امثال 6

1 ای پسرم، اگر ضامن کسی شده و تعهد کرده‌ای که او قرضش را پس بدهد،

My sonne, if thou be surety for thy neighbour, and hast striken hands with the stranger,

2 و اگر با این تعهد، خود را گرفتار ساخته‌ای،

Thou art snared with the wordes of thy mouth: thou art euen taken with the woordes of thine owne mouth.

3 تو در واقع اسیر او هستی و باید هر چه زودتر خود را از این دام رها سازی. پس فروتن شو و نزد او برو و از او خواهش کن تا تو را از قید این تعهد آزاد سازد.

Doe this nowe, my sonne, and deliuer thy selfe: seeing thou art come into the hande of thy neighbour, goe, and humble thy selfe, and sollicite thy friends.

4 خواب به چشمانت راه نده و آرام ننشین،

Giue no sleepe to thine eyes, nor slumber to thine eyelids.

5 بلکه مانند آهویی که از چنگ صیاد می‌گریزد یا پرنده‌ای که از دامی که برایش نهاده‌اند می‌رهد، خود را نجات بده.

Deliuer thy selfe as a doe from the hande of the hunter, and as a birde from the hande of the fouler.

6 ای آدمهای تنبل، زندگی مورچه‌ها را مشاهده کنید و درس عبرت بگیرید.

Goe to the pismire, O sluggarde: beholde her waies, and be wise.

7 آنها ارباب و رهبر و رئیسی ندارند،

For shee hauing no guide, gouernour, nor ruler,

8 ولی با این همه در طول تابستان زحمت می‌کشند و برای زمستان آذوقه جمع می‌کنند.

Prepareth her meat in the sommer, and gathereth her foode in haruest.

9 اما ای آدم تنبل، کار تو فقط خوابیدن است. پس کی می‌خواهی بیدار شوی؟

Howe long wilt thou sleepe, O sluggarde? when wilt thou arise out of thy sleepe?

10 کمی خواب بیشتر، کمی چُرت بیشتر، کمی دست رو دست گذاشتن و استراحت بیشتر،

Yet a litle sleepe, a litle slumber, a litle folding of the hands to sleepe.

11 و فقر و تنگدستی همچون راهزنی مسلح به سراغ تو خواهد آمد.

Therefore thy pouertie commeth as one that trauaileth by the way, and thy necessitie like an armed man.

12 آدم رذل و خبیث کیست؟ آنکه دائم دروغ می‌گوید،

The vnthriftie man and the wicked man walketh with a froward mouth.

13 و برای فریب دادن مردم با چشمش چشمک می‌زند، با پایش علامت می‌دهد، به انگشت اشاره می‌کند،

He maketh a signe with his eyes: he signifieth with his feete: he instructeth with his fingers.

14 و در فکر پلید خود پیوسته نقشه‌های شرورانه می‌کشد و نزاع بر پا می‌کند.

Lewde things are in his heart: he imagineth euill at all times, and raiseth vp contentions.

15 بنابراین، ناگهان دچار بلای علاج‌ناپذیری خواهد شد و در دم از پای در خواهد آمد و علاجی نخواهد بود.

Therefore shall his destruction come speedily: hee shall be destroyed suddenly without recouerie.

16 هفت چیز است که خداوند از آنها نفرت دارد: نگاه متکبرانه، زبان دروغگو، دستهایی که خون بی‌گناه را می‌ریزند، فکری که نقشه‌های پلید می‌کشد، پاهایی که برای بدی کردن می‌شتابند، شاهدی که دروغ می‌گوید، شخصی که در میان دوستان تفرقه می‌اندازد.

These sixe things doeth the Lord hate: yea, his soule abhorreth seuen:

17

The hautie eyes, a lying tongue, and the hands that shed innocent blood,

18

An heart that imagineth wicked enterprises, feete that be swift in running to mischiefe,

19

A false witnesse that speaketh lyes, and him that rayseth vp contentions among brethren.

20 ای پسر من، اوامر پدر خود را به جا آور و تعالیم مادرت را فراموش نکن.

My sonne, keepe thy fathers commandement, and forsake not thy mothers instruction.

21 سخنان ایشان را آویزه گوش خود نما و نصایح آنها را در دل خود جای بده.

Binde them alway vpon thine heart, and tye them about thy necke.

22 اندرزهای ایشان تو را در راهی که می‌روی هدایت خواهند کرد و هنگامی که در خواب هستی از تو مواظبت خواهند نمود و چون بیدار شوی با تو سخن خواهند گفت؛

It shall leade thee, when thou walkest: it shall watch for thee, when thou sleepest, and when thou wakest, it shall talke with thee.

23 زیرا تعالیم و تأدیب‌های ایشان مانند چراغی پر نور راه زندگی تو را روشن می‌سازند.

For the commandement is a lanterne, and instruction a light: and corrections for instruction are the way of life,

24 نصایح ایشان تو را از زنان بدکاره و سخنان فریبنده‌شان دور نگه می‌دارد.

To keepe thee from the wicked woman, and from ye flatterie of ye tongue of a strange woman.

25 دلباخته زیبایی این گونه زنان نشو. نگذار عشوه‌گری‌های آنها تو را وسوسه نماید؛

Desire not her beautie in thine heart, neither let her take thee with her eye lids.

26 زیرا زن فاحشه تو را محتاج نان می‌کند و زن بدکاره زندگی تو را تباه می‌سازد.

For because of the whorish woman a man is brought to a morsell of bread, and a woman wil hunt for the precious life of a man.

27 آیا کسی می‌تواند آتش را در بر بگیرد و نسوزد؟

Can a man take fire in his bosome, and his clothes not be burnt?

28 آیا می‌تواند روی زغالهای داغ راه برود و پاهایش سوخته نشود؟

Or can a man go vpon coales, and his feete not be burnt?

29 همچنان است مردی که با زن دیگری زنا کند. او نمی‌تواند از مجازات این گناه فرار کند.

So he that goeth in to his neighbours wife, shall not be innocent, whosoeuer toucheth her.

30 اگر کسی به دلیل گرسنگی دست به دزدی بزند مردم او را سرزنش نمی‌کنند،

Men do not despise a thiefe, when he stealeth, to satisfie his soule, because he is hungrie.

31 با این حال وقتی به دام بیفتد باید هفت برابر آنچه که دزدیده است جریمه بدهد، ولو اینکه این کار به قیمت از دست دادن همهٔ اموالش تمام شود.

But if he be founde, he shall restore seuen folde, or he shall giue all the substance of his house.

32 اما کسی که مرتکب زنا می‌شود احمق است، زیرا جان خود را تباه می‌کند.

But he that committeth adulterie with a woman, he is destitute of vnderstanding: he that doeth it, destroyeth his owne soule.

33 او را خواهند زد و ننگ و رسوایی تا ابد گریبانگیر او خواهد بود؛

He shall finde a wounde and dishonour, and his reproch shall neuer be put away.

34 زیرا آتش خشم و حسادت شوهر آن زن شعله‌ور می‌گردد و با بی‌رحمی انتقام می‌گیرد.

For ielousie is the rage of a man: therefore he will not spare in the day of vengeance.

35 او تاوانی قبول نخواهد کرد و هیچ هدیه‌ای خشم او را فرو نخواهد نشاند.

He cannot beare the sight of any raunsome: neither will he consent, though thou augment the giftes.