Dzieje 17
1 A przeszedłszy Amfipolim i Apoloniję przyszli do Tesaloniki, gdzie była bóżnica żydowska.
Now after passing through Amphipolis and Apollonia, they came to Thessalonica where there was a synagogue of the Jews.
2 Tedy Paweł według zwyczaju swego wszedł do nich, a przez trzy sabaty kazał im z Pisma.
And according to Paul's custom, he went in to them, and for three sabbaths he discoursed with them from the scriptures,
3 Wywodząc i pokazując to, że Chrystus miał cierpieć i powstać od umarłych, a iż ten Jezus jest Chrystusem, którego ja wam opowiadam.
explaining and pointing out that it was necessary for the Christ to suffer, and to rise from the dead, and, This Jesus, whom I proclaim to you, is the Christ.
4 I uwierzyli niektórzy z nich, a przyłączyli się do Pawła i do Syli, i wielkie mnóstwo nabożnych Greków, i niewiast przedniejszych niemało.
And some of them were persuaded, and joined with Paul and Silas, and of the devout Greeks a great quantity, and of the prominent women not a few.
5 Ale Żydowie, którzy nie uwierzyli, zdjęci zazdrością, przywziąwszy do siebie niektórych lekkomyślnych i złych mężów, a zebrawszy kupę uczynili rozruch w mieście, a naszedłszy na dom Jazona, szukali ich, aby ich wywiedli przed lud.
But the disobedient Jews having taken along certain evil men of the marketplaces, and having gathered a mob, were rioting the city. And having stood by the house of Jason, they sought to bring them out to the populace.
6 A nie znalazłszy ich, ciągnęli Jazona i niektórych braci do przełożonych miasta, wołając: Oto ci, którzy wszystek świat wzruszyli i tu też przyszli;
And not having found them, they dragged Jason and some brothers to the city rulers, shouting, The men who have agitated the world, these are present here also,
7 Które przyjął Jazon; a ci wszyscy czynią przeciwko dekretom cesarskim, powiadając, iż jest inszy król, Jezus.
whom Jason has received. And all these men are acting against the decrees of Caesar, asserting another man to be king, Jesus.
8 A tak wzburzyli pospólstwo i przełożonych miasta, którzy to słyszeli.
And they disturbed the multitude and the city rulers when they heard these things.
9 Ale oni wziąwszy słuszną sprawę od Jazona i od innych, puścili je.
And after taking bond from Jason and the other men, they released them.
10 A bracia wnet w nocy wysłali i Pawła, i Sylę do Berei; którzy tam przyszedłszy weszli do bóżnicy żydowskiej.
And the brothers straightaway sent both Paul and Silas away through the night to Berea, who, when they arrived, went into the synagogue of the Jews.
11 A cić byli zacniejsi nad one, co byli w Tesalonice, którzy przyjęli słowo Boże ze wszystką ochotą, na każdy dzień rozsądzając Pisma, jeźliby się tak miało.
But these were more noble than those in Thessalonica, who received the word with all willingness, examining the scriptures daily, if it has these things this way.
12 Przetoż wiele ich z nich uwierzyło, i Greckich niewiast uczciwych, i mężów niemało.
Indeed therefore many of them believed, also of the prominent Greek women, and of men, not a few.
13 A gdy się dowiedzieli oni, co byli z Tesaloniki Żydowie, że i w Berei opowiadane było słowo Boże od Pawła, przyszli i tam, podburzając pospólstwo.
But when the Jews of Thessalonica also learned that the word of God was proclaimed by Paul at Berea, they came there also, agitating the crowds.
14 Ale bracia wnet wysłali Pawła, aby szedł jakoby do morza; a Sylas i Tymoteusz tam zostali.
But then straightaway the brothers sent Paul away to go as far as to the sea, but both Silas and Timothy remained there.
15 A ci, którzy prowadzili Pawła, doprowadzili go aż do Aten, a wziąwszy rozkazanie do Syli i do Tymoteusza, żeby co najrychlej przyszli do niego, odeszli.
And those who brought Paul led him as far as Athens. And after taking a command for Silas and Timothy, that they should come to him quickly, they departed.
16 A gdy ich Paweł w Atenach czekał, poruszał się w nim duch jego, widząc ono miasto poddane bałwochwalstwu.
But while Paul waited for them in Athens, his spirit was aroused within him, seeing the city being completely idolatrous.
17 A przetoż miewał rozmowę z Żydami i z ludźmi nabożnymi, w bóżnicy i na rynku na każdy dzień, z kim się mu trafiło.
Indeed therefore he was discoursing in the synagogue with the Jews, and with those who worship, and in the marketplace every day with those who happened by.
18 Tedy niektórzy z Epikurejczyków i Stoików filozofowie spierali się z nim, a niektórzy mówili: Cóż wżdy ten plotkarz mówić chce? A drudzy: Zdaje się być opowiadaczem obcych bogów; bo im Jezusa i zmartwychwstanie opowiadał.
And also some of the Epicurean and Stoic philosophers encountered him. And some said, Whatever does this babbler want to say? But others, He seems to be a proclaimer of strange deities, because he brought the good news-Jesus and the resurrection.
19 A porwawszy go, wiedli do Areopagu, mówiąc: Możemyli wiedzieć, co to jest za nowa nauka, którą ty opowiadasz?
And having taken him, they brought him to the Areopagus, saying, Can we understand what this new doctrine is, being spoken by thee?
20 Bo jakieś obce rzeczy przynosisz do uszów naszych; chcemy tedy wiedzieć, co wżdy z tego ma być?
For thou bring some surprising things to our ears. Therefore, we want to know whatever these things aim to be.
21 (A wszyscy Ateńczycy i cudzoziemscy goście niczem inszem się nie bawili, tylko powiadaniem albo słuchaniem nowin.)
Now all the Athenians, and the foreigners who dwell alien there, were at leisure in nothing else, than to tell or to hear something new.
22 Tedy Paweł stanąwszy w pośrodku Areopagu, rzekł: Mężowie Ateńscy! z każdej miary was widzę nader nabożnych.
And having stood in the middle of the Areopagus, Paul said, Athenian men, I perceive you as deity-fearing in all things.
23 Albowiem przechadzając się i przypatrując waszym nabożeństwom, znalazłem też ołtarz, na którym napisano: Nieznajomemu Bogu. Którego tedy nie znając chwalicie, tego ja wam opowiadam.
For, passing through and examining your religious objects, I also found an altar on which had been engraved, TO AN UNKNOWN GOD. Whom therefore ye worship unknowingly, him I proclaim to you.
24 Bo Bóg, który uczynił świat i wszystko, co na nim, ten będąc Panem nieba i ziemi, nie mieszka w kościołach ręką uczynionych.
The God who made the world and all things in it, he, being Lord of heaven and earth, dwells not in temples made with hands,
25 Ani rękoma ludzkiemi chwalony bywa, jakoby czego potrzebował, ponieważ on daje wszystkim żywot i oddech, i wszystko.
nor is he served by the hands of men, as needing anything, since he himself gives to all life, and breath, with all things.
26 I uczynił z jednej krwi wszystek naród ludzki, aby mieszkał po wszystkiem obliczu ziemi, zamierzywszy przedtem rozrządzone czasy i zamierzone granice mieszkania ich;
And he made from one blood every nation of men to dwell upon all the face of the earth, having determined prescribed times, and the limits of their occupancy,
27 Aby szukali Pana, owaby go snać namacali i znaleźli, aczkolwiek od każdego z nas nie jest daleko.
to search for the Lord, if indeed perhaps they might grope for him and find him, although being not far from each one of us.
28 Albowiem w nim żyjemy i ruszamy się, i jesteśmy, jako i niektórzy z waszych poetów powiedzieli: Żeśmy i my rodziną jego.
For in him we live, and move, and exist, as also some of the performers from you have said, For of him we are also offspring.
29 Będąc tedy rodziną Bożą, nie mamy rozumieć, żeby złotu albo srebru, albo kamieniowi misternie rytemu, albo wymysłowi człowieczemu, Bóg miał być podobny.
Being therefore offspring of God, we ought not think the Divine to be like gold, or silver, or stone handiwork of the skill and thought of man.
30 Aczkolwiek tedy przeglądał Bóg czasom tej niewiadomości, ale teraz oznajmuje ludziom wszystkim wszędy, aby pokutowali;
Indeed therefore having overlooked the times of ignorance, God now commands for all men everywhere to repent.
31 Przeto iż postanowił dzień, w który będzie sądził wszystek świat w sprawiedliwości przez męża, którego na to naznaczył, upewniając o tem wszystkich, wzbudziwszy go od umarłych.
Because he appointed a day during which he is going to judge the world in righteousness by a man whom he appointed, having provided assurance to all men because he raised him from the dead.
32 A usłyszawszy o zmartwychwstaniu jedni się naśmiewali, a drudzy mówili: Będziemy cię znowu o tem słuchać.
But when they heard the resurrection of the dead, of course they mocked, but others said, We will hear thee again about this.
33 I tak Paweł wyszedł z pośrodku ich.
And so Paul departed from among them.
34 A mężowie niektórzy przyłączywszy się do niego, uwierzyli, między którymi też był Dyjonizyjusz Areopagitczyk i niewiasta imieniem Damarys, i inni z nimi.
But some men, having joined with him, believed, among whom was also Dionysius the Areopagite, and a woman named Damaris, and others with them.
