Dzieje 17
1 A przeszedłszy Amfipolim i Apoloniję przyszli do Tesaloniki, gdzie była bóżnica żydowska.
Now when they had passed through the cities of Amphipolis and Apollonia, they came to the city of Thessalonica, where there was a synagogue of the Jews.
2 Tedy Paweł według zwyczaju swego wszedł do nich, a przez trzy sabaty kazał im z Pisma.
Paul, as his custom was, went to them, and for three Sabbath days reasoned with them from the scriptures.
3 Wywodząc i pokazując to, że Chrystus miał cierpieć i powstać od umarłych, a iż ten Jezus jest Chrystusem, którego ja wam opowiadam.
He was opening the scriptures and explaining that it was necessary for the Christ to suffer and to rise again from the dead. He said, “This Jesus whom I proclaim to you is the Christ.”
4 I uwierzyli niektórzy z nich, a przyłączyli się do Pawła i do Syli, i wielkie mnóstwo nabożnych Greków, i niewiast przedniejszych niemało.
Some of the Jews were persuaded and joined Paul and Silas, including a large number of devout Greeks, and not a few of the leading women.
5 Ale Żydowie, którzy nie uwierzyli, zdjęci zazdrością, przywziąwszy do siebie niektórych lekkomyślnych i złych mężów, a zebrawszy kupę uczynili rozruch w mieście, a naszedłszy na dom Jazona, szukali ich, aby ich wywiedli przed lud.
But the unbelieving Jews, being moved with jealousy, took certain wicked men from the marketplace, gathered a crowd together, and set the city in an uproar. Assaulting the house of Jason, they wanted to bring Paul and Silas out to the people.
6 A nie znalazłszy ich, ciągnęli Jazona i niektórych braci do przełożonych miasta, wołając: Oto ci, którzy wszystek świat wzruszyli i tu też przyszli;
But when they did not find them, they dragged Jason and certain other brothers before the officials of the city, crying, “These men who have turned the world upside down have come here also.
7 Które przyjął Jazon; a ci wszyscy czynią przeciwko dekretom cesarskim, powiadając, iż jest inszy król, Jezus.
These men whom Jason has welcomed act against the decrees of Caesar; they say that there is another king—Jesus.”
8 A tak wzburzyli pospólstwo i przełożonych miasta, którzy to słyszeli.
The crowd and the officials of the city were disturbed when they heard these things.
9 Ale oni wziąwszy słuszną sprawę od Jazona i od innych, puścili je.
But after the officials made Jason and the rest pay money as security, then they let them go.
10 A bracia wnet w nocy wysłali i Pawła, i Sylę do Berei; którzy tam przyszedłszy weszli do bóżnicy żydowskiej.
That night the brothers sent Paul and Silas to Berea. When they arrived there, they went into the synagogue of the Jews.
11 A cić byli zacniejsi nad one, co byli w Tesalonice, którzy przyjęli słowo Boże ze wszystką ochotą, na każdy dzień rozsądzając Pisma, jeźliby się tak miało.
Now these people were more noble than those in Thessalonica, for they received the word with all readiness of mind, examining the scriptures daily to see whether these things were so.
12 Przetoż wiele ich z nich uwierzyło, i Greckich niewiast uczciwych, i mężów niemało.
Therefore many of them believed, including some influential Greek women and many men.
13 A gdy się dowiedzieli oni, co byli z Tesaloniki Żydowie, że i w Berei opowiadane było słowo Boże od Pawła, przyszli i tam, podburzając pospólstwo.
But when the Jews of Thessalonica learned that Paul was also proclaiming the word of God at Berea, they went there and stirred up and troubled the crowds.
14 Ale bracia wnet wysłali Pawła, aby szedł jakoby do morza; a Sylas i Tymoteusz tam zostali.
Then immediately, the brothers sent Paul to go to the sea, but Silas and Timothy stayed there.
15 A ci, którzy prowadzili Pawła, doprowadzili go aż do Aten, a wziąwszy rozkazanie do Syli i do Tymoteusza, żeby co najrychlej przyszli do niego, odeszli.
Those who were leading Paul took him as far as the city of Athens. As they left Paul there, they received from him instructions for Silas and Timothy to come to him as quickly as possible.
16 A gdy ich Paweł w Atenach czekał, poruszał się w nim duch jego, widząc ono miasto poddane bałwochwalstwu.
Now while Paul was waiting for them in Athens, his spirit was provoked within him as he saw the city full of idols.
17 A przetoż miewał rozmowę z Żydami i z ludźmi nabożnymi, w bóżnicy i na rynku na każdy dzień, z kim się mu trafiło.
So he reasoned in the synagogue with the Jews and others who worshiped God, as well as in the marketplace with those who happened to be there.
18 Tedy niektórzy z Epikurejczyków i Stoików filozofowie spierali się z nim, a niektórzy mówili: Cóż wżdy ten plotkarz mówić chce? A drudzy: Zdaje się być opowiadaczem obcych bogów; bo im Jezusa i zmartwychwstanie opowiadał.
But also some of the Epicurean and Stoic philosophers encountered him. Some said, “What is this babbler trying to say?” Others said, “He seems to be one who calls people to follow strange gods,” because he was proclaiming Jesus and the resurrection.
19 A porwawszy go, wiedli do Areopagu, mówiąc: Możemyli wiedzieć, co to jest za nowa nauka, którą ty opowiadasz?
They took Paul and brought him to the Areopagus, saying, “May we know this new teaching which you were speaking?
20 Bo jakieś obce rzeczy przynosisz do uszów naszych; chcemy tedy wiedzieć, co wżdy z tego ma być?
For you bring some strange things to our ears. Therefore, we want to know what these things mean.”
21 (A wszyscy Ateńczycy i cudzoziemscy goście niczem inszem się nie bawili, tylko powiadaniem albo słuchaniem nowin.)
(Now all the Athenians and the strangers living there spent their time in nothing but either telling or listening about something new.)
22 Tedy Paweł stanąwszy w pośrodku Areopagu, rzekł: Mężowie Ateńscy! z każdej miary was widzę nader nabożnych.
So Paul stood in the middle of the Areopagus and said, “You men of Athens, I see that you are very religious in every way.
23 Albowiem przechadzając się i przypatrując waszym nabożeństwom, znalazłem też ołtarz, na którym napisano: Nieznajomemu Bogu. Którego tedy nie znając chwalicie, tego ja wam opowiadam.
For as I passed along and observed the objects of your worship, I found an altar with this inscription, “To an Unknown God.” What therefore you worship in ignorance, this I announce to you.
24 Bo Bóg, który uczynił świat i wszystko, co na nim, ten będąc Panem nieba i ziemi, nie mieszka w kościołach ręką uczynionych.
The God who made the world and everything in it, since he is Lord of heaven and earth, does not live in temples built with hands.
25 Ani rękoma ludzkiemi chwalony bywa, jakoby czego potrzebował, ponieważ on daje wszystkim żywot i oddech, i wszystko.
Neither is he served by men's hands, as though he needed anything, since he himself gives people life and breath and everything else.
26 I uczynił z jednej krwi wszystek naród ludzki, aby mieszkał po wszystkiem obliczu ziemi, zamierzywszy przedtem rozrządzone czasy i zamierzone granice mieszkania ich;
From one man he made every nation of people to live on the surface of the earth, having determined their appointed seasons and the boundaries of their living areas,
27 Aby szukali Pana, owaby go snać namacali i znaleźli, aczkolwiek od każdego z nas nie jest daleko.
so that they should search for God and perhaps they may feel their way toward him and find him. Yet he is not far from each one of us.
28 Albowiem w nim żyjemy i ruszamy się, i jesteśmy, jako i niektórzy z waszych poetów powiedzieli: Żeśmy i my rodziną jego.
For in him we live and move and have our being, just as one of your own poets has said, 'For we also are his offspring.'
29 Będąc tedy rodziną Bożą, nie mamy rozumieć, żeby złotu albo srebru, albo kamieniowi misternie rytemu, albo wymysłowi człowieczemu, Bóg miał być podobny.
Therefore, since we are God's offspring, we ought not to think that the qualities of deity are like gold, or silver, or stone—images created by the art and imagination of man.
30 Aczkolwiek tedy przeglądał Bóg czasom tej niewiadomości, ale teraz oznajmuje ludziom wszystkim wszędy, aby pokutowali;
Therefore God overlooked the times of ignorance, but now he commands all men everywhere to repent.
31 Przeto iż postanowił dzień, w który będzie sądził wszystek świat w sprawiedliwości przez męża, którego na to naznaczył, upewniając o tem wszystkich, wzbudziwszy go od umarłych.
This is because he has set a day when he will judge the world in righteousness by the man he has chosen. God has given proof of this man to everyone by raising him from the dead.”
32 A usłyszawszy o zmartwychwstaniu jedni się naśmiewali, a drudzy mówili: Będziemy cię znowu o tem słuchać.
Now when the men of Athens heard of the resurrection of the dead, some mocked Paul; but others said, “We will listen to you again about this matter.”
33 I tak Paweł wyszedł z pośrodku ich.
After that, Paul left them.
34 A mężowie niektórzy przyłączywszy się do niego, uwierzyli, między którymi też był Dyjonizyjusz Areopagitczyk i niewiasta imieniem Damarys, i inni z nimi.
But certain men joined him and believed, including Dionysius the Areopagite, a woman named Damaris, and others with them.
