امثال 29

1 کسی که بعد از تنبیه بسیار، باز سرسختی کند، ناگهان خرد خواهد شد و دیگر علاجی نخواهد داشت.

He, that being often reproved hardeneth [his] neck, shall suddenly be destroyed, and that without remedy.

2 وقتی قدرت در دست نیکان است مردم شادند، اما قدرت که به دست بدان بیفتد مردم می‌نالند.

When the righteous are in authority, the people rejoice: but when the wicked beareth rule, the people mourn.

3 پسر عاقل پدرش را خوشحال می‌کند، اما پسری که به دنبال زنان بدکاره می‌رود اموالش را بر باد می‌دهد.

He that loveth wisdom rejoiceth his father: but he that keepeth company with harlots spendeth [his] substance.

4 پادشاه عاقل به مملکتش ثبات می‌بخشد، اما آنکه رشوه می‌گیرد مملکت خود را نابود می‌کند.

The king by judgment establisheth the land: but he that receiveth gifts overthroweth it.

5 شخص متملق با چاپلوسی‌های خود به دوستش صدمه می‌زند.

A man that flattereth his neighbor spreadeth a net for his feet.

6 بدکاران در دام گناه خود گرفتار می‌شوند، اما شادی نصیب درستکاران می‌گردد.

In the transgression of an evil man [there is] a snare: but the righteous doth sing and rejoice.

7 شخص درستکار نسبت به فقرا با انصاف است، اما آدم بدکار به فکر آنها نیست.

The righteous considereth the cause of the poor: [but] the wicked regardeth not to know [it].

8 شخص نادانی که همه را مسخره می‌کند می‌تواند شهری را به آشوب بکشاند، اما شخص دانا تلاش می‌کند صلح و آرامش برقرار نماید.

Scornful men bring a city into a snare: but wise [men] turn away wrath.

9 اگر شخص عاقل با آدم نادان به دادگاه بروند، نادان یا خشمگین می‌شود یا مسخره می‌کند، و هیچ نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود.

[If] a wise man contendeth with a foolish man, whether he rageth or laugheth, [there is] no rest.

10 افرادی که تشنهٔ خون هستند از اشخاص درستکار متنفرند و قصد جانشان را دارند.

The blood-thirsty hate the upright: but the just seek his soul.

11 آدم نادان خشم خود را فوری بروز می‌دهد، اما شخص دانا جلوی خشم خود را می‌گیرد.

A fool uttereth all his mind: but a wise [man] keepeth it in till afterwards.

12 اگر حاکم به حرفهای دروغ گوش کند، تمام افرادش دروغگو خواهند شد.

If a ruler hearkeneth to lies, all his servants [are] wicked.

13 فقیر و ثروتمند در یک چیز مثل هم هستند: خداوند به هر دو آنها چشم بینا داده است.

The poor and the deceitful man meet together: the LORD enlighteneth both their eyes.

14 پادشاهی که نسبت به فقرا با انصاف باشد، سلطنتش همیشه پا برجا خواهد ماند.

The king that faithfully judgeth the poor, his throne shall be established for ever.

15 برای تربیت بچه، چوب تأدیب لازم است. اگر او را به حال خود واگذاری و ادب نکنی، باعث سرافکندگی مادرش خواهد شد.

The rod and reproof give wisdom: but a child left [to himself] bringeth his mother to shame.

16 وقتی اشخاص بدکار به قدرت می‌رسند، فساد زیاد می‌شود؛ ولی قدرت آنها دوامی نخواهد داشت و نیکان سقوط آنها را به چشم خواهند دید.

When the wicked are multiplied, transgression increaseth: but the righteous shall see their fall.

17 فرزند خود را تأدیب کن تا باعث شادی و آرامش فکر تو شود.

Correct thy son, and he shall give thee rest; yes, he shall give delight to thy soul.

18 در جایی که پیام خدا نیست، مردم سرکش می‌شوند. خوشا به حال قومی که احکام خدا را به جا می‌آورند.

Where [there is] no vision, the people perish: but he that keepeth the law, happy [is] he.

19 خدمتکار را نمی‌توان تنها با نصیحت اصلاح کرد، زیرا او هر چند حرفهای تو را بفهمد ولی به آنها توجه نخواهد کرد.

A servant will not be corrected by words: for though he understandeth, he will not answer.

20 شخصی که بدون فکر کردن و با عجله جواب می‌دهد از نادان هم بدتر است.

Seest thou a man [that is] hasty in his words? [there is] more hope of a fool than of him.

21 غلامی که اربابش او را از کودکی به نازپرورده باشد، برای اربابش غلامی نخواهد کرد.

He that delicately bringeth up his servant from a child shall have him at length become [his] son.

22 شخص تندخو نزاع به پا می‌کند و باعث ناراحتی می‌شود.

An angry man stirreth up strife, and a furious man aboundeth in transgression.

23 تکبر، انسان را به زمین می‌زند، ولی فروتنی منجر به سربلندی می‌شود.

A man's pride shall bring him low: but honor shall uphold the humble in spirit.

24 کسی که با دزد رفیق می‌شود، دشمن جان خویش است، زیرا شهادت دروغ می‌دهد و به این ترتیب خود را زیر لعنت قرار می‌دهد.

Whoever is partner with a thief, hateth his own soul: he heareth cursing, and discloseth [it] not.

25 کسی که از انسان می‌ترسد گرفتار می‌شود، اما شخصی که به خداوند توکل می‌کند در امان می‌ماند.

The fear of man bringeth a snare: but he who putteth his trust in the LORD shall be safe.

26 بسیاری از مردم از حاکم انتظار لطف دارند غافل از اینکه خداوند است که به داد مردم می‌رسد.

Many seek the ruler's favor; but [every] man's judgment [cometh] from the LORD.

27 درستکاران از بدکاران نفرت دارند و بدکاران از درستکاران.

An unjust man [is] an abomination to the just: and [he that is] upright in the way [is] abomination to the wicked.