امثال 30

1 سخنان آگور پسر یاکه، شامل این پیام است: خدایا، خسته‌ام؛ ای خدا، خسته و درمانده‌ام.

These things says the man to them that trust in God; and I cease.

2 من نادان‌ترینِ آدمیان هستم و عاری از شعور بشری.

For I am the most simple of all men, and there is not in me the wisdom of men.

3 حکمتی در من نیست و شناختی از خدا ندارم.

God has taught me wisdom, and I know the knowledge of the holy.

4 آن کیست که آسمان و زمین را زیر پا می‌گذارد؟ آن کیست که باد را در دست خود نگه می‌دارد و آبها را در ردای خود می‌پیچد؟ آن کیست که حدود زمین را برقرار کرده است؟ نامش چیست و پسرش چه نام دارد؟ اگر می‌دانی بگو!

Who has gone up to heaven, and come down? who has gathered the winds in his bosom? who has wrapped up the waters in a garment? who has dominion of all the ends of the earth? what is his name? or what is the name of his children?

5 سخنان خدا تمام پاک و مبراست. او مانند یک سپر از تمام کسانی که به او پناه می‌برند محافظت می‌کند.

For all the words of God are tried in the fire, and he defends those that reverence him.

6 به سخنان او چیزی اضافه نکن، مبادا تو را توبیخ نماید و تو دروغگو قلمداد شوی.

Add not to his words, lest he reprove you, and you be made a liar.

7 ای خدا، قبل از آنکه بمیرم دو چیز از تو می‌طلبم:

Two things I ask of you; take not favour from me before I die.

8 مرا از دروغ گفتن حفظ کن و مرا نه تهیدست بگردان و نه ثروتمند، بلکه روزی مرا به من بده؛

Remove far from me vanity and falsehood: and give me not wealth [or] poverty; but appoint me what is needful and sufficient:

9 چون اگر ثروتمند شوم ممکن است تو را انکار کنم و بگویم: «خداوند کیست؟» و اگر تهیدست گردم امکان دارد دزدی کنم و نام تو را بی‌حرمت نمایم.

lest I be filled and become false, and say, Who sees me? or be poor and steal, and swear [vainly] by the name of God.

10 هرگز از کسی نزد کارفرمایش بدگویی نکن، مبادا به نفرین او گرفتار شوی.

Deliver not a servant into the hands of his master, lest he curse you, and you be utterly destroyed.

11 هستند کسانی که پدر و مادر خود را نفرین می‌کنند.

A wicked generation curse their father, and do not bless their mother.

12 هستند کسانی که خود را پاک می‌دانند در حالی که به گناه آلوده‌اند.

A wicked generation judge themselves to be just, but do not cleanse their way.

13 هستند کسانی که از نگاهشان کبر و غرور می‌بارد،

A wicked generation have lofty eyes, and exalt themselves with their eyelids.

14 هستند کسانی که دندانهای خود را تیز می‌کنند تا به جان مردم فقیر بیفتند و آنها را ببلعند.

A wicked generation have swords [for] teeth and jaw teeth [as] knives, so as to destroy and devour the lowly from the earth, and the poor of them from amongst men.

15 زالو را دو دختر است که فریاد می‌کشند: «بده! بده!» سه چیز هست که هرگز سیر نمی‌شوند، بلکه چهار چیز، که نمی‌گویند: «بس است!»:

The horse-leech had three dearly beloved daughters: and these three did not satisfy her; and the fourth was not contented so as to say, Enough.

16 دنیای مردگان، رحم نازا، زمین بی‌آب، آتش مشتعل. (Sheol h7585)

The grave, and the love of a woman, and the earth not filled with water; water also and fire will not say, It is enough. (Sheol h7585)

17 کسی که پدر خود را مسخره کند و مادرش را تحقیر نماید، کلاغها چشمانش را از کاسه در می‌آورند و لاشخورها بدنش را می‌خورند.

The eye that laughs to scorn a father, and dishonours the old age of a mother, let the ravens of the valleys pick it out, and let the young eagles devour it.

18 سه چیز برای من بسیار عجیبند، بلکه چهار چیز که من آنها را نمی‌فهمم:

Moreover there are three things impossible for me to comprehend, and the fourth I know not:

19 پرواز عقاب در آسمان، خزیدن مار روی صخره، عبور کشتی از دریا، و راهِ مرد با دختر جوان.

the track of a flying eagle; and the ways of a serpent on a rock; and the paths of a ship passing through the sea; and the ways of a man in youth.

20 همچنین است راه زن بدکاره که می‌خورَد و دهانش را پاک می‌کند و می‌گوید: «کار بدی نکردم.»

Such is the way of an adulterous woman, who having washed herself from what she has done, says she has done nothing amiss.

21 سه چیز است که زمین را می‌لرزاند، بلکه چهار چیز که زمین تاب تحملش را ندارد:

By three thing the earth is troubled, and the fourth it can’t bear:

22 برده‌ای که پادشاه شود، احمقی که سیر و توانگر گردد،

if a servant reign; or a fool be filled with food;

23 زن بداخلاقی که شوهر کرده باشد، و کنیزی که جای بانوی خود را بگیرد.

or if a maidservant should cast out her own mistress; and if a hateful woman should marry a good man.

24 چهار چیز است بر زمین که بسیار کوچک اما بی‌اندازه دانا هستند:

And [there are] four very little things upon the earth, but these are wiser than the wise:

25 مورچه‌ها که ضعیف هستند ولی برای زمستان خوراک ذخیره می‌کنند،

the ants which are weak, and [yet] prepare [their] food in summer;

26 گورکنها که ناتوانند اما در میان صخره‌ها برای خود لانه می‌سازند،

the rabbits also [are] a feeble race, who make their houses in the rocks.

27 ملخها که رهبری ندارند ولی در دسته‌های منظم حرکت می‌کنند،

The locusts have no king, and [yet] march orderly at one command.

28 و مارمولکها که می‌توان آنها را در دست گرفت، اما حتی به کاخ پادشاهان نیز راه می‌یابند.

And the eft, which supports itself by [its] hands, and is easily taken, dwells in the fortresses of kings.

29 سه چیز است که راه رفتنشان باوقار است، بلکه چهار چیز که با متانت می‌خرامند:

And there are three things which go well, and a fourth which passes along finely.

30 شیر که سلطان حیوانات است و از هیچ چیز نمی‌ترسد،

A lion's whelp, stronger than [all other] beasts, which turns not away, nor fears [any] beast;

31 طاووس، بز نر، و پادشاهی که سپاهیانش همراه او هستند.

and a cock walking in boldly amongst the hens, and the goat leading the herd; and a king publicly speaking before a nation.

32 اگر از روی حماقت مغرور شده‌ای و اگر نقشه‌های پلید در سر پرورانده‌ای، به خود بیا و از این کارت دست بکش.

If you abandon yourself to mirth, and stretch forth your hand in a quarrel, you shall be disgraced.

33 از زدن شیر، کره به دست می‌آید؛ از ضربه زدن به دماغ خون جاری می‌شود؛ و از برانگیختن خشم، نزاع درمی‌گیرد.

Milk out milk, and there shall be butter, and if you wing [one's] nostrils there shall come out blood: so if you extort words, there will come forth quarrels and strifes.