امثال 25

1 امثال دیگری از سلیمان که مردان حِزِقیا، پادشاه یهودا، آنها را به رشتهٔ تحریر درآوردند:

Hæ quoque parabolæ Salomonis, quas transtulerunt viri Ezechiæ regis Juda.

2 عظمت خدا در پوشاندن اسرارش می‌باشد، اما عظمت پادشاه در پی بردن به عمق مسائل.

Gloria Dei est celare verbum, et gloria regum investigare sermonem.

3 پی بردن به افکار پادشاهان مانند دست یافتن به آسمان و عمق زمین، غیرممکن است.

Cælum sursum, et terra deorsum, et cor regum inscrutabile.

4 ناخالصی‌ها را از نقره جدا کن تا زرگر بتواند از آن ظرفی بسازد.

Aufer rubiginem de argento, et egredietur vas purissimum.

5 اطرافیان بدکار پادشاه را از او دور کن تا تخت او به عدالت پایدار بماند.

Aufer impietatem de vultu regis, et firmabitur justitia thronus ejus.

6 وقتی به حضور پادشاه می‌روی خود را آدم بزرگی ندان و در جای بزرگان نایست،

Ne gloriosus appareas coram rege, et in loco magnorum ne steteris.

7 چون بهتر است به تو گفته شود: «بالاتر بنشین»، از اینکه تو را در برابر چشمان بزرگان در جای پایینتر بنشانند. اگر حتی با چشمانت چیزی می‌بینی،

Melius est enim ut dicatur tibi: Ascende huc, quam ut humilieris coram principe.

8 شتابزده همسایه‌ات را به دادگاه نبر، زیرا اگر در آخر ثابت شود که حق با وی بوده است، تو چه خواهی کرد؟

Quæ viderunt oculi tui ne proferas in jurgio cito, ne postea emendare non possis, cum dehonestaveris amicum tuum.

9 وقتی با همسایه‌ات دعوا می‌کنی رازی را که از دیگری شنیده‌ای فاش نکن،

Causam tuam tracta cum amico tuo, et secretum extraneo ne reveles:

10 زیرا دیگر کسی به تو اطمینان نخواهد کرد و تو بدنام خواهی شد.

ne forte insultet tibi cum audierit, et exprobrare non cesset. Gratia et amicitia liberant: quas tibi serva, ne exprobrabilis fias.

11 سخنی که بجا گفته شود مانند نگینهای طلاست که در ظرف نقره‌ای نشانده باشند.

Mala aurea in lectis argenteis, qui loquitur verbum in tempore suo.

12 نصیحت شخص دانا برای گوش شنوا مانند حلقه طلا و جواهر، با ارزش است.

Inauris aurea, et margaritum fulgens, qui arguit sapientem et aurem obedientem.

13 خدمتگزار امین همچون آب خنک در گرمای تابستان، جان اربابش را تازه می‌کند.

Sicut frigus nivis in die messis, ita legatus fidelis ei qui misit eum: animam ipsius requiescere facit.

14 کسی که دم از بخشندگی خود می‌زند، ولی چیزی به کسی نمی‌بخشد مانند ابر و بادی است که باران نمی‌دهد.

Nubes, et ventus, et pluviæ non sequentes, vir gloriosus et promissa non complens.

15 شخص صبور می‌تواند حتی حاکم را متقاعد کند و زبان نرم می‌تواند هر مقاومت سختی را در هم بشکند.

Patientia lenietur princeps, et lingua mollis confringet duritiam.

16 اگر به عسل دست یافتی زیاد از حد نخور، زیرا ممکن است دلت به هم بخورد و استفراغ کنی.

Mel invenisti: comede quod sufficit tibi, ne forte satiatus evomas illud.

17 به خانهٔ همسایه‌ات زیاد از حد نرو، مبادا از تو سیر و متنفر شود.

Subtrahe pedem tuum de domo proximi tui, nequando satiatus oderit te.

18 شهادت دروغ مثل تبر و شمشیر و تیر تیز صدمه می‌زند.

Jaculum, et gladius, et sagitta acuta, homo qui loquitur contra proximum suum falsum testimonium.

19 اعتماد کردن به آدم خائن در زمان تنگی مانند جویدن غذا با دندان لق و دویدن با پای شکسته است.

Dens putridus, et pes lassus, qui sperat super infideli in die angustiæ,

20 آواز خواندن برای آدم غصه‌دار مثل درآوردن لباس او در هوای سرد و پاشیدن نمک روی زخم اوست.

et amittit pallium in die frigoris. Acetum in nitro, qui cantat carmina cordi pessimo. Sicut tinea vestimento, et vermis ligno, ita tristitia viri nocet cordi.

21 اگر دشمن تو گرسنه است به او غذا بده و اگر تشنه است به او آب بنوشان.

Si esurierit inimicus tuus, ciba illum; si sitierit, da ei aquam bibere:

22 با این عملت، اخگرهای شرم بر سرش خواهی انباشت، و خداوند به تو پاداش خواهد داد.

prunas enim congregabis super caput ejus, et Dominus reddet tibi.

23 همان‌طور که باد شمال باران می‌آورد، همچنان بدگویی، خشم و عصبانیت به بار می‌آورد.

Ventus aquilo dissipat pluvias, et facies tristis linguam detrahentem.

24 سکونت در گوشهٔ پشت بام بهتر است از زندگی کردن با زن غرغرو در یک خانه.

Melius est sedere in angulo domatis quam cum muliere litigiosa et in domo communi.

25 خبر خوشی که از دیار دور می‌رسد، همچون آب خنکی است که به کام تشنه لب می‌رسد.

Aqua frigida animæ sitienti, et nuntius bonus de terra longinqua.

26 سازش شخص درستکار با آدم بدکار، مانند آلوده کردن منبع آب و گل‌آلود ساختن چشمه است.

Fons turbatus pede et vena corrupta, justus cadens coram impio.

27 همان‌طور که زیاده‌روی در خوردن عسل مضر است، طلبیدن تعریف و تمجید از مردم نیز ناپسند است.

Sicut qui mel multum comedit non est ei bonum, sic qui scrutator est majestatis opprimetur a gloria.

28 کسی که بر نفس خویش تسلط ندارد، مثل شهری بی‌حصار است.

Sicut urbs patens et absque murorum ambitu, ita vir qui non potest in loquendo cohibere spiritum suum.