امثال 24

1 به اشخاص شریر حسادت نورز و آرزو نکن که با آنها دوست شوی،

Ne æmuleris viros malos, nec desideres esse cum eis:

2 زیرا تمام فکر و ذکر آنها این است که به مردم ظلم کنند.

quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.

3 خانه با حکمت بنا می‌شود و با فهم استوار می‌گردد،

Sapientia ædificabitur domus, et prudentia roborabitur.

4 اتاقهایش با دانایی از اسباب نفیس و گرانبها پر می‌شود.

In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.

5 آدم دانا و فهمیده از قدرت زیاد برخوردار است و دائم به قدرت خویش می‌افزاید.

Vir sapiens, fortis est: et vir doctus, robustus et validus.

6 پیروزی در جنگ بستگی به تدابیر خوب و مشورت زیاد دارد.

Quia cum dispositione initur bellum: et erit salus ubi multa consilia sunt.

7 نادان نمی‌تواند به حکمت دست یابد؛ وقتی موضوع مهمی مورد بحث قرار می‌گیرد، او حرفی برای گفتن ندارد.

Excelsa stulto sapientia, in porta non aperiet os suum.

8 کسی که دائم نقشه‌های پلید در سر بپروراند، عاقبت رسوا خواهد شد.

Qui cogitat mala facere, stultus vocabitur.

9 نقشه‌های آدم جاهل گناه‌آلود است و کسی که دیگران را مسخره می‌کند مورد نفرت همهٔ مردم می‌باشد.

Cogitatio stulti peccatum est: et abominatio hominum detractor.

10 اگر نتوانی سختیهای زندگی را تحمل کنی، آدم ضعیفی هستی.

Si desperaveris lassus in die angustiæ: imminuetur fortitudo tua.

11 از نجات دادن کسی که به ناحق به مرگ محکوم شده است کوتاهی نکن.

Erue eos, qui ducuntur ad mortem: et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses.

12 نگو که از جریان بی‌خبر بوده‌ای، زیرا خدایی که جان تو در دست اوست و از دل تو آگاه است، می‌داند که تو از همه چیز باخبر بوده‌ای. او هر کسی را مطابق اعمالش جزا خواهد داد.

Si dixeris: Vires non suppetunt: qui inspector est cordis, ipse intelligit, et servatorem animæ tuæ nihil fallit, reddetque homini iuxta opera sua.

13 پسرم، همان‌طور که خوردن عسل کام تو را شیرین می‌کند، همچنان کسب حکمت برای جان تو شیرین خواهد بود. کسی که حکمت بیاموزد آیندهٔ خوبی در انتظارش خواهد بود و امیدهایش بر باد نخواهد رفت.

Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo:

14

Sic et doctrina sapientiæ animæ tuæ: quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.

15 ای شریر، در کمین خانۀ شخص عادل نباش و منزلی را که او در آن زندگی می‌کند، تاراج نکن،

Ne insidieris, et quæras impietatem in domo iusti, neque vastes requiem eius.

16 زیرا عادل حتی اگر هفت بار هم بیفتد، باز برخواهد خاست، اما شریران گرفتار بلا شده، سرنگون خواهند شد.

Septies enim cadet iustus, et resurget: impii autem corruent in malum.

17 وقتی دشمنت دچار مصیبتی می‌شود شادی نکن و هنگامی که می‌افتد دلشاد نشو،

Cum ceciderit inimicus tuus, ne gaudeas, et in ruina eius ne exultet cor tuum:

18 زیرا ممکن است خداوند این کار تو را نپسندد و از مجازات او دست بردارد!

ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.

19 به سبب بدکاران خودت را ناراحت نکن و به آنها حسادت نورز،

Ne contendas cum pessimis, nec æmuleris impios:

20 زیرا شخص بدکار آینده‌ای ندارد و چراغش خاموش خواهد شد.

quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.

21 پسرم، از خداوند و پادشاه بترس و با کسانی که بر ضد ایشان شورش می‌کنند همدست نشو،

Time Dominum, fili mi, et regem: et cum detractoribus non commiscearis:

22 کیست که بداند خداوند یا پادشاه چه بلایی بر سر چنین کسان خواهد آورد؟

quoniam repente consurget perditio eorum: et ruinam utriusque quis novit?

23 قاضی نباید در داوری از کسی طرفداری کند.

Hæc quoque sapientibus: Cognoscere personam in iudicio non est bonum.

24 هر که به مجرم بگوید: «تو بی‌گناهی»، مورد لعنت و نفرت همهٔ مردم واقع خواهد شد،

Qui dicunt impio: Iustus es: maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.

25 ولی آنکه گناهکار را محکوم کند سعادت و برکت نصیبش خواهد گردید.

Qui arguunt eum, laudabuntur: et super ipsos veniet benedictio.

26 جواب صادقانه مانند بوسهٔ دوست دلچسب است.

Labia deosculabitur, qui recta verba respondet.

27 اول کسب و کاری داشته باش بعد خانه و خانواده تشکیل بده.

Præpara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum: ut postea ædifices domum tuam.

28 علیه همسایهٔ خود شهادت دروغ نده و سخنان نادرست درباره‌اش بر زبان نیاور.

Ne sis testis frustra contra proximum tuum: nec lactes quemquam labiis tuis.

29 نگو: «هر چه بر سرم آورده تلافی خواهم کرد.»

Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic faciam ei: reddam unicuique secundum opus suum.

30 از کنار مزرعهٔ شخص تنبل و کم‌عقل گذشتم؛

Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti:

31 همه جا خار روییده بود، علفهای هرز زمین را پوشانده و دیوار مزرعه فرو ریخته بود.

et ecce totum repleverant urticæ, et operuerant superficiem eius spinæ, et maceria lapidum destructa erat.

32 با دیدن این منظره به فکر فرو رفتم و این درس را آموختم:

Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.

33 کمی خواب بیشتر، کمی چُرت بیشتر، کمی دست رو دست گذاشتن و استراحت بیشتر،

Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis, pauxillum manus conseres, ut quiescas:

34 و فقر و تنگدستی همچون راهزنی مسلح به سراغ تو خواهد آمد.

et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.