امثال 24

1 به اشخاص شریر حسادت نورز و آرزو نکن که با آنها دوست شوی،

Kolulaka te bato oyo basalaka mabe mpe kolukaka te kozala elongo na bango,

2 زیرا تمام فکر و ذکر آنها این است که به مردم ظلم کنند.

pamba te mitema na bango ekanisaka kaka kosala mabe, mpe bibebu na bango eyeisaka kaka mobulu soki elobi.

3 خانه با حکمت بنا می‌شود و با فهم استوار می‌گردد،

Ndako etongamaka na nzela ya bwanya, mpe elendisamaka na nzela ya mayele.

4 اتاقهایش با دانایی از اسباب نفیس و گرانبها پر می‌شود.

Bashambre ekotondisama na biloko nyonso ya talo mpe ya kitoko na nzela ya boyebi.

5 آدم دانا و فهمیده از قدرت زیاد برخوردار است و دائم به قدرت خویش می‌افزاید.

Moto ya bwanya atondi na nguya, moto oyo azalaka na boyebi alendisaka nguya na ye.

6 پیروزی در جنگ بستگی به تدابیر خوب و مشورت زیاد دارد.

Pamba te kolonga na etumba esengaka bwanya, mpe lobiko ezalaka kati na motango ebele ya bapesi toli.

7 نادان نمی‌تواند به حکمت دست یابد؛ وقتی موضوع مهمی مورد بحث قرار می‌گیرد، او حرفی برای گفتن ندارد.

Bwanya ezalaka likolo mingi mpo na zoba, yango wana azalaka te na likambo ya koloba kati na mayangani oyo esalemaka pembeni ya ekuke.

8 کسی که دائم نقشه‌های پلید در سر بپروراند، عاقبت رسوا خواهد شد.

Moto oyo asalaka mabongisi ya kosala mabe akokende sango lokola moteki baninga.

9 نقشه‌های آدم جاهل گناه‌آلود است و کسی که دیگران را مسخره می‌کند مورد نفرت همهٔ مردم می‌باشد.

Mabongisi ya bozoba ezali masumu, mpe bato bayinaka motioli.

10 اگر نتوانی سختیهای زندگی را تحمل کنی، آدم ضعیفی هستی.

Soki omilembisi na mokolo ya pasi, makasi na yo ekozala pamba.

11 از نجات دادن کسی که به ناحق به مرگ محکوم شده است کوتاهی نکن.

Kangola bato oyo bazali komema bango na kufa, mpe bikisa bato oyo bazali kokende na kufa lokola bato oyo balangwe masanga.

12 نگو که از جریان بی‌خبر بوده‌ای، زیرا خدایی که جان تو در دست اوست و از دل تو آگاه است، می‌داند که تو از همه چیز باخبر بوده‌ای. او هر کسی را مطابق اعمالش جزا خواهد داد.

Soki olobi: « Tala, toyebaki likambo moko te kati na makambo oyo nyonso; » boni, Ye oyo amekaka mitema asosolaka yango te? Ye oyo abatelaka molimo na yo ayebaka yango te? Afutaka te moto na moto kolanda misala na ye?

13 پسرم، همان‌طور که خوردن عسل کام تو را شیرین می‌کند، همچنان کسب حکمت برای جان تو شیرین خواهد بود. کسی که حکمت بیاموزد آیندهٔ خوبی در انتظارش خواهد بود و امیدهایش بر باد نخواهد رفت.

Mwana na ngai, lia mafuta ya nzoyi, pamba te ezalaka kitoko! Mwa ndambo ya mafuta ya nzoyi ekozala elengi na lolemo na yo.

14

Yeba lisusu ete bwanya ezali elengi mpo na molimo na yo; soki ozwi yango, yeba ete lobi na yo ekozala malamu, mpe elikya na yo ekozala ya pamba te.

15 ای شریر، در کمین خانۀ شخص عادل نباش و منزلی را که او در آن زندگی می‌کند، تاراج نکن،

Yo moto mabe, komeka te kotia mitambo kati na ndako ya moto ya sembo, mpe komeka te kopanza yango,

16 زیرا عادل حتی اگر هفت بار هم بیفتد، باز برخواهد خاست، اما شریران گرفتار بلا شده، سرنگون خواهند شد.

pamba te ata soki moto ya sembo akweyi mbala sambo, akotelema kaka; nzokande pasi ekweyisaka moto mabe.

17 وقتی دشمنت دچار مصیبتی می‌شود شادی نکن و هنگامی که می‌افتد دلشاد نشو،

Soki monguna na yo akweyi, kosepela te; mpe soki apengwi, tika ete motema na yo esepela te;

18 زیرا ممکن است خداوند این کار تو را نپسندد و از مجازات او دست بردارد!

noki te Yawe akomona, akosepela te mpe akokitisela yo kanda na Ye.

19 به سبب بدکاران خودت را ناراحت نکن و به آنها حسادت نورز،

Kosilika te likolo ya bato oyo basalaka mabe, kolula te bato mabe;

20 زیرا شخص بدکار آینده‌ای ندارد و چراغش خاموش خواهد شد.

pamba te lobi ya malamu ekozala te mpo na moto oyo asalaka mabe, mpe mwinda ya bato mabe ekokufa.

21 پسرم، از خداوند و پادشاه بترس و با کسانی که بر ضد ایشان شورش می‌کنند همدست نشو،

Mwana na ngai, tosaka Yawe mpe mokonzi, kosanganaka te na batomboki,

22 کیست که بداند خداوند یا پادشاه چه بلایی بر سر چنین کسان خواهد آورد؟

pamba te bango mibale bakoki kotindela batomboki pasi na pwasa. Bongo, nani ayebi pasi oyo bakoki kotinda?

23 قاضی نباید در داوری از کسی طرفداری کند.

Makambo oyo mpe ezali toli ya bato ya bwanya: Kopona bilongi, kati na kosambisa, ezali malamu te.

24 هر که به مجرم بگوید: «تو بی‌گناهی»، مورد لعنت و نفرت همهٔ مردم واقع خواهد شد،

Moto oyo alobaka na moto mabe: « Ozali moto ya sembo, » bato bakolakela ye mabe, mpe bikolo ekotombokela ye.

25 ولی آنکه گناهکار را محکوم کند سعادت و برکت نصیبش خواهد گردید.

Kasi bato oyo bapamelaka moto mabe bakozala malamu mpe lipamboli ekozala likolo na bango.

26 جواب صادقانه مانند بوسهٔ دوست دلچسب است.

Eyano ya solo ezali lokola beze ya bibebu.

27 اول کسب و کاری داشته باش بعد خانه و خانواده تشکیل بده.

Bongisa libanda ya mosala na yo, bongisa bilanga na yo, bongo na sima, tonga ndako na yo.

28 علیه همسایهٔ خود شهادت دروغ نده و سخنان نادرست درباره‌اش بر زبان نیاور.

Kotatola na pamba te mpo na kosala moninga na yo mabe; mpo na nini olingi kosalela bibebu na yo na lokuta?

29 نگو: «هر چه بر سرم آورده تلافی خواهم کرد.»

Kolobaka te: « Nakosala ye ndenge asali ngai, nakozongisela ye kolanda makambo oyo ye asali. »

30 از کنار مزرعهٔ شخص تنبل و کم‌عقل گذشتم؛

Nalekaki pembeni ya elanga ya moto ya goyigoyi, mpe pembeni ya elanga ya vino ya moto oyo azangi mayele;

31 همه جا خار روییده بود، علفهای هرز زمین را پوشانده و دیوار مزرعه فرو ریخته بود.

bongo, tala ndenge etondi na banzube, tala ndenge matiti mabe ezipi yango, mpe mir na yango ya mabanga ebukani.

32 با دیدن این منظره به فکر فرو رفتم و این درس را آموختم:

Tango natiaki makanisi na ngai kati na makambo oyo namonaki, nazwaki mayele oyo:

33 کمی خواب بیشتر، کمی چُرت بیشتر، کمی دست رو دست گذاشتن و استراحت بیشتر،

mwa pongi moke, mwa kopema moke, mwa kokanga maboko moke mpo na kolala,

34 و فقر و تنگدستی همچون راهزنی مسلح به سراغ تو خواهد آمد.

bobola ekoyela yo na pwasa lokola moleki nzela, mpe pasi ekoyela yo lokola moyibi.