Dzieje 19
1 I stało się, gdy Apollos był w Koryncie, iż Paweł obszedłszy górne krainy, przyszedł do Efezu; a znalazłszy tam niektórych uczniów,
Now it happened that, while Apollo was at Corinth, Paul, after he had journeyed through the upper regions, arrived at Ephesus. And he met with certain disciples.
2 Rzekł do nich: Izaliście wzięli Ducha Świętego, uwierzywszy? A oni mu rzekli: Owszemeśmy ani słyszeli, jeźli jest Duch Święty.
And he said to them, “After believing, have you received the Holy Spirit?” But they said to him, “We have not even heard that there is a Holy Spirit.”
3 Tedy rzekł do nich: W cóżeście tedy ochrzczeni? A oni rzekli: W chrzest Janowy.
Yet truly, he said, “Then with what have you been baptized?” And they said, “With the baptism of John.”
4 Zatem rzekł Paweł: Janci chrzcił chrztem pokuty, mówiąc ludowi, aby w onego, który miał przyjść po nim, uwierzyli, to jest w Jezusa Chrystusa.
Then Paul said: “John baptized the people with the baptism of repentance, saying that they should believe in the One who is to come after him, that is, in Jesus.”
5 A usłyszawszy to, ochrzczeni są w imię Pana Jezusowe.
Upon hearing these things, they were baptized in the name of the Lord Jesus.
6 A gdy na nie włożył Paweł ręce, zstąpił na nie Duch Święty i mówili językami i prorokowali.
And when Paul had imposed his hands on them, the Holy Spirit came over them. And they were speaking in tongues and prophesying.
7 A było wszystkich mężów około dwunastu.
Now the men were about twelve in all.
8 A wszedłszy do bóżnicy, mówił bezpiecznie przez trzy miesiące, nauczając i namawiając ich do królestwa Bożego.
Then, upon entering the synagogue, he was speaking faithfully for three months, disputing and persuading them about the kingdom of God.
9 A gdy się niektórzy zatwardzili, a wierzyć nie chcieli, źle mówiąc o tej drodze Bożej przed mnóstwem, odstąpiwszy od nich, odłączył ucznie, na każdy dzień ucząc w szkole niektórego Tyranna.
But when certain ones became hardened and would not believe, cursing the Way of the Lord in the presence of the multitude, Paul, withdrawing from them, separated the disciples, disputing daily in a certain school of Tyrannus.
10 A to się działo przez dwa lata, tak iż wszyscy, którzy mieszkali w Azyi, słuchali słowa Pana Jezusowego, tak Żydowie, jako i Grekowie.
Now this was done throughout two years, so that all who were living in Asia listened to the Word of the Lord, both Jews and Gentiles.
11 A nie lada cuda czynił Bóg przez ręce Pawłowe;
And God was accomplishing powerful and uncommon miracles by the hand of Paul,
12 Tak iż na chore przynoszono chustki albo przepaski od ciała jego, i odchodziły od nich choroby, i duchowie źli wychodzili z nich.
so much so that even when small cloths and wrappings were brought from his body to the sick, the illnesses withdrew from them and the wicked spirits departed.
13 Tedy niektórzy z biegunów żydowskich, którzy się bawili zaklinaniem, ważyli się wzywać imienia Pana Jezusowego nad tymi, którzy mieli duchy złe, mówiąc: Poprzysięgamy was przez Jezusa, którego Paweł opowiada.
Then, even some of the traveling Jewish exorcists had attempted to invoke the name of the Lord Jesus over those who had evil spirits, saying, “I bind you by oath through Jesus, whom Paul preaches.”
14 A było ich siedm synów jednego Żyda, imieniem Scewas, najwyższego kapłana, którzy to czynili.
And there were certain Jews, the seven sons of Sceva, leaders among the priests, who were acting in this way.
15 Tedy odpowiedziawszy duch zły, rzekł: Znam Jezusa i wiem co Paweł; ale wy coście zacz?
But a wicked spirit responded by saying to them: “Jesus I know, and Paul I know. But who are you?”
16 A rzuciwszy się na nie człowiek on, w którym był duch zły, a opanowawszy je, zmocnił się przeciwko nim, tak iż nadzy i zranieni wybiegli z onego domu.
And the man, in whom there was a wicked spirit, leaping at them and getting the better of them both, prevailed against them, so that they fled from that house, naked and wounded.
17 I było to wiadomo wszystkim, i Żydom i Grekom, którzy mieszkali w Efezie; i przypadł strach na nie wszystkie, i było uwielbione imię Pana Jezusowe.
And so, this became known to all the Jews and Gentiles who were living at Ephesus. And a fear fell over them all. And the name of the Lord Jesus was magnified.
18 A wiele tych, którzy uwierzyli, przychodziło, wyznawając i oznajmując sprawy swoje.
And many believers were arriving, confessing, and announcing their deeds.
19 I wiele z tych, którzy się naukami niepotrzebnemi parali, zniósłszy księgi, spalili je przed wszystkimi, a obrachowawszy cenę ich, znaleźli tego pięćdziesiąt tysięcy srebrników.
Then many of those who had followed odd sects brought together their books, and they burned them in the sight of all. And after determining the value of these, they found the price to be fifty thousand denarii.
20 Tak potężnie rosło słowo Pańskie i zmacniało się.
In this way, the Word of God was increasing strongly and was being confirmed.
21 A gdy się to dokonało, postanowił Paweł w duchu, aby przeszedłszy Macedoniję i Achaję, szedł do Jeruzalemu, mówiąc: Iż potem, gdy tam będę, muszę i Rzym widzieć.
Then, when these things were completed, Paul decided in the Spirit, after crossing through Macedonia and Achaia, to go to Jerusalem, saying, “Then, after I have been there, it is necessary for me to see Rome also.”
22 A posławszy do Macedonii dwóch z tych, którzy mu służyli, Tymoteusza i Erasta, sam do czasu został w Azyi.
But sending two of those who were ministering to him, Timothy and Erastus, into Macedonia, he himself remained for a time in Asia.
23 A pod on czas stał się rozruch niemały około drogi Bożej.
Now at that time, there occurred no small disturbance concerning the Way of the Lord.
24 Albowiem niektóry złotnik, imieniem Demetryjusz, który robił kościoły srebrne Dyjany, niemały zysk przywodził rzemieślnikom;
For a certain man named Demetrius, a silversmith making silver shrines for Diana, was providing no small profit to craftsmen.
25 Które zgromadziwszy i inne, którzy takież rzemiosło robili, rzekł: Mężowie! wiecie, iż z tego rzemiosła mamy dostatki nasze.
And calling them together, with those who were employed in the same way, he said: “Men, you know that our income is from this craft.
26 A widzicie i słyszycie, że nie tylko w Efezie, ale mało nie po wszystkiej Azyi ten Paweł namówił i odwrócił wielki lud, mówiąc: Że to nie są bogowie, którzy są rękami uczynieni.
And you are seeing and hearing that this man Paul, by persuasion, has turned away a great multitude, not only from Ephesus, but from nearly all of Asia, saying, ‘These things are not gods which have been made by hands.’
27 Przetoż nam się obawiać potrzeba, aby nie tylko rzemiosło nasze w lekkie poważenie nie przyszło, ale aby i kościół wielkiej bogini Dyjany za nic nie był poczytany, a żeby nie przyszło do skazy dostojeństwo jej, którą wszystka Azyja i wszystek świat chwali.
Thus, not only is this, our occupation, in danger of being brought into repudiation, but also the temple of the great Diana will be reputed as nothing! Then even her majesty, whom all of Asia and the world worships, will begin to be destroyed.”
28 A słuchając tego i będąc pełni gniewu, krzyknęli, mówiąc: Wielka jest Dyjana Efeska!
Upon hearing this, they were filled with anger, and they cried out, saying, “Great is Diana of the Ephesians!”
29 I było pełno po wszystkiem mieście zamieszania, i wpadli jednomyślnie na plac, porwawszy Gaja i Arystarcha, Macedończyki, podróżne towarzysze Pawłowe.
And the city was filled with confusion. And having seized Gaius and Aristarchus of Macedonia, companions of Paul, they rushed violently, with one accord, into the amphitheater.
30 A gdy Paweł chciał wnijść do pospólstwa, nie dopuścili mu uczniowie.
Then, when Paul wanted to enter to the people, the disciples would not permit him.
31 A niektórzy też z przedniejszych mężów Azyjackich, będąc mu przyjaciołmi, posławszy do niego, prosili go, aby nie wychodził na plac.
And some of the leaders from Asia, who were his friends, also sent to him, requesting that he not present himself in the amphitheater.
32 Tedy jedni tak, a drudzy inaczej wołali; albowiem ona gromada była zamieszana, a więcej ich nie wiedziało, dlaczego się zbieżeli.
But others were crying out various things. For the assembly was in confusion, and most did not know the reason they had been called together.
33 A z onej zgrai wywlekli Aleksandra, którego popychali Żydowie; a Aleksander skinąwszy ręką, chciał dać sprawę ludowi.
So they dragged Alexander from the crowd, while the Jews were propelling him forward. And Alexander, gesturing with his hand for silence, wanted to give the people an explanation.
34 Ale gdy poznali, iż był Żydem, wszczął się jednostajny głos od wszystkich, jakoby przez dwie godziny wołających: Wielka jest Dyjana Efeska!
But as soon as they realized him to be a Jew, all with one voice, for about two hours, were crying out, “Great is Diana of the Ephesians!”
35 Tedy pisarz uśmierzywszy onę zgraję, rzekł: Mężowie Efescy! i któryż jest człowiek, co by nie wiedział, iż miasto Efeskie opiekuje się kościołem wielkiej boginii Dyjany i obrazem, który spadł od Jowisza?
And when the scribe had calmed the crowds, he said: “Men of Ephesus, now what man is there who does not know that the city of the Ephesians is in the service of the great Diana and of the offspring of Jupiter?
36 A ponieważ się temu nikt sprzeciwić nie może, słuszna, abyście się uspokoili, a nic skwapliwie nie czynili.
Therefore, since these things are not able to be contradicted, it is necessary for you to be calm and to do nothing rash.
37 Albowiemeście przywiedli tych mężów, którzy nie są ani świętokradcami, ani bluźniercami boginii waszej.
For you have brought forward these men, who are neither sacrilegious nor blasphemers against your goddess.
38 A jeźliż Demetryjusz i ci, którzy z nim są rzemieślnicy, mają co przeciw komu, wszak bywa prawo, są też starostowie, niechże jedni drugich pozywają.
But if Demetrius and the craftsmen who are with him have a case against anyone, they can convene in the courts, and there are proconsuls. Let them accuse one another.
39 Jeźli się też o czem inszem pytacie, to się może w porządnem zgromadzeniu odprawić.
But if you would inquire about other things, this can be decided in a lawful assembly.
40 Albowiem trzeba się obawiać, abyśmy oskarżeni nie byli o rozruch dzisiejszy, gdyż nie masz żadnej przyczyny, z której byśmy mogli dać sprawę, żeśmy się tu zbiegli.
For now we are in peril of being convicted of sedition over today’s events, since there is no one guilty (against whom we are able to provide evidence) in this gathering.”
41 A to powiedziawszy, rozpuścił ono zgromadzenie.
And when he had said this, he dismissed the assembly.
