امثال 6

1 ای پسرم، اگر ضامن کسی شده و تعهد کرده‌ای که او قرضش را پس بدهد،

My son, if you have put up security for your neighbor, if you have struck hands in pledge with a stranger,

2 و اگر با این تعهد، خود را گرفتار ساخته‌ای،

if you have been trapped by the words of your lips, ensnared by the words of your mouth,

3 تو در واقع اسیر او هستی و باید هر چه زودتر خود را از این دام رها سازی. پس فروتن شو و نزد او برو و از او خواهش کن تا تو را از قید این تعهد آزاد سازد.

then do this, my son, to free yourself, for you have fallen into your neighbor’s hands: Go, humble yourself, and press your plea with your neighbor.

4 خواب به چشمانت راه نده و آرام ننشین،

Allow no sleep to your eyes or slumber to your eyelids.

5 بلکه مانند آهویی که از چنگ صیاد می‌گریزد یا پرنده‌ای که از دامی که برایش نهاده‌اند می‌رهد، خود را نجات بده.

Free yourself, like a gazelle from the hand of the hunter, like a bird from the snare of the fowler.

6 ای آدمهای تنبل، زندگی مورچه‌ها را مشاهده کنید و درس عبرت بگیرید.

Walk in the manner of the ant, O slacker; observe its ways and become wise.

7 آنها ارباب و رهبر و رئیسی ندارند،

Without a commander, without an overseer or ruler,

8 ولی با این همه در طول تابستان زحمت می‌کشند و برای زمستان آذوقه جمع می‌کنند.

it prepares its provisions in summer; it gathers its food at harvest.

9 اما ای آدم تنبل، کار تو فقط خوابیدن است. پس کی می‌خواهی بیدار شوی؟

How long will you lie there, O slacker? When will you get up from your sleep?

10 کمی خواب بیشتر، کمی چُرت بیشتر، کمی دست رو دست گذاشتن و استراحت بیشتر،

A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest,

11 و فقر و تنگدستی همچون راهزنی مسلح به سراغ تو خواهد آمد.

and poverty will come upon you like a robber, and need like a bandit.

12 آدم رذل و خبیث کیست؟ آنکه دائم دروغ می‌گوید،

A worthless person, a wicked man, walks with a perverse mouth,

13 و برای فریب دادن مردم با چشمش چشمک می‌زند، با پایش علامت می‌دهد، به انگشت اشاره می‌کند،

winking his eyes, speaking with his feet, and pointing with his fingers.

14 و در فکر پلید خود پیوسته نقشه‌های شرورانه می‌کشد و نزاع بر پا می‌کند.

With deceit in his heart he devises evil; he continually sows discord.

15 بنابراین، ناگهان دچار بلای علاج‌ناپذیری خواهد شد و در دم از پای در خواهد آمد و علاجی نخواهد بود.

Therefore calamity will come upon him suddenly; in an instant he will be shattered beyond recovery.

16 هفت چیز است که خداوند از آنها نفرت دارد: نگاه متکبرانه، زبان دروغگو، دستهایی که خون بی‌گناه را می‌ریزند، فکری که نقشه‌های پلید می‌کشد، پاهایی که برای بدی کردن می‌شتابند، شاهدی که دروغ می‌گوید، شخصی که در میان دوستان تفرقه می‌اندازد.

There are six things that the LORD hates, seven that are detestable to Him:

17

haughty eyes, a lying tongue, hands that shed innocent blood,

18

a heart that devises wicked schemes, feet that run swiftly to evil,

19

a false witness who gives false testimony, and one who stirs up discord among brothers.

20 ای پسر من، اوامر پدر خود را به جا آور و تعالیم مادرت را فراموش نکن.

My son, keep your father’s commandment, and do not forsake your mother’s teaching.

21 سخنان ایشان را آویزه گوش خود نما و نصایح آنها را در دل خود جای بده.

Bind them always upon your heart; tie them around your neck.

22 اندرزهای ایشان تو را در راهی که می‌روی هدایت خواهند کرد و هنگامی که در خواب هستی از تو مواظبت خواهند نمود و چون بیدار شوی با تو سخن خواهند گفت؛

When you walk, they will guide you; when you lie down, they will watch over you; when you awake, they will speak to you.

23 زیرا تعالیم و تأدیب‌های ایشان مانند چراغی پر نور راه زندگی تو را روشن می‌سازند.

For this commandment is a lamp, this teaching is a light, and the reproofs of discipline are the way to life,

24 نصایح ایشان تو را از زنان بدکاره و سخنان فریبنده‌شان دور نگه می‌دارد.

to keep you from the evil woman, from the smooth tongue of the adulteress.

25 دلباخته زیبایی این گونه زنان نشو. نگذار عشوه‌گری‌های آنها تو را وسوسه نماید؛

Do not lust in your heart for her beauty or let her captivate you with her eyes.

26 زیرا زن فاحشه تو را محتاج نان می‌کند و زن بدکاره زندگی تو را تباه می‌سازد.

For the levy of the prostitute is poverty, and the adulteress preys upon your very life.

27 آیا کسی می‌تواند آتش را در بر بگیرد و نسوزد؟

Can a man embrace fire and his clothes not be burned?

28 آیا می‌تواند روی زغالهای داغ راه برود و پاهایش سوخته نشود؟

Can a man walk on hot coals without scorching his feet?

29 همچنان است مردی که با زن دیگری زنا کند. او نمی‌تواند از مجازات این گناه فرار کند.

So is he who sleeps with another man’s wife; no one who touches her will go unpunished.

30 اگر کسی به دلیل گرسنگی دست به دزدی بزند مردم او را سرزنش نمی‌کنند،

Men do not despise the thief if he steals to satisfy his hunger.

31 با این حال وقتی به دام بیفتد باید هفت برابر آنچه که دزدیده است جریمه بدهد، ولو اینکه این کار به قیمت از دست دادن همهٔ اموالش تمام شود.

Yet if caught, he must pay sevenfold; he must give up all the wealth of his house.

32 اما کسی که مرتکب زنا می‌شود احمق است، زیرا جان خود را تباه می‌کند.

He who commits adultery lacks judgment; whoever does so destroys himself.

33 او را خواهند زد و ننگ و رسوایی تا ابد گریبانگیر او خواهد بود؛

Wounds and dishonor will befall him, and his reproach will never be wiped away.

34 زیرا آتش خشم و حسادت شوهر آن زن شعله‌ور می‌گردد و با بی‌رحمی انتقام می‌گیرد.

For jealousy enrages a husband, and he will show no mercy in the day of vengeance.

35 او تاوانی قبول نخواهد کرد و هیچ هدیه‌ای خشم او را فرو نخواهد نشاند.

He will not be appeased by any ransom, or persuaded by lavish gifts.