امثال 24

1 به اشخاص شریر حسادت نورز و آرزو نکن که با آنها دوست شوی،

Be not thou envious of wicked men, neither crave to be with them;

2 زیرا تمام فکر و ذکر آنها این است که به مردم ظلم کنند.

For, violence, their heart muttereth, and, mischief, their lips do speak.

3 خانه با حکمت بنا می‌شود و با فهم استوار می‌گردد،

In wisdom, is a house builded, and, in understanding, is it established;

4 اتاقهایش با دانایی از اسباب نفیس و گرانبها پر می‌شود.

And, in knowledge, chambers are filled, with all acquisitions, costly and fair.

5 آدم دانا و فهمیده از قدرت زیاد برخوردار است و دائم به قدرت خویش می‌افزاید.

A wise man, is mighty, and, a man of knowledge, becometh alert in vigour.

6 پیروزی در جنگ بستگی به تدابیر خوب و مشورت زیاد دارد.

Surely, with concerted measures, shalt thou make for thyself war, and, success, lieth in the greatness of the counsellor.

7 نادان نمی‌تواند به حکمت دست یابد؛ وقتی موضوع مهمی مورد بحث قرار می‌گیرد، او حرفی برای گفتن ندارد.

Unattainable to a foolish man, are the dictates of wisdom, in the gate, he openeth not his mouth.

8 کسی که دائم نقشه‌های پلید در سر بپروراند، عاقبت رسوا خواهد شد.

He that deviseth to do mischief, him, shall men call, a master of plots.

9 نقشه‌های آدم جاهل گناه‌آلود است و کسی که دیگران را مسخره می‌کند مورد نفرت همهٔ مردم می‌باشد.

The purpose of folly, is sin, and, an abomination to mankind, is a buffoon.

10 اگر نتوانی سختیهای زندگی را تحمل کنی، آدم ضعیفی هستی.

Thou hast been slothful in the day of straitness, Strait, is thy strength.

11 از نجات دادن کسی که به ناحق به مرگ محکوم شده است کوتاهی نکن.

Deliver thou such as are being led forth to death, and, them who are tottering to slaughter, oh that thou wouldst hold back!

12 نگو که از جریان بی‌خبر بوده‌ای، زیرا خدایی که جان تو در دست اوست و از دل تو آگاه است، می‌داند که تو از همه چیز باخبر بوده‌ای. او هر کسی را مطابق اعمالش جزا خواهد داد.

Though thou say, Lo! we knew not this, Shall not, he that proveth hearts, himself, discern? And, he that formeth thy soul, himself, know? and bring back to a son of earth according to his deed?

13 پسرم، همان‌طور که خوردن عسل کام تو را شیرین می‌کند، همچنان کسب حکمت برای جان تو شیرین خواهد بود. کسی که حکمت بیاموزد آیندهٔ خوبی در انتظارش خواهد بود و امیدهایش بر باد نخواهد رفت.

My son, eat thou honey, because it is good, —and droppings from the comb [because they are] sweet to thy palate:

14

Thus, take knowledge of wisdom, for thine own soul; If thou find it, then there is a future, and, thine expectation, shall not be cut off.

15 ای شریر، در کمین خانۀ شخص عادل نباش و منزلی را که او در آن زندگی می‌کند، تاراج نکن،

Do not lie in wait, thou lawless man, against the home of the righteous, —neither destroy thou his place of rest;

16 زیرا عادل حتی اگر هفت بار هم بیفتد، باز برخواهد خاست، اما شریران گرفتار بلا شده، سرنگون خواهند شد.

For, seven times, may the righteous fall and yet arise, but, lawless men, shall stumble into calamity.

17 وقتی دشمنت دچار مصیبتی می‌شود شادی نکن و هنگامی که می‌افتد دلشاد نشو،

When thine enemy falleth, do not thou rejoice, and, when he stumbleth, let not thy heart exult:

18 زیرا ممکن است خداوند این کار تو را نپسندد و از مجازات او دست بردارد!

Lest Yahweh see it, and it be wicked in his eyes, and he turn away from him his anger.

19 به سبب بدکاران خودت را ناراحت نکن و به آنها حسادت نورز،

Burn not with vexation against evil doers, be not envious of lawless men;

20 زیرا شخص بدکار آینده‌ای ندارد و چراغش خاموش خواهد شد.

For there shall be no future for the wicked, The lamp of the lawless, shall go out.

21 پسرم، از خداوند و پادشاه بترس و با کسانی که بر ضد ایشان شورش می‌کنند همدست نشو،

Revere thou Yahweh, my son, and the king, and, with the fickle, have thou no fellowship;

22 کیست که بداند خداوند یا پادشاه چه بلایی بر سر چنین کسان خواهد آورد؟

For, suddenly, shall arise their calamity; and, the misfortune of their years, who knoweth?

23 قاضی نباید در داوری از کسی طرفداری کند.

These things also, concern the wise, To take note of faces in judgment, is not good.

24 هر که به مجرم بگوید: «تو بی‌گناهی»، مورد لعنت و نفرت همهٔ مردم واقع خواهد شد،

He that saith to the lawless man, Righteous, thou art, peoples shall denounce him, populations shall curse him;

25 ولی آنکه گناهکار را محکوم کند سعادت و برکت نصیبش خواهد گردید.

But, to reprovers, one should be pleasant, and, upon them, should come an excellent blessing:

26 جواب صادقانه مانند بوسهٔ دوست دلچسب است.

Lips, should one kiss with one who answereth in right words.

27 اول کسب و کاری داشته باش بعد خانه و خانواده تشکیل بده.

Prepare, in the open, thy work, and make ready, in the field, for thyself, Afterwards, shalt thou build thy house.

28 علیه همسایهٔ خود شهادت دروغ نده و سخنان نادرست درباره‌اش بر زبان نیاور.

Do not become a needless witness against thy neighbour, so mightest thou open too wide thy lips:

29 نگو: «هر چه بر سرم آورده تلافی خواهم کرد.»

Do not say—According to what he hath done to me, so, will I do to him, I will repay every one according to his work.

30 از کنار مزرعهٔ شخص تنبل و کم‌عقل گذشتم؛

By the field of the sluggard, I passed, and by the vineyard of a man lacking sense;

31 همه جا خار روییده بود، علفهای هرز زمین را پوشانده و دیوار مزرعه فرو ریخته بود.

And lo! there had come up all over it—thorns, there had covered the face thereof—thistles, and, the stone fence thereof, had been thrown down.

32 با دیدن این منظره به فکر فرو رفتم و این درس را آموختم:

So I observed it, for myself, I applied my heart, I looked—I accepted correction:

33 کمی خواب بیشتر، کمی چُرت بیشتر، کمی دست رو دست گذاشتن و استراحت بیشتر،

A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest:

34 و فقر و تنگدستی همچون راهزنی مسلح به سراغ تو خواهد آمد.

So shall come in, as a highwayman, thy poverty, and, thy want, as one armed with a shield.