Kaznodziei 10
1 Jako muchy zdechłe zasmradzają i psują olejek aptekarski: tak człowieka z mądrości i z sławy zacnago trochę głupstwa oszpeca.
[A few] dead flies in [a bottle of] perfume cause [all] the perfume to stink. Similarly [SIM], a small amount of acting foolishly can have a greater effect than acting wisely.
2 Serce mądrego jest po prawej stronie jego; ale serce głupiego po lewej stronie jego.
If people think sensibly, it will lead them to do what is right; if they think foolishly, it causes them to do what is wrong.
3 I na ten czas, gdy głupi drogą idzie, serce jego niedostatek cierpi; bo pokazuje wszystkim, że głupim jest.
Even while foolish people walk along the road, they show that they do not have good sense; they show everyone that they are not wise.
4 Jeźliby duch panującego powstał przeciwko tobie, nie opuszczaj miejsca twego; albowiem pokora wstręt czyni grzechom wielkim.
Do not quit working for a ruler when he is angry with you; if you remain calm, he will [probably] stop being angry.
5 Jest złe, którem widział pod słońcem, to jest, błąd, który pochodzi od zwierzchności:
There is something [else] that I have seen here on this earth, something that rulers sometimes do that is wrong/inappropriate:
6 Że głupi wywyższani bywają w godności wielkiej, a bogaci w mądrość nisko siadają;
They appoint foolish people to have important positions, while they appoint rich [people] to have unimportant positions.
7 Widziałem sługi na koniach, a książąt chodzących piechotą jako sługi.
They allow slaves [to ride] on horses [like rich people usually do], [but] they force officials to walk [like slaves usually do].
8 kto kopie dół, sam weń wpada; a kto rozrzuca płot, wąż go ukąsi.
[It is possible that] those who dig pits will fall into one of those pits. [It is possible that] someone who tears down a wall will be bitten by a snake [that is in that wall].
9 Kto przenosi kamienie, urazi się niemi; a kto łupie drwa, niebezpieczen jest od nich.
If you work in a quarry, [it is possible that] a stone [will fall on you and] injure you. [It is possible that] men who split logs will be injured by one of those logs.
10 Jeźliże się stępi żelazo, a nie naostrzyłby ostrza jego, tedy mocy przyłożyć musi; ale to daleko lepiej mądrość sprawić może.
If your axe is not sharp [DOU], you will need to work harder [to cut down a tree], but by being wise, you will succeed.
11 Jeźli ukąsi wąż przed zaklęciem, nic nie pomogą słowa zaklinacza.
If a snake bites a man before he charms/tames it, his ability to charm snakes will not benefit him.
12 Słowa ust mądrego są wdzięczne; ale wargi głupiego pożerają go.
Wise people say [MTY] what is sensible, and because of that, people honor them; but foolish people are destroyed by what they say [MTY].
13 Początek słów ust jego głupstwo, a koniec powieści jego wielkie błazeństwo.
When foolish people start to talk, they say things that are foolish, and they end by saying things that are both wicked and foolish.
14 Bo głupi wiele mówi, choć nie wie ten człowiek, co ma być. Albowiem któż mu oznajmi, co po nim nastanie?
They talk (too much/without ceasing). None of us knows what will happen in the future, or what will happen after we die.
15 Głupi pracują aż do ustania, a przecie nie mogą dojść do miasta.
Foolish people become [so] exhausted by the work that they do that they are unable to find the road to their town/homes.
16 Biada tobie, ziemio! której król jest dziecięciem, i której książęta rano biesiadują.
Terrible things will happen to the people of a nation whose ruler is a foolish young man, and whose [other] leaders continually eat, all day long, every day.
17 Błogosławionaś ty, ziemio! której król jest synem zacnych, a której książęta czasu słusznego jadają dla posilenia, a nie dla opilstwa.
[But] a nation will prosper if its ruler is from a (noble/well-educated) family, and if its [other] leaders feast [only] at the proper times, and [if they eat and drink only] to be strong, not to become drunk.
18 Dla lenistwa się dach pochyla, a dla osłabiałych rąk przecieka dom.
Some men are very lazy [and do not repair the rafters], with the result that the rafters sag [and collapse]; and if they do not repair the roof, water will leak into the house [when it rains].
19 Dla uweselenia gotują uczty, i wino rozwesela żywot; ale pieniądze do wszystkiego dopomagają.
Eating food and drinking wine causes us to laugh and be happy, [but] we are able to enjoy those things only if we have money [to buy them].
20 Ani w myśli twojej królowi nie złorzecz, ani w skrytym pokoju twoim nie przeklinaj bogatego; albowiem i ptak niebieski doniósłby ten głos; a to, co ma skrzydła, objawiłoby powieść twoję.
Do not even think about cursing the king, or cursing rich [people, even] when you are [alone] in your bedroom, because [it is possible that] a little bird will hear [what you are saying], [and] tell those people what you said [about them].
