امثال 3

1 پسرم، چیزهایی را که به تو آموخته‌ام هرگز فراموش نکن. اگر می‌خواهی زندگی خوب و طولانی داشته باشی، به دقت از دستورهای من پیروی کن.

Mwana na Ngai, kobosana mateya na ngai te, kasi batela mibeko na ngai kati na motema na yo;

2

pamba te ekoyeisa mikolo ya bomoi na yo milayi, ekobakisa mibu ebele na bomoi na yo mpe ekomemela yo kimia.

3 محبت و راستی را هرگز فراموش نکن بلکه آنها را بر گردنت بیاویز و بر صفحهٔ دلت بنویس،

Tika ete bolamu mpe bosolo ekabwana na yo te, linga yango zingazinga na kingo na yo, mpe koma yango na etando ya motema na yo!

4 اگر چنین کنی هم خدا از تو راضی خواهد بود هم انسان.

Okozwa ngolu mpe kombo ya malamu na miso ya Nzambe mpe na miso ya bato.

5 با تمام دل خود به خداوند اعتماد کن و بر عقل خود تکیه منما.

Ndimela Yawe na motema na yo mobimba, mpe kotia motema te na mayele na yo.

6 در هر کاری که انجام می‌دهی خدا را در نظر داشته باش و او در تمام کارهایت تو را موفق خواهد ساخت.

Yebaka Ye na banzela na yo nyonso, mpe Ye akokomisa yango alima.

7 به حکمت خود تکیه نکن بلکه از خداوند اطاعت نما و از بدی دوری کن،

Tika ete omimonaka te moto ya bwanya na miso na yo moko; tosa Yawe mpe longwa na mabe.

8 و این مرهمی برای زخمهایت بوده، به تو سلامتی خواهد بخشید.

Ekozala kisi mpo na kokomisa nzoto na yo kolongono mpe kolendisa mikuwa na yo.

9 از دارایی خود برای خداوند هدیه بیاور، نوبر محصولت را به او تقدیم نما و به این وسیله او را احترام کن.

Pesaka Yawe lokumu na nzela ya biloko na yo mpe ya bambuma ya liboso ya bozwi na yo nyonso.

10 آنگاه انبارهای تو پر از وفور نعمت خواهد شد و خمره‌هایت از شراب تازه لبریز خواهد گردید.

Bongo bibombelo na yo ekotonda na biloko, mpe bambeki na yo ekotonda na vino.

11 پسرم، نسبت به تأدیب خداوند بی‌اعتنا نباش، و هرگاه سرزنشت کند، ناراحت نشو.

Mwana na ngai, yamba toli ya Yawe, koboya te pamela na Ye;

12 زیرا خداوند کسی را تأدیب می‌کند که دوستش می‌دارد. همان‌طور که هر پدری پسر محبوب خود را تنبیه می‌کند تا او را اصلاح نماید، خداوند نیز تو را تأدیب و تنبیه می‌کند.

pamba te Yawe apamelaka moto oyo Ye alingaka, ndenge kaka tata apamelaka mwana na ye, oyo alingaka.

13 خوشا به حال کسی که حکمت و بصیرت پیدا می‌کند؛

Esengo na moto oyo amoni bwanya! Esengo na moto oyo azwi mayele!

14 زیرا یافتن آن از یافتن طلا و نقره، نیکوتر است!

Pamba te kozala na yango eleki kozala na palata na motuya, mpe lifuti na yango eleki wolo oyo balekisi na moto na motuya.

15 ارزش حکمت از جواهرات بیشتر است و آن را نمی‌توان با هیچ گنجی مقایسه کرد.

Ezali na motuya koleka babiju, mpe eloko moko te oyo moto akoki koluka ekokani na yango.

16 حکمت به انسان زندگی خوب و طولانی، ثروت و احترام می‌بخشد.

Kati na loboko na Ye ya mobali, ezali na bomoi ya molayi; mpe kati na loboko na Ye ya mwasi, ezali na lokumu mpe bomengo.

17 حکمت زندگی تو را از خوشی و سلامتی لبریز می‌کند.

Nzela na Ye ezali ya esengo, mpe banzela na Ye nyonso ya mike ezali ya kimia.

18 خوشا به حال کسی که حکمت را به چنگ آورد، زیرا حکمت مانند درخت حیات است.

Bwanya ezali nzete ya bomoi mpo na bato oyo basimbaka yango; bato oyo bakokanga yango makasi bakozala na esengo.

19 خداوند به حکمت خود زمین را بنیاد نهاد و به عقل خویش آسمان را برقرار نمود.

Na nzela ya bwanya, Yawe atiaki miboko ya mabele; na nzela ya mayele, alendisaki likolo.

20 به علم خود چشمه‌ها را روی زمین جاری ساخت و از آسمان بر زمین باران بارانید.

Na nzela ya mayele na Ye, mozindo ya se ya mabele ebimisaki mayi mpe mapata enokisaki mvula.

21 پسرم، حکمت و بصیرت را نگاه دار و هرگز آنها را از نظر خود دور نکن؛

Mwana na ngai, tika ete bwanya mpe bososoli ezala mosika ya miso na yo te; batela yango malamu,

22 زیرا آنها به تو زندگی و عزت خواهند بخشید،

pamba te ekozala bomoi mpo na yo mpe ngolu mpo na kingo na yo.

23 و تو در امنیت خواهی بود و در راهی که می‌روی هرگز نخواهی لغزید؛

Boye, okotambola na kimia na nzela na yo, mpe lokolo na yo ekobeta libaku te.

24 با خیال راحت و بدون ترس خواهی خوابید؛

Tango okolala, okobanga eloko moko te, pamba te pongi na yo ekozala ya kimia.

25 از بلایی که به طور ناگهانی بر بدکاران نازل می‌شود، نخواهی ترسید،

Somo ya pwasa ekobangisa yo te, ezala tango bato mabe bakobimela yo na pwasa;

26 زیرا خداوند تو را حفظ کرده، نخواهد گذاشت در دام بلا گرفتار شوی.

pamba te Yawe akozala elikya na yo mpe akobatela makolo na yo mpo ete ekangama te na motambo.

27 اگر می‌توانی به داد کسی که محتاج است برسی، کمک خود را از او دریغ مدار.

Koboyaka te kosala bolamu epai ya moto oyo azali na bosenga, tango maboko na yo ezali na makoki ya kosala yango.

28 هرگز به همسایه‌ات مگو: «برو فردا بیا»، اگر همان موقع می‌توانی به او کمک کنی.

Kolobaka na moninga na yo te: « Kende, bongo oya sima; nakopesa yo yango lobi; » soki ozali na makoki ya kosala likambo yango.

29 علیه همسایه‌ات که با خیال راحت در جوار تو زندگی می‌کند توطئه نکن.

Kosalaka moninga na yo mabe te soki azali kovanda na kimia epai na yo.

30 با کسی که به تو بدی نکرده است بی‌جهت دعوا نکن.

Kolukelaka moto makambo te, oyo ezanga tina soki asali yo mabe te.

31 به اشخاص ظالم حسادت نکن و از راه و روش آنها پیروی ننما،

Kolulaka te moto ya mobulu mpe koponaka ata nzela moko te, kati na banzela na ye.

32 زیرا خداوند از اشخاص کجرو نفرت دارد، اما به درستکاران اعتماد می‌کند.

Pamba te Yawe ayinaka bato mabe, kasi ayebisaka basekele na Ye epai ya bato ya sembo.

33 لعنت خداوند بر بدکاران است، اما برکت و رحمت او شامل حال درستکاران می‌باشد.

Yawe alakelaka mabe ndako ya moto mabe, kasi apambolaka ndako ya moto ya sembo;

34 خداوند مسخره‌کنندگان را مسخره می‌کند، اما به فروتنان فیض می‌بخشد.

asambwisaka batioli, kasi atalisaka ngolu na Ye epai ya bato oyo bamikitisaka.

35 دانایان از عزت و احترام برخوردار خواهند گردید، ولی نادانان رسوا خواهند شد.

Bato ya bwanya bakozwa nkembo, kasi bazoba bakozala na soni.