امثال 3

1 پسرم، چیزهایی را که به تو آموخته‌ام هرگز فراموش نکن. اگر می‌خواهی زندگی خوب و طولانی داشته باشی، به دقت از دستورهای من پیروی کن.

My son, don’t forget my teaching, but let your heart keep my commandments,

2

for they will add to you length of days, years of life, and peace.

3 محبت و راستی را هرگز فراموش نکن بلکه آنها را بر گردنت بیاویز و بر صفحهٔ دلت بنویس،

Don’t let kindness and truth forsake you. Bind them around your neck. Write them on the tablet of your heart.

4 اگر چنین کنی هم خدا از تو راضی خواهد بود هم انسان.

So you will find favour, and good understanding in the sight of God and man.

5 با تمام دل خود به خداوند اعتماد کن و بر عقل خود تکیه منما.

Trust in the LORD with all your heart, and don’t lean on your own understanding.

6 در هر کاری که انجام می‌دهی خدا را در نظر داشته باش و او در تمام کارهایت تو را موفق خواهد ساخت.

In all your ways acknowledge him, and he will make your paths straight.

7 به حکمت خود تکیه نکن بلکه از خداوند اطاعت نما و از بدی دوری کن،

Don’t be wise in your own eyes. Fear the LORD, and depart from evil.

8 و این مرهمی برای زخمهایت بوده، به تو سلامتی خواهد بخشید.

It will be health to your body, and nourishment to your bones.

9 از دارایی خود برای خداوند هدیه بیاور، نوبر محصولت را به او تقدیم نما و به این وسیله او را احترام کن.

Honour the LORD with your substance, with the first fruits of all your increase;

10 آنگاه انبارهای تو پر از وفور نعمت خواهد شد و خمره‌هایت از شراب تازه لبریز خواهد گردید.

so your barns will be filled with plenty, and your vats will overflow with new wine.

11 پسرم، نسبت به تأدیب خداوند بی‌اعتنا نباش، و هرگاه سرزنشت کند، ناراحت نشو.

My son, don’t despise the LORD’s discipline, neither be weary of his correction;

12 زیرا خداوند کسی را تأدیب می‌کند که دوستش می‌دارد. همان‌طور که هر پدری پسر محبوب خود را تنبیه می‌کند تا او را اصلاح نماید، خداوند نیز تو را تأدیب و تنبیه می‌کند.

for whom the LORD loves, he corrects, even as a father reproves the son in whom he delights.

13 خوشا به حال کسی که حکمت و بصیرت پیدا می‌کند؛

Happy is the man who finds wisdom, the man who gets understanding.

14 زیرا یافتن آن از یافتن طلا و نقره، نیکوتر است!

For her good profit is better than getting silver, and her return is better than fine gold.

15 ارزش حکمت از جواهرات بیشتر است و آن را نمی‌توان با هیچ گنجی مقایسه کرد.

She is more precious than rubies. None of the things you can desire are to be compared to her.

16 حکمت به انسان زندگی خوب و طولانی، ثروت و احترام می‌بخشد.

Length of days is in her right hand. In her left hand are riches and honour.

17 حکمت زندگی تو را از خوشی و سلامتی لبریز می‌کند.

Her ways are ways of pleasantness. All her paths are peace.

18 خوشا به حال کسی که حکمت را به چنگ آورد، زیرا حکمت مانند درخت حیات است.

She is a tree of life to those who lay hold of her. Happy is everyone who retains her.

19 خداوند به حکمت خود زمین را بنیاد نهاد و به عقل خویش آسمان را برقرار نمود.

By wisdom the LORD founded the earth. By understanding, he established the heavens.

20 به علم خود چشمه‌ها را روی زمین جاری ساخت و از آسمان بر زمین باران بارانید.

By his knowledge, the depths were broken up, and the skies drop down the dew.

21 پسرم، حکمت و بصیرت را نگاه دار و هرگز آنها را از نظر خود دور نکن؛

My son, let them not depart from your eyes. Keep sound wisdom and discretion,

22 زیرا آنها به تو زندگی و عزت خواهند بخشید،

so they will be life to your soul, and grace for your neck.

23 و تو در امنیت خواهی بود و در راهی که می‌روی هرگز نخواهی لغزید؛

Then you shall walk in your way securely. Your foot won’t stumble.

24 با خیال راحت و بدون ترس خواهی خوابید؛

When you lie down, you will not be afraid. Yes, you will lie down, and your sleep will be sweet.

25 از بلایی که به طور ناگهانی بر بدکاران نازل می‌شود، نخواهی ترسید،

Don’t be afraid of sudden fear, neither of the desolation of the wicked, when it comes;

26 زیرا خداوند تو را حفظ کرده، نخواهد گذاشت در دام بلا گرفتار شوی.

for the LORD will be your confidence, and will keep your foot from being taken.

27 اگر می‌توانی به داد کسی که محتاج است برسی، کمک خود را از او دریغ مدار.

Don’t withhold good from those to whom it is due, when it is in the power of your hand to do it.

28 هرگز به همسایه‌ات مگو: «برو فردا بیا»، اگر همان موقع می‌توانی به او کمک کنی.

Don’t say to your neighbour, “Go, and come again; tomorrow I will give it to you,” when you have it by you.

29 علیه همسایه‌ات که با خیال راحت در جوار تو زندگی می‌کند توطئه نکن.

Don’t devise evil against your neighbour, since he dwells securely by you.

30 با کسی که به تو بدی نکرده است بی‌جهت دعوا نکن.

Don’t strive with a man without cause, if he has done you no harm.

31 به اشخاص ظالم حسادت نکن و از راه و روش آنها پیروی ننما،

Don’t envy the man of violence. Choose none of his ways.

32 زیرا خداوند از اشخاص کجرو نفرت دارد، اما به درستکاران اعتماد می‌کند.

For the perverse is an abomination to the LORD, but his friendship is with the upright.

33 لعنت خداوند بر بدکاران است، اما برکت و رحمت او شامل حال درستکاران می‌باشد.

The LORD’s curse is in the house of the wicked, but he blesses the habitation of the righteous.

34 خداوند مسخره‌کنندگان را مسخره می‌کند، اما به فروتنان فیض می‌بخشد.

Surely he mocks the mockers, but he gives grace to the humble.

35 دانایان از عزت و احترام برخوردار خواهند گردید، ولی نادانان رسوا خواهند شد.

The wise will inherit glory, but shame will be the promotion of fools.