امثال 29

1 کسی که بعد از تنبیه بسیار، باز سرسختی کند، ناگهان خرد خواهد شد و دیگر علاجی نخواهد داشت.

Viro, qui corripientem dura cervice contemnit, repentinus ei superveniet interitus: et eum sanitas non sequetur.

2 وقتی قدرت در دست نیکان است مردم شادند، اما قدرت که به دست بدان بیفتد مردم می‌نالند.

In multiplicatione iustorum lætabitur vulgus: cum impii sumpserint principatum, gemet populus.

3 پسر عاقل پدرش را خوشحال می‌کند، اما پسری که به دنبال زنان بدکاره می‌رود اموالش را بر باد می‌دهد.

Vir, qui amat sapientiam, lætificat patrem suum: qui autem nutrit scorta, perdet substantiam.

4 پادشاه عاقل به مملکتش ثبات می‌بخشد، اما آنکه رشوه می‌گیرد مملکت خود را نابود می‌کند.

Rex iustus erigit terram, vir avarus destruet eam.

5 شخص متملق با چاپلوسی‌های خود به دوستش صدمه می‌زند.

Homo, qui blandis, fictisque sermonibus loquitur amico suo, rete expandit gressibus eius.

6 بدکاران در دام گناه خود گرفتار می‌شوند، اما شادی نصیب درستکاران می‌گردد.

Peccantem virum iniquum involvet laqueus: et iustus laudabit atque gaudebit.

7 شخص درستکار نسبت به فقرا با انصاف است، اما آدم بدکار به فکر آنها نیست.

Novit iustus causam pauperum: impius ignorat scientiam.

8 شخص نادانی که همه را مسخره می‌کند می‌تواند شهری را به آشوب بکشاند، اما شخص دانا تلاش می‌کند صلح و آرامش برقرار نماید.

Homines pestilentes dissipant civitatem: sapientes vero avertunt furorem.

9 اگر شخص عاقل با آدم نادان به دادگاه بروند، نادان یا خشمگین می‌شود یا مسخره می‌کند، و هیچ نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود.

Vir sapiens, si cum stulto contenderit, sive irascatur, sive rideat, non inveniet requiem.

10 افرادی که تشنهٔ خون هستند از اشخاص درستکار متنفرند و قصد جانشان را دارند.

Viri sanguinum oderunt simplicem: iusti autem quærunt animam eius.

11 آدم نادان خشم خود را فوری بروز می‌دهد، اما شخص دانا جلوی خشم خود را می‌گیرد.

Totum spiritum suum profert stultus: sapiens differt, et reservat in posterum.

12 اگر حاکم به حرفهای دروغ گوش کند، تمام افرادش دروغگو خواهند شد.

Princeps, qui libenter audit verba mendacii, omnes ministros habet impios.

13 فقیر و ثروتمند در یک چیز مثل هم هستند: خداوند به هر دو آنها چشم بینا داده است.

Pauper, et creditor obviaverunt sibi: utriusque illuminator est Dominus.

14 پادشاهی که نسبت به فقرا با انصاف باشد، سلطنتش همیشه پا برجا خواهد ماند.

Rex, qui iudicat in veritate pauperes, thronus eius in æternum firmabitur.

15 برای تربیت بچه، چوب تأدیب لازم است. اگر او را به حال خود واگذاری و ادب نکنی، باعث سرافکندگی مادرش خواهد شد.

Virga atque correptio tribuit sapientiam: puer autem, qui dimittitur voluntati suæ, confundit matrem suam.

16 وقتی اشخاص بدکار به قدرت می‌رسند، فساد زیاد می‌شود؛ ولی قدرت آنها دوامی نخواهد داشت و نیکان سقوط آنها را به چشم خواهند دید.

In multiplicatione impiorum multiplicabuntur scelera: et iusti ruinas eorum videbunt.

17 فرزند خود را تأدیب کن تا باعث شادی و آرامش فکر تو شود.

Erudi filium tuum, et refrigerabit te, et dabit delicias animæ tuæ.

18 در جایی که پیام خدا نیست، مردم سرکش می‌شوند. خوشا به حال قومی که احکام خدا را به جا می‌آورند.

Cum prophetia defecerit, dissipabitur populus: qui vero custodit legem, beatus est.

19 خدمتکار را نمی‌توان تنها با نصیحت اصلاح کرد، زیرا او هر چند حرفهای تو را بفهمد ولی به آنها توجه نخواهد کرد.

Servus verbis non potest erudiri: quia quod dicis intelligit, et respondere contemnit.

20 شخصی که بدون فکر کردن و با عجله جواب می‌دهد از نادان هم بدتر است.

Vidisti hominem velocem ad loquendum? stultitia magis speranda est, quam illius correptio.

21 غلامی که اربابش او را از کودکی به نازپرورده باشد، برای اربابش غلامی نخواهد کرد.

Qui delicate a pueritia nutrit servum suum, postea sentiet eum contumacem.

22 شخص تندخو نزاع به پا می‌کند و باعث ناراحتی می‌شود.

Vir iracundus provocat rixas: et qui ad indignandum facilis est, erit ad peccandum proclivior.

23 تکبر، انسان را به زمین می‌زند، ولی فروتنی منجر به سربلندی می‌شود.

Superbum sequitur humilitas: et humilem spiritu suscipiet gloria.

24 کسی که با دزد رفیق می‌شود، دشمن جان خویش است، زیرا شهادت دروغ می‌دهد و به این ترتیب خود را زیر لعنت قرار می‌دهد.

Qui cum fure participat, odit animam suam: adiurantem audit, et non indicat.

25 کسی که از انسان می‌ترسد گرفتار می‌شود، اما شخصی که به خداوند توکل می‌کند در امان می‌ماند.

Qui timet hominem, cito corruet: qui sperat in Domino, sublevabitur.

26 بسیاری از مردم از حاکم انتظار لطف دارند غافل از اینکه خداوند است که به داد مردم می‌رسد.

Multi requirunt faciem principis: et iudicium a Domino egreditur singulorum.

27 درستکاران از بدکاران نفرت دارند و بدکاران از درستکاران.

Abominantur iusti virum impium: et abominantur impii eos, qui in recta sunt via. Verbum custodiens filius, extra perditionem erit.