امثال 3

1 پسرم، چیزهایی را که به تو آموخته‌ام هرگز فراموش نکن. اگر می‌خواهی زندگی خوب و طولانی داشته باشی، به دقت از دستورهای من پیروی کن.

My son, don't forget my instructions. Always keep my commands in mind.

2

Then you will live a long time, and have a full life.

3 محبت و راستی را هرگز فراموش نکن بلکه آنها را بر گردنت بیاویز و بر صفحهٔ دلت بنویس،

Hold on to kindness and truth. Tie them around your neck; write them in your mind.

4 اگر چنین کنی هم خدا از تو راضی خواهد بود هم انسان.

That way you'll gain a good reputation and be appreciated by both God and people.

5 با تمام دل خود به خداوند اعتماد کن و بر عقل خود تکیه منما.

Put your trust totally in the Lord—don't rely on what you think you know!

6 در هر کاری که انجام می‌دهی خدا را در نظر داشته باش و او در تمام کارهایت تو را موفق خواهد ساخت.

Remember him in everything you do, and he'll show you the right way.

7 به حکمت خود تکیه نکن بلکه از خداوند اطاعت نما و از بدی دوری کن،

Don't think you're wise—respect God and avoid evil.

8 و این مرهمی برای زخمهایت بوده، به تو سلامتی خواهد بخشید.

Then you will have healed and be made strong.

9 از دارایی خود برای خداوند هدیه بیاور، نوبر محصولت را به او تقدیم نما و به این وسیله او را احترام کن.

Honor the Lord with your wealth and with the firstfruits of all the crops you grow.

10 آنگاه انبارهای تو پر از وفور نعمت خواهد شد و خمره‌هایت از شراب تازه لبریز خواهد گردید.

Then your barns will be filled with produce, and your vats will overflow with new wine.

11 پسرم، نسبت به تأدیب خداوند بی‌اعتنا نباش، و هرگاه سرزنشت کند، ناراحت نشو.

My son, don't reject the Lord's discipline or resent it when he corrects you,

12 زیرا خداوند کسی را تأدیب می‌کند که دوستش می‌دارد. همان‌طور که هر پدری پسر محبوب خود را تنبیه می‌کند تا او را اصلاح نماید، خداوند نیز تو را تأدیب و تنبیه می‌کند.

for the Lord corrects those he loves, as a father corrects a son who pleases him.

13 خوشا به حال کسی که حکمت و بصیرت پیدا می‌کند؛

Happy are those who find wisdom and gain understanding,

14 زیرا یافتن آن از یافتن طلا و نقره، نیکوتر است!

for wisdom is worth more than silver, and pays better than gold.

15 ارزش حکمت از جواهرات بیشتر است و آن را نمی‌توان با هیچ گنجی مقایسه کرد.

She is more valuable than rubies—everything you could ever want just doesn't compare!

16 حکمت به انسان زندگی خوب و طولانی، ثروت و احترام می‌بخشد.

She offers long life in one hand, and riches and honor in the other.

17 حکمت زندگی تو را از خوشی و سلامتی لبریز می‌کند.

She brings true happiness, and leads to peaceful prosperity.

18 خوشا به حال کسی که حکمت را به چنگ آورد، زیرا حکمت مانند درخت حیات است.

Wisdom is a tree of life to everyone who embraces her, blessing those who accept her.

19 خداوند به حکمت خود زمین را بنیاد نهاد و به عقل خویش آسمان را برقرار نمود.

It was through wisdom that the Lord created the earth, and through understanding he set the heavens in place.

20 به علم خود چشمه‌ها را روی زمین جاری ساخت و از آسمان بر زمین باران بارانید.

It was through his knowledge the waters of the deep were broken open, and the clouds sent down the dew.

21 پسرم، حکمت و بصیرت را نگاه دار و هرگز آنها را از نظر خود دور نکن؛

My son, hold on to good judgment and wise decisions—don't let them out of your sight,

22 زیرا آنها به تو زندگی و عزت خواهند بخشید،

for they will be life to you, and an ornament for your neck.

23 و تو در امنیت خواهی بود و در راهی که می‌روی هرگز نخواهی لغزید؛

You will be able to walk confidently on your way, and you won't trip up.

24 با خیال راحت و بدون ترس خواهی خوابید؛

When you rest, you won't be afraid; when you lie down, your sleep will be sweet.

25 از بلایی که به طور ناگهانی بر بدکاران نازل می‌شود، نخواهی ترسید،

You won't be afraid of a sudden panic, or of disasters that hit the wicked,

26 زیرا خداوند تو را حفظ کرده، نخواهد گذاشت در دام بلا گرفتار شوی.

for the Lord will be the one you can trust in, and he will prevent you being caught in a trap.

27 اگر می‌توانی به داد کسی که محتاج است برسی، کمک خود را از او دریغ مدار.

Don't hold back good from those who deserve it when it's something you have the power to do.

28 هرگز به همسایه‌ات مگو: «برو فردا بیا»، اگر همان موقع می‌توانی به او کمک کنی.

Don't tell your neighbor, “Go away. Come back tomorrow and then I'll give it to you,” when you've already got it.

29 علیه همسایه‌ات که با خیال راحت در جوار تو زندگی می‌کند توطئه نکن.

Don't plan to harm your neighbor who lives nearby and trusts you.

30 با کسی که به تو بدی نکرده است بی‌جهت دعوا نکن.

Don't quarrel with anybody for no reason, when they haven't done anything to hurt you.

31 به اشخاص ظالم حسادت نکن و از راه و روش آنها پیروی ننما،

Don't be jealous of violent people—don't choose to follow their example!

32 زیرا خداوند از اشخاص کجرو نفرت دارد، اما به درستکاران اعتماد می‌کند.

For the Lord hates deceitful people, but he is a friend to those who do what is good.

33 لعنت خداوند بر بدکاران است، اما برکت و رحمت او شامل حال درستکاران می‌باشد.

The houses of the wicked are cursed by the Lord, but he blesses the homes of those who live right.

34 خداوند مسخره‌کنندگان را مسخره می‌کند، اما به فروتنان فیض می‌بخشد.

He mocks those who mock, but he is kind to the humble.

35 دانایان از عزت و احترام برخوردار خواهند گردید، ولی نادانان رسوا خواهند شد.

The wise will receive honor, but fools are held up in disgrace.