امثال 29

1 کسی که بعد از تنبیه بسیار، باز سرسختی کند، ناگهان خرد خواهد شد و دیگر علاجی نخواهد داشت.

A reprover is better than a stiff-necked man: for when the latter is suddenly set on fire, there shall be no remedy.

2 وقتی قدرت در دست نیکان است مردم شادند، اما قدرت که به دست بدان بیفتد مردم می‌نالند.

When the righteous are praised, the people will rejoice: but when the ungodly rule, men mourn.

3 پسر عاقل پدرش را خوشحال می‌کند، اما پسری که به دنبال زنان بدکاره می‌رود اموالش را بر باد می‌دهد.

When a man loves wisdom, his father rejoices: but he that keeps harlots will waste wealth.

4 پادشاه عاقل به مملکتش ثبات می‌بخشد، اما آنکه رشوه می‌گیرد مملکت خود را نابود می‌کند.

A righteous king establishes a country: but a transgressor destroys [it].

5 شخص متملق با چاپلوسی‌های خود به دوستش صدمه می‌زند.

He that prepares a net in the way of his own friend, entangles his own feet in it.

6 بدکاران در دام گناه خود گرفتار می‌شوند، اما شادی نصیب درستکاران می‌گردد.

A great snare [is spread] for a sinner: but the righteous shall be in joy and gladness.

7 شخص درستکار نسبت به فقرا با انصاف است، اما آدم بدکار به فکر آنها نیست.

A righteous man knows how to judge for the poor: but the ungodly understands not knowledge; and the poor man has not an understanding mind.

8 شخص نادانی که همه را مسخره می‌کند می‌تواند شهری را به آشوب بکشاند، اما شخص دانا تلاش می‌کند صلح و آرامش برقرار نماید.

Lawless men burn down a city: but wise men turn away wrath.

9 اگر شخص عاقل با آدم نادان به دادگاه بروند، نادان یا خشمگین می‌شود یا مسخره می‌کند، و هیچ نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود.

A wise man shall judge nations: but a worthless man being angry laughs and fears not.

10 افرادی که تشنهٔ خون هستند از اشخاص درستکار متنفرند و قصد جانشان را دارند.

Bloody men hate a holy [person], but the upright will seek his soul.

11 آدم نادان خشم خود را فوری بروز می‌دهد، اما شخص دانا جلوی خشم خود را می‌گیرد.

A fool utters all is mind: but the wise reserves his in part.

12 اگر حاکم به حرفهای دروغ گوش کند، تمام افرادش دروغگو خواهند شد.

When a king hearkens to unjust language, all his subjects are transgressors.

13 فقیر و ثروتمند در یک چیز مثل هم هستند: خداوند به هر دو آنها چشم بینا داده است.

When the creditor and debtor meet together, the Lord oversees them both.

14 پادشاهی که نسبت به فقرا با انصاف باشد، سلطنتش همیشه پا برجا خواهد ماند.

When a king judges the poor in truth, his throne shall be established for a testimony.

15 برای تربیت بچه، چوب تأدیب لازم است. اگر او را به حال خود واگذاری و ادب نکنی، باعث سرافکندگی مادرش خواهد شد.

Stripes and reproofs give wisdom: but an erring child disgraces his parents.

16 وقتی اشخاص بدکار به قدرت می‌رسند، فساد زیاد می‌شود؛ ولی قدرت آنها دوامی نخواهد داشت و نیکان سقوط آنها را به چشم خواهند دید.

When the ungodly abound, sins abound: but when they fall, the righteous are warned.

17 فرزند خود را تأدیب کن تا باعث شادی و آرامش فکر تو شود.

Chasten your son, and he shall give you rest; and he shall give honor to your soul.

18 در جایی که پیام خدا نیست، مردم سرکش می‌شوند. خوشا به حال قومی که احکام خدا را به جا می‌آورند.

There shall be no interpreter to a sinful nation: but he that observes the law is blessed.

19 خدمتکار را نمی‌توان تنها با نصیحت اصلاح کرد، زیرا او هر چند حرفهای تو را بفهمد ولی به آنها توجه نخواهد کرد.

A stubborn servant will not be reproved by words: for even if he understands, still he will not obey.

20 شخصی که بدون فکر کردن و با عجله جواب می‌دهد از نادان هم بدتر است.

If you see a man hasty in [his] words, know that the fool has hope rather than he.

21 غلامی که اربابش او را از کودکی به نازپرورده باشد، برای اربابش غلامی نخواهد کرد.

He that lives wantonly from a child, shall be a servant, and in the end shall grieve over himself.

22 شخص تندخو نزاع به پا می‌کند و باعث ناراحتی می‌شود.

A furious man stirs up strife, and a passionate man digs up sin.

23 تکبر، انسان را به زمین می‌زند، ولی فروتنی منجر به سربلندی می‌شود.

Pride brings a man low, but the Lord upholds the humble-minded with honor.

24 کسی که با دزد رفیق می‌شود، دشمن جان خویش است، زیرا شهادت دروغ می‌دهد و به این ترتیب خود را زیر لعنت قرار می‌دهد.

He that shares with a thief, hates his own soul: and if any having heard an oath uttered tell not of it,

25 کسی که از انسان می‌ترسد گرفتار می‌شود، اما شخصی که به خداوند توکل می‌کند در امان می‌ماند.

[they] fearing and reverencing men [unreasonably] have been overthrown, but he that trusts in the Lord shall rejoice. Ungodliness causes a man to stumble: but he that trusts in his master shall be safe.

26 بسیاری از مردم از حاکم انتظار لطف دارند غافل از اینکه خداوند است که به داد مردم می‌رسد.

Many wait on the favor of rulers; but justice comes to a man from the Lord.

27 درستکاران از بدکاران نفرت دارند و بدکاران از درستکاران.

A righteous man is an abomination to an unrighteous man, and the direct way is an abomination to the sinner.