امثال 30

1 سخنان آگور پسر یاکه، شامل این پیام است: خدایا، خسته‌ام؛ ای خدا، خسته و درمانده‌ام.

Misemo ya Aguri mwana wa Yake, usia: Huyu mtu alimwambia Ithieli, naam, kwa Ithieli na kwa Ukali:

2 من نادان‌ترینِ آدمیان هستم و عاری از شعور بشری.

“Mimi ni mjinga kuliko wanadamu wote; sina ufahamu wa kibinadamu.

3 حکمتی در من نیست و شناختی از خدا ندارم.

Sijajifunza hekima, wala sina maarifa ya kumjua yeye Aliye Mtakatifu.

4 آن کیست که آسمان و زمین را زیر پا می‌گذارد؟ آن کیست که باد را در دست خود نگه می‌دارد و آبها را در ردای خود می‌پیچد؟ آن کیست که حدود زمین را برقرار کرده است؟ نامش چیست و پسرش چه نام دارد؟ اگر می‌دانی بگو!

Ni nani ameshapanda mbinguni na kushuka? Ni nani ameshakusanya upepo kwenye vitanga vya mikono yake? Ni nani ameshafungia maji kwenye nguo yake? Ni nani ameimarisha miisho yote ya dunia? Jina lake ni nani, na mwanawe anaitwa nani? Niambie kama unajua!

5 سخنان خدا تمام پاک و مبراست. او مانند یک سپر از تمام کسانی که به او پناه می‌برند محافظت می‌کند.

“Kila neno la Mungu ni kamilifu; yeye ni ngao kwa wale wanaomkimbilia.

6 به سخنان او چیزی اضافه نکن، مبادا تو را توبیخ نماید و تو دروغگو قلمداد شوی.

Usiongeze kwenye maneno yake, ama atakukemea na kukuthibitisha kuwa mwongo.

7 ای خدا، قبل از آنکه بمیرم دو چیز از تو می‌طلبم:

“Ninakuomba vitu viwili, Ee Bwana; usininyime kabla sijafa:

8 مرا از دروغ گفتن حفظ کن و مرا نه تهیدست بگردان و نه ثروتمند، بلکه روزی مرا به من بده؛

Uutenge mbali nami udanganyifu na uongo; usinipe umaskini wala utajiri, bali unipe chakula cha kunitosha kila siku.

9 چون اگر ثروتمند شوم ممکن است تو را انکار کنم و بگویم: «خداوند کیست؟» و اگر تهیدست گردم امکان دارد دزدی کنم و نام تو را بی‌حرمت نمایم.

Nisije nikawa na vingi vya kuzidi nikakukana na kusema, ‘Bwana ni nani?’ Au nisije nikawa maskini nikaiba, nami nikaliaibisha jina la Mungu wangu.

10 هرگز از کسی نزد کارفرمایش بدگویی نکن، مبادا به نفرین او گرفتار شوی.

“Usimchongee mtumishi kwa bwana wake, asije akakulaani, ukapatilizwa kwalo.

11 هستند کسانی که پدر و مادر خود را نفرین می‌کنند.

“Wako watu wale ambao huwalaani baba zao na wala hawawabariki mama zao;

12 هستند کسانی که خود را پاک می‌دانند در حالی که به گناه آلوده‌اند.

wale ambao ni safi machoni pao wenyewe kumbe hawakuoshwa uchafu wao;

13 هستند کسانی که از نگاهشان کبر و غرور می‌بارد،

wale ambao daima macho yao ni ya kiburi, ambao kutazama kwao ni kwa dharau;

14 هستند کسانی که دندانهای خود را تیز می‌کنند تا به جان مردم فقیر بیفتند و آنها را ببلعند.

wale ambao meno yao ni panga na ambao mataya yao yamewekwa visu kuwaangamiza maskini katika nchi, na wahitaji kutoka miongoni mwa wanadamu.

15 زالو را دو دختر است که فریاد می‌کشند: «بده! بده!» سه چیز هست که هرگز سیر نمی‌شوند، بلکه چهار چیز، که نمی‌گویند: «بس است!»:

“Mruba anao binti wawili waliao, ‘Nipe! Nipe!’ “Kuna vitu vitatu visivyotosheka kamwe, naam, viko vinne visivyosema, ‘Yatosha!’:

16 دنیای مردگان، رحم نازا، زمین بی‌آب، آتش مشتعل. (Sheol h7585)

Ni kaburi, tumbo lisilozaa, nchi isiyoshiba maji kamwe, na moto, usiosema kamwe, ‘Yatosha!’ (Sheol h7585)

17 کسی که پدر خود را مسخره کند و مادرش را تحقیر نماید، کلاغها چشمانش را از کاسه در می‌آورند و لاشخورها بدنش را می‌خورند.

“Jicho lile limdhihakilo baba, lile linalodharau kumtii mama, litangʼolewa na kunguru wa bondeni, litaliwa na tai.

18 سه چیز برای من بسیار عجیبند، بلکه چهار چیز که من آنها را نمی‌فهمم:

“Kuna vitu vitatu vinavyonishangaza sana, naam, vinne nisivyovielewa:

19 پرواز عقاب در آسمان، خزیدن مار روی صخره، عبور کشتی از دریا، و راهِ مرد با دختر جوان.

Ni mwendo wa tai katika anga, mwendo wa nyoka juu ya mwamba, mwendo wa meli katika maji makuu ya bahari, nao mwendo wa mtu pamoja na msichana.

20 همچنین است راه زن بدکاره که می‌خورَد و دهانش را پاک می‌کند و می‌گوید: «کار بدی نکردم.»

“Huu ndio mwendo wa mwanamke mzinzi, hula akapangusa kinywa chake na kusema, ‘Sikufanya chochote kibaya.’

21 سه چیز است که زمین را می‌لرزاند، بلکه چهار چیز که زمین تاب تحملش را ندارد:

“Kwa mambo matatu nchi hutetemeka, naam, kwa mambo manne haiwezi kuvumilia:

22 برده‌ای که پادشاه شود، احمقی که سیر و توانگر گردد،

Mtumwa awapo mfalme, mpumbavu ashibapo chakula,

23 زن بداخلاقی که شوهر کرده باشد، و کنیزی که جای بانوی خود را بگیرد.

mwanamke asiyependwa aolewapo, naye mtumishi wa kike achukuapo nafasi ya bibi yake.

24 چهار چیز است بر زمین که بسیار کوچک اما بی‌اندازه دانا هستند:

“Vitu vinne duniani vilivyo vidogo, lakini vina akili nyingi sana:

25 مورچه‌ها که ضعیف هستند ولی برای زمستان خوراک ذخیره می‌کنند،

Mchwa ni viumbe wenye nguvu ndogo, hata hivyo hujiwekea akiba ya chakula chao wakati wa kiangazi.

26 گورکنها که ناتوانند اما در میان صخره‌ها برای خود لانه می‌سازند،

Pelele ni viumbe vyenye uwezo mdogo hata hivyo hujitengenezea nyumba zao kwenye miamba.

27 ملخها که رهبری ندارند ولی در دسته‌های منظم حرکت می‌کنند،

Nzige hawana mfalme, hata hivyo huenda pamoja vikosi vikosi.

28 و مارمولکها که می‌توان آنها را در دست گرفت، اما حتی به کاخ پادشاهان نیز راه می‌یابند.

Mjusi anaweza kushikwa kwa mkono, hata hivyo huonekana katika majumba ya kifalme.

29 سه چیز است که راه رفتنشان باوقار است، بلکه چهار چیز که با متانت می‌خرامند:

“Viko vitu vitatu ambavyo vinapendeza katika mwendo wao, naam, vinne ambavyo hutembea kwa mwendo wa madaha:

30 شیر که سلطان حیوانات است و از هیچ چیز نمی‌ترسد،

simba, mwenye nguvu miongoni mwa wanyama, asiyerudi nyuma kwa chochote;

31 طاووس، بز نر، و پادشاهی که سپاهیانش همراه او هستند.

jogoo atembeaye kwa maringo, pia beberu, naye mfalme pamoja na jeshi lake lililomzunguka.

32 اگر از روی حماقت مغرور شده‌ای و اگر نقشه‌های پلید در سر پرورانده‌ای، به خود بیا و از این کارت دست بکش.

“Ikiwa umefanya upumbavu na ukajitukuza mwenyewe, au kama umepanga mabaya, basi funika mdomo wako na mkono wako.

33 از زدن شیر، کره به دست می‌آید؛ از ضربه زدن به دماغ خون جاری می‌شود؛ و از برانگیختن خشم، نزاع درمی‌گیرد.

Kwa maana kama vile kusukasuka maziwa hutoa siagi, na pia kule kufinya pua hutoa damu, kadhalika kuchochea hasira hutokeza ugomvi.”