Dzieje 7
1 Tedy rzekł najwyższy kapłan: A także się ma ta rzecz?
And the high priest said, Are these things so?
2 A on rzekł: Mężowie bracia i ojcowie, słuchajcie! Bóg chwały ukazał się ojcu naszemu Abrahamowi, gdy był w Mezopotamii, przedtem niż mieszkał w Haranie.
And he said, Men! Brothers and fathers, listen. The God of glory appeared to our father Abraham when he was in Mesopotamia, before he dwelt in Haran.
3 I rzekł do niego: Wynijdź z ziemi twojej i od twojej rodziny, a idź do ziemi, którą ci ukażę.
And he said to him, Go forth out of thy land, and from thy kinfolk, and come into a land that I will show thee.
4 Tedy wyszedłszy z ziemi Chaldejskiej, mieszkał w Haranie, a stamtąd, gdy umarł ojciec jego, przeniósł go Bóg do ziemi tej, w której wy teraz mieszkacie.
Then after coming out of the land of the Chaldeans, he dwelt in Haran. And from there, after his father died, God resettled him in this land in which ye now dwell.
5 I nie dał mu w niej dziedzictwa i na stopę nogi, choć mu ją był obiecał dać w dzierżawę, i nasieniu jego po nim, gdy jeszcze nie miał potomka.
And he gave him no inheritance in it, not even a footstep. And he promised to give it to him for a possession, and to his seed after him, although there was no child by him.
6 I mówił mu tak Bóg: Nasienie twoje będzie przychodniem w cudzej ziemi i zniewolą je, i trapić je będą przez czterysta lat.
And God spoke thus: His seed would be alien in a foreign land, and they would enslave and mistreat them four hundred years.
7 Ale ten naród, któremu służyć będą, ja będę sądził, rzekł Bóg; a potem wynijdą i służyć mi będą na tem miejscu.
And I will judge the nation to whomever they will be in bondage, God said, and after these things they will come forth and serve me in this place.
8 I dał mu przymierze obrzezki; i tak Abraham spłodził Izaaka i obrzezał go dnia ósmego, a Izaak Jakóba, a Jakób dwunastu patryjarchów.
And he gave him the covenant of circumcision. And so he begot Isaac, and circumcised him the eighth day. And Isaac begot Jacob, and Jacob the twelve patriarchs.
9 A patryjarchowie nienawidząc Józefa, sprzedali go do Egiptu; ale Bóg był z nim.
And the patriarchs, being envious, sold Joseph into Egypt. And God was with him,
10 I wyrwał go ze wszystkich jego ucisków, a dał mu łaskę i mądrość przed Faraonem, królem Egipskim, który go postanowił książęciem nad Egiptem i nad wszystkim domem swoim.
and delivered him out of all his afflictions, and gave him favor and wisdom before Pharaoh king of Egypt. And he appointed him governor over Egypt and his entire house.
11 Potem przyszedł głód na wszystkę ziemię Egipską i Chananejską, i ucisk wielki, i nie znajdowali żywności ojcowie nasi.
Now a famine came on all Egypt and Canaan, and great affliction, and our fathers found no sustenance.
12 A gdy usłyszał Jakób, iż zboża były w Egipcie, posłał ojców naszych pierwszy raz.
But when Jacob heard of grain being in Egypt, he sent forth our fathers the first time.
13 A za wtórym razem poznany jest Józef od braci swych i objawiony jest Faraonowi naród Józefowy.
And during the second time Joseph was made known to his brothers, and Joseph's race became manifest to Pharaoh.
14 Tedy Józef posławszy, przyzwał ojca swego Jakóba i wszystkę swoję rodzinę w siedmdziesiąt i pięciu duszach.
And Joseph having sent forth, he summoned Jacob his father. And all his kinfolk, in souls, were seventy-five.
15 I zstąpił Jakób do Egiptu, i tam umarł on i ojcowie nasi.
And Jacob went down into Egypt, and he perished, he and our fathers.
16 I przeniesieni są do Sychem, i położeni w grobie, który był kupił Abraham za pieniądze u synów Hemora, ojca Sychemowego.
And they were carried into Shechem, and laid in the sepulcher that Abraham bought for a price of silver from the sons of Hamor of Shechem.
17 A gdy się przybliżył czas obietnicy, o którą był przysiągł Bóg Abrahamowi, rozrodził się lud i rozmnożył się w Egipcie.
But as the time of the promise approached that God swore to Abraham, the people grew and multiplied in Egypt,
18 Aż nastał inny król, który nie znał Józefa.
until another king arose who had not known Joseph.
19 Ten podchodząc zdradliwie naród nasz, trapił ojców naszych, tak iż musieli wymiatać niemowlątka swoje, żeby się nie rozkrzewiały.
This man, who cunningly victimized our race, mistreated our fathers to make their infants be placed outside in order not to keep alive.
20 Pod ten czas narodził się Mojżesz, a był krasnym z daru Bożego, którego chowano przez trzy miesiące w domu ojca jego.
During which time Moses was born (and he was well-formed by God) who was reared three months in his father's house.
21 A gdy był wyrzucony, wzięła go córka Faraonowa i wychowała go sobie za syna.
And when he was exposed, Pharaoh's daughter took him away, and reared him for a son to herself.
22 I wyćwiczony jest Mojżesz we wszelkiej mądrości Egipskiej, a był możny w mowach i w uczynkach.
And Moses was reared in all the wisdom of the Egyptians, and he was mighty in his words and deeds.
23 A gdy mu było czterdzieści lat, przyszło mu na myśl, aby nawiedził braci swych, syny Izraelskie.
But when a forty year time span was fulfilled by him, it came into his heart to go help his brothers, the sons of Israel.
24 A ujrzawszy jednego ukrzywdzonego, ujął się oń i pomścił się krzywdy tego, który bezprawie cierpiał, zabiwszy Egipczanina.
And after seeing a certain man suffering wrong, he defended him, and did vengeance for the man being oppressed, having smitten the Egyptian.
25 Albowiem mniemał, że bracia jego rozumieją, że Bóg przez rękę jego daje im wybawienie; lecz oni tego nie rozumieli.
And he presumed his brothers understood that, by his hand, God was giving them salvation, but they did not understand.
26 A nazajutrz pokazał się im, gdy się z sobą bili i prowadził je do pokoju, mówiąc: Mężowie! bracia jesteście sobie; przeczże się społem krzywdzicie?
And on the next day he was seen by them as they fought, and he was reconciling them for peace, having said, Men, ye are brothers. Why is it that ye wrong each other?
27 Lecz ten, co krzywdził bliźniego, odegnał go, mówiąc: Któż cię postanowił książęciem i sędzią nad nami?
But the man doing wrong to his neighbor thrust him away, having said, Who appointed thee a ruler and a judge over us?
28 Izali mię ty chcesz zabić, jakoś wczoraj zabił Egipczanina?
Do thou not want to kill me, as thou killed the Egyptian yesterday?
29 I uciekł Mojżesz za temi słowy i był przychodniem w ziemi Madyjańskiej, gdzie spłodził dwóch synów.
And Moses fled at this word, and became an alien in the land of Midian, where he begot two sons.
30 A gdy się wypełniło czterdzieści lat, ukazał mu się na puszczy góry Synaj Anioł Pański w płomieniu ognistym w krzaku.
And forty years having been fulfilled, an agent of the Lord appeared to him in the wilderness of Mount Sinai in a flame of fire of a bush.
31 A Mojżesz ujrzawszy, zadziwił się onemu widzeniu; a gdy przystąpił, aby się temu przypatrzył, stał się do niego głos Pański:
And when Moses looked, he wondered at the sight. And as he approached to examine, a voice of the Lord came to him,
32 Jam jest Bóg ojców twoich, Bóg Abrahama, Bóg Izaaka, i Bóg Jakóba. A zadrżawszy Mojżesz nie śmiał się przypatrywać.
I am the God of thy fathers, the God of Abraham, and the God of Isaac, and the God of Jacob. But Moses, who developed trembling, dared not examine.
33 I rzekł mu Pan: Zzuj obuwie z nóg twoich; bo miejsce, na którem stoisz, jest ziemia święta.
And the Lord said to him, Put off the shoes from thy feet, for the place on which thou stand is holy ground.
34 Widząc widziałem utrapienie ludu mego, który jest w Egipcie, i słyszałem wzdychanie ich, a zstąpiłem, żebym je wybawił; przetoż teraz chodź, poślę cię do Egiptu.
Having looked, I saw the oppression of my people in Egypt, and I heard their groaning, and I came down to deliver them. And now come, I will send thee into Egypt.
35 Tego Mojżesza, którego się byli zaprzali, mówiąc: Któż cię postanowił książęciem i sędzią? Tego Bóg książęciem i wybawicielem posłał przez rękę Anioła, który mu się ukazał w krzaku.
This Moses whom they refused, having said, Who appointed thee a ruler and a judge? This man God sent, a ruler and a liberator by the hand of the agent who appeared to him in the bush.
36 I ten je wywiódł, czyniąc cuda i znamiona w ziemi Egipskiej i na morzu Czerwonem, i na puszczy, przez czterdzieści lat.
This man brought them forth after performing wonders and signs in the land of Egypt, and in the Red Sea, and in the wilderness forty years.
37 Tenci jest Mojżesz, który rzekł synom Izraelskim: Proroka wam wzbudzi Pan, Bóg wasz, z braci waszych, jako mię, onego słuchać będziecie;
This is the Moses who said to the sons of Israel, The Lord our God will raise up a prophet for you, from your brothers, like me.
38 Ten jest, który był w zgromadzeniu na puszczy z Aniołem, który mówił do niego na górze Synaj, i z ojcami naszymi, który przyjął słowa Boże żywe, aby je nam podał.
This is he who became in the congregation in the wilderness with the agent who spoke to him on the mount Sinai, and of our fathers who received living oracles to give to us.
39 Któremu nie chcieli posłuszni być ojcowie nasi; ale go odrzucili i obrócili się sercy swemi do Egiptu.
To whom our fathers did not want to become obedient, but they thrust away, and turned back in their heart to Egypt,
40 Mówiąc do Aarona: Uczyń nam bogi, którzy by szli przed nami; albowiem Mojżeszowi onemu, który nas wywiódł z ziemi Egipskiej, nie wiemy co się stało.
after saying to Aaron, Make gods for us who will lead us. For this Moses, who brought us out of the land of Egypt, we know not what has happened to him.
41 I uczynili w one dni cielca i sprawowali ofiarę onemu bałwanowi, i weselili się w sprawach rąk swoich;
And they made a calf in those days, and offered up sacrifice to the idol, and rejoiced in the works of their hands.
42 I odwrócił się Bóg i podał je, aby służyli wojsku niebieskiemu, jako napisano jest w księgach prorockich: Zażeście mu bite i inne ofiary ofiarowali na puszczy przez czterdzieści lat, domu Izraelski?
But God turned, and gave them over to serve the host of heaven, just as it is written in the book of the prophets, Did ye offer to me slain beasts and sacrifices forty years in the wilderness, O house of Israel?
43 Owszem nosiliście namiot Molocha i gwiazdę boga waszego Remfana, te obrazy, któreście sobie uczynili, abyście się im kłaniali; przetoż was zaprowadzę za Babilon.
And ye took up the tabernacle of Moloch, and the star of your god Remphan, the images that ye made to worship them. And I will deport you beyond Babylon.
44 Namiot świadectwa mieli ojcowie nasi na puszczy, jako był rozrządził ten, który powiedział Mojżeszowi, aby go uczynił według kształtu, który widział.
The tabernacle of the testimony was with our fathers in the wilderness, just as he arranged (he who spoke to Moses), to make it according to the pattern that he had seen.
45 Który wziąwszy ojcowie nasi, wnieśli z Jozuem tam, gdzie była osiadłość poganów, których Bóg wygnał od obliczności ojców naszych, aż do dni Dawidowych;
Which also our fathers, having received in succession, brought in with Joshua into the possession of the nations whom God drove out from the presence of our fathers, until the days of David
46 Który znalazł łaskę przed obliczem Bożem i prosił, aby znalazł namiot Bogu Jakóbowemu.
who found favor in the sight of God. And he asked to find a habitation for the God of Jacob.
47 A Salomon zbudował mu dom.
But Solomon built him a house.
48 Ale on Najwyższy nie mieszka w kościołach ręką uczynionych, jako prorok mówi:
However the Most High does not dwell in man-made temples, just as the prophet says,
49 Niebo jest stolica moja, a ziemia podnóżek nóg moich. Cóż mi za dom zbudujecie, mówi Pan, albo które jest miejsce odpocznienia mego?
The heaven is to me a throne, and the earth a footstool of my feet. What house will ye build for me? says the Lord. Or what is the place of my rest?
50 Izali ręka moja tego wszystkiego nie uczyniła?
Did not my hand make all these things?
51 Ludzie twardego karku i nieobrzezanego serca, i uszów! wy się zawżdy sprzeciwiacie Duchowi Świętemu jako ojcowie wasi, tak i wy.
Ye stiff-necked and uncircumcised in heart and ears, ye do always resist the Holy Spirit. As your fathers, ye also.
52 Któregoż z proroków nie prześladowali ojcowie wasi, i nie pozabijali tych, którzy przedtem opowiadali o przyjściu tego Sprawiedliwego, któregoście wy się teraz stali zdrajcami i mordercami?
Which of the prophets did your fathers not persecute? And they killed those who foretold about the coming of the Righteous man, of whom ye now have become betrayers and murderers,
53 Którzyście wzięli zakon przez rozrządzenie anielskie, a nie strzegliście go.
who received the law at directions of agents, and did not keep it.
54 Tedy słuchając tego, pukali się w sercach swych i zgrzytali na niego zębami.
Now when they heard these things, they were split with a saw in their hearts, and they gnashed their teeth against him.
55 A on będąc pełen Ducha Świętego, patrząc pilnie w niebo, ujrzał chwałę Bożą i Jezusa stojącego po prawicy Bożej.
But being full of the Holy Spirit, having gazed into heaven, he saw the glory of God, and Jesus standing at the right hand of God.
56 I rzekł: Oto widzę niebiosa otworzone i Syna człowieczego stojącego po prawicy Bożej.
And he said, Look, I see the heavens opened, and the Son of Man standing at the right hand of God.
57 A oni krzyknąwszy głosem wielkim, zatulili uszy swoje i rzucili się na niego jednomyślnie.
But they, having cried out in a great voice, held their ears shut, and rushed upon him with one accord.
58 A wypchnąwszy go z miasta, kamionowali; a świadkowie złożyli szaty swoje u stóp młodzieńca, którego zwano Saul.
And having expelled him out of the city, they stoned him. And the witnesses laid down their garments beside the feet of a young man called Saul.
59 I kamionowali Szczepana modlącego się i mówiącego: Panie Jezu! przyjmij ducha mojego!
And they stoned Stephen, who was calling and saying, Lord Jesus, receive my spirit.
60 A klęknąwszy na kolana, zawołał głosem wielkim: Panie! nie poczytaj im tego za grzech! A to rzekłszy, zasnął.
And having knelt down, he cried out in a great voice, Lord, place not this sin to them. And after saying this, he slept.
