of feasting.
5 Lepiej jest słuchać gromienia mądrego, niżeli słuchać pieśni głupich.
It is better to listen to the rebuke of the wise than to listen to the song of fools.
6 Bo jaki jest trzask ciernia pod garncem, tak jest śmiech głupiego; i toć jest marność.
For like the crackling of thorns burning under a pot, so also is the laughter of fools. This, too, is vapor.
7 Zaiste ucisk przywodzi mądrego do szaleństwa, a dar zaślepia serce.
Extortion certainly makes a wise man foolish, and a bribe corrupts the heart.
8 Lepsze jest dokończenie rzeczy, niżeli początek jej; lepszy jest człowiek cierpliwego ducha, niż ducha wyniosłego.
Better is the end of a matter than the beginning; and the people patient in spirit are better than the proud in spirit.
9 Nie bądź porywczy w duchu twym do gniewu; bo gniew w zanadrzyu głupich odpoczywa.
Do not be quick to anger in your spirit, for anger resides in the hearts of fools.
10 Nie mów: Cóż to jest, że dni pierwsze lepsze były, niż teraźniejsze? Bobyś się o tem nie mądrze pytał.
Do not say, “Why were the days of old better than these?” For it is not because of wisdom that you ask this question.
11 Dobra jest mądrość przy majętności, i jest pożteczna tym, którzy widzą słońce.
Wisdom, like an inheritance, is good. It benefits those who see the sun.
12 Albowiem pod cieniem mądrości, i pod cieniem srebra odpoczywa człowiek, a wszakże przedniejsza jest umiejętność mądrości; bo przynosi żywot tym, którzy ją mają.
For wisdom provides protection as money can provide protection, but the advantage of knowledge is that wisdom gives life to whoever has it.
13 Przypatrz się sprawie Bożej; bo któż może wyprostować, co on skrzywi?
Consider the deeds of God: Who can straighten out anything he has made crooked?
14 W dzień dobry zażywaj dobra, w dzień zły miej się na pieczy: boć ten uczynił Bóg przeciwko owemu, dlatego, aby nie doszedł człowiek tego, co nastanie po nim.
When times are good, live happily in that good, but when times are bad, consider this: God has allowed both to exist side by side. For this reason, no one will find out anything that is coming after him.
15 Tom wszystko widział za dni marności mojej: Bywa sprawiedliwy, który ginie z sprawiedliwością swoją; także bywa niezbożnik, który długo żyje we złości swojej.
I have seen many things in my meaningless days. There are righteous people who perish in spite of their righteousness, and there are wicked people who live a long life in spite of their evil.
16 Nie bądź nazbyt sprawiedliwym, ani nazbyt mądrym; przeczżebyś miał do zguby przychodzić?
Do not be self-righteous, wise in your own eyes. Why should you destroy yourself?
17 Nie bądź nader niepobożnym, ani nazbyt głupim; przeczżebyś miał umrzeć przed czasem swoim?
Do not be too wicked or foolish. Why should you die before your time?
18 Dobra jest, abyś się owego trzymał, a tego się nie puszczał; kto się boi Boga, uchodzi tego wszystkiego.
It is good that you should take hold of this wisdom, and that you should not let go of righteousness. For the person who fears God will meet all his obligations.
19 Mądrość umacnia mądrego więcej, niżeli dziesięć książąt, którzy są w mieście.
Wisdom is powerful in the wise man, more than ten rulers in a city.
20 Zaiste niemasz człowieka sprawiedliwego na ziemi, któryby czynił dobrze, a nie grzeszył.
There is not a righteous man on earth who does good and never sins.
21 Nie do wszystkich też słów, które mówią ludzie przykładaj serca twego; i niech cię to nie obchodzi, choćciby i sługa twój złorzeczył.
Do not listen to every word that is spoken, because you might hear your servant curse you.
22 Boć wie serce twoje, żeś i ty częstokroć drugim złorzeczył.
Similarly, you know yourself that in your own heart you have often cursed others.
23 Wszystkiegom tego doświadczył mądrością, i rzekłem: Będę mądrym; aleć się mądrość oddaliła odemnie.
All this have I proven by wisdom. I said, “I will be wise,” but it was more than I could be.
24 A co dalekiego, i co bardzo głębokiego jest, któż to znajdzie?
Wisdom is far off and very deep. Who can find it?
25 Wszystkom ja przeszedł myślą swoją, abym poznał i wybadał się, i wynalazł mądrość i rozum, a żebym poznał niezbożność, głupstwo, i błąd, i szaleństwo.
I turned my heart to learn and examine and seek wisdom and the explanations of reality, and to understand that evil is stupid and that folly is madness.
26 I znalazłem rzecz gorzciejszą nad śmierć, to jest, taką niewiastę, której serce jest jako sieci i sidło, a ręce jej jako pęta. Kto się Bogu podoba, wolny będzie od niej; ale grzesznik będzie od niej pojmany.
I found that more bitter than death is any woman whose heart is full of snares and nets, and whose hands are chains. Whoever pleases God will escape from her, but the sinner will be taken by her.
27 Otom to znalazł, (mówi kaznodzieja, ) stosując jedno z drugiem, abym doszedł umiejętności.
“Consider what I have discovered,” says the Teacher. “I have been adding one discovery to another in order to find an explanation of reality.
28 Czego zaś nad to szukała dusza moja, tedym nie znalazł. Męża jednego z tysiąca znalazłem; alem niewiasty między temi wszystkiemi nie znalazł.
This is what I am still looking for, but I have not found it. I did find one righteous man among a thousand, but a woman among all those I did not find.
29 To tylko obacz, com znalazł, że stworzył Bóg człowieka dobrego; ale oni udali się za rozmaitemi myślami. Któż może z mądrym porównać? a kto może wyłożyć każdą rzecz?
I have discovered only this: That God created humanity upright, but they have gone away looking for many difficulties.”
