امثال 27

1 درباره فردای خود با غرور صحبت نکن، زیرا نمی‌دانی چه پیش خواهد آمد.

Do not boast about tomorrow, for you do not know what a day may bring.

2 هرگز از خودت تعریف نکن؛ بگذار دیگران از تو تعریف کنند.

Let someone else praise you and not your own mouth; a stranger and not your own lips.

3 حمل بار سنگ و ماسه سخت است، اما تحمل ناراحتیهایی که شخص نادان ایجاد می‌کند، از آن هم سختتر است.

Consider the heaviness of a stone and the weight of sand— the provocation of a fool is heavier than both.

4 حسادت خطرناک‌تر و بی‌رحمتر از خشم و غضب است.

There is the cruelty of rage and the flood of anger, but who is able to stand before jealousy?

5 سرزنش آشکار از محبت پنهان بهتر است.

Better is an open rebuke than hidden love.

6 زخم دوست بهتر از بوسهٔ دشمن است.

Faithful are the wounds caused by a friend, but an enemy may kiss you profusely.

7 شکم سیر حتی از عسل کراهت دارد، اما برای شکم گرسنه هر چیز تلخی شیرین است.

A person who has eaten to the full rejects even a honeycomb, but to the hungry person, every bitter thing is sweet.

8 کسی که از خانه‌اش دور می‌شود همچون پرنده‌ای است که از آشیانه‌اش آواره شده باشد.

Like a bird that wanders from its nest is a man who strays from where he lives.

9 مشورت صمیمانهٔ یک دوست همچون عطری خوشبو، دلپذیر است.

Perfume and incense make the heart rejoice, but the sweetness of a friend comes from his sincere counsel.

10 دوست خود و دوست پدرت را هرگز ترک نکن، و وقتی در تنگی هستی سراغ برادرت نرو؛ همسایهٔ نزدیک بهتر از برادر دور می‌تواند به تو کمک کند.

Do not forsake your friend and your friend's father, and do not go to your brother's house on the day of your calamity. Better is a neighbor who is nearby than a brother who is far away.

11 پسرم، حکمت بیاموز و دل مرا شاد کن تا بتوانم جواب کسانی را که مرا سرزنش می‌کنند، بدهم.

Be wise, my son, and make my heart rejoice; then I will give back an answer to the one who mocks me.

12 عاقل خطر را پیش‌بینی می‌کند و از آن اجتناب می‌نماید، ولی جاهل به سوی آن می‌رود و خود را گرفتار می‌کند.

A prudent man sees trouble and hides himself, but the naive people go on and suffer because of it.

13 از کسی که نزد تو ضامن شخص غریبی می‌شود، گرو بگیر.

Take a garment of one who has put up security for a stranger, and hold it in pledge when he puts up security for an immoral woman.

14 اگر صبح زود با صدای بلند برای دوستت دعای خیر کرده، او را از خواب بیدار کنی، دعای تو همچون لعنت خواهد بود.

Whoever gives his neighbor a blessing with a loud voice early in the morning, that blessing will be considered to be a curse!

15 غرغرهای زن بهانه‌گیر مثل چک‌چک آب در روز بارانی است؛

A quarreling wife is like the constant dripping on a rainy day;

16 همان‌طور که نمی‌توان از وزیدن باد جلوگیری کرد، و یا با دستهای چرب چیزی را نگه داشت، همان‌طور هم محال است بتوان از غرغر چنین زنی جلوگیری کرد.

restraining her is like restraining the wind, or trying to catch oil in your right hand.

17 همان‌طور که آهن، آهن را می‌تراشد، دوست نیز شخصیت دوستش را اصلاح می‌کند.

Iron sharpens iron; in the same way, a man sharpens his friend.

18 هر که درختی بپروراند از میوه‌اش نیز خواهد خورد و هر که به اربابش خدمت کند پاداش خواهد گرفت.

The one who tends a fig tree will eat its fruit, and the one who protects his master will be honored.

19 همان‌طور که انسان در آب، صورت خود را می‌بیند، در وجود دیگران نیز وجود خویش را مشاهده می‌کند.

Just as water reflects a person's face, so a person's heart reflects the person.

20 همان‌طور که دنیای مردگان از بلعیدن زندگان سیر نمی‌شود، خواسته‌های انسان نیز هرگز ارضا نمی‌گردد. (Sheol h7585)

Just as Sheol and Abaddon are never satisfied, so a man's eyes are never satisfied. (Sheol h7585)

21 طلا و نقره را به‌وسیلۀ آتش می‌آزمایند، ولی انسان را از عکس‌العملش در برابر تعریف و تمجید دیگران می‌توان شناخت.

A crucible is for silver and a furnace is for gold; and a person is tested when he is praised.

22 اگر احمق را در داخل هاون هم بکوبی حماقتش از او جدا نمی‌شود.

Even if you crush a fool with the pestle—along with the grain— yet his foolishness will not leave him.

23 مال و دارایی زود از بین می‌رود و تاج و تخت پادشاه تا ابد برای نسل او باقی نمی‌ماند. پس تو با دقت از گله و رمه‌ات مواظبت کن،

Be sure you know the condition of your flocks and be concerned about your herds,

24

for wealth is not forever. Does a crown endure for all generations?

25 زیرا وقتی علوفه چیده شود و محصول جدید به بار آید و علف کوهستان جمع‌آوری شود،

You should know when the hay is gone and the new growth appears, and the time when the grass from the hills is gathered in.

26 آنگاه از پشم گوسفندانت لباس تهیه خواهی کرد، از فروش بزهایت زمین خواهی خرید

Those lambs will provide your clothing and the goats will provide the price of the field.

27 و از شیر بقیهٔ بزها تو و خانواده و کنیزانت سیر خواهید شد.

There will be goats' milk for your food—the food for your household— and nourishment for your servant girls.