امثال 24
| به اشخاص شریر حسادت نورز و آرزو نکن که با آنها دوست شوی، | 1 |
Don't be jealous of evil people; don't long to spend time with them,
| زیرا تمام فکر و ذکر آنها این است که به مردم ظلم کنند. | 2 |
for they think up cruel plans and discuss how to cause trouble.
| خانه با حکمت بنا می‌شود و با فهم استوار می‌گردد، | 3 |
A house is built by wisdom; its foundation is made secure through understanding.
| اتاقهایش با دانایی از اسباب نفیس و گرانبها پر می‌شود. | 4 |
Its rooms are filled by knowledge with all kinds of valuable and beautiful objects.
| آدم دانا و فهمیده از قدرت زیاد برخوردار است و دائم به قدرت خویش می‌افزاید. | 5 |
If you have wisdom, you are strong; if you have knowledge, your power increases,
| پیروزی در جنگ بستگی به تدابیر خوب و مشورت زیاد دارد. | 6 |
for with wise guidance you can go to war; you will be victorious by having many good advisors.
| نادان نمی‌تواند به حکمت دست یابد؛ وقتی موضوع مهمی مورد بحث قرار می‌گیرد، او حرفی برای گفتن ندارد. | 7 |
Wisdom goes over the heads of stupid people; they have nothing to contribute when important matters are discussed.
| کسی که دائم نقشه‌های پلید در سر بپروراند، عاقبت رسوا خواهد شد. | 8 |
Anyone who plans to do evil will be seen as a troublemaker.
| نقشه‌های آدم جاهل گناه‌آلود است و کسی که دیگران را مسخره می‌کند مورد نفرت همهٔ مردم می‌باشد. | 9 |
Plans thought up by stupid people are sinful. Everyone hates those who are scornful of others.
| اگر نتوانی سختیهای زندگی را تحمل کنی، آدم ضعیفی هستی. | 10 |
If you give up in times of trouble, it shows how weak you are.
| از نجات دادن کسی که به ناحق به مرگ محکوم شده است کوتاهی نکن. | 11 |
Rescue those who are being led away to be executed; save those who are stumbling on their way to be slaughtered.
| نگو که از جریان بی‌خبر بوده‌ای، زیرا خدایی که جان تو در دست اوست و از دل تو آگاه است، می‌داند که تو از همه چیز باخبر بوده‌ای. او هر کسی را مطابق اعمالش جزا خواهد داد. | 12 |
If you say, “Look, we didn't know anything about this,” don't you think the God who judges your motives will see what's happening? He who watches over you knows, and he will pay people back for what they've done.
| پسرم، همان‌طور که خوردن عسل کام تو را شیرین می‌کند، همچنان کسب حکمت برای جان تو شیرین خواهد بود. کسی که حکمت بیاموزد آیندهٔ خوبی در انتظارش خواهد بود و امیدهایش بر باد نخواهد رفت. | 13 |
My son, eating honey is good for you; the honeycomb tastes sweet.
| 14 |
In the same way, you should know that wisdom is good for you; if you find it, there will be a future for you, and your hope will not be crushed.
| ای شریر، در کمین خانۀ شخص عادل نباش و منزلی را که او در آن زندگی می‌کند، تاراج نکن، | 15 |
Don't be like a criminal waiting to ambush the home of good people; don't attack the place where they live.
| زیرا عادل حتی اگر هفت بار هم بیفتد، باز برخواهد خاست، اما شریران گرفتار بلا شده، سرنگون خواهند شد. | 16 |
Those who do right may fall down seven times, and still get up again; but the wicked are brought down by disaster.
| وقتی دشمنت دچار مصیبتی می‌شود شادی نکن و هنگامی که می‌افتد دلشاد نشو، | 17 |
Don't celebrate when your enemies fall; don't be glad when they trip up,
| زیرا ممکن است خداوند این کار تو را نپسندد و از مجازات او دست بردارد! | 18 |
otherwise when the Lord sees it, he'll be unhappy with you and won't punish your enemies as he planned.
| به سبب بدکاران خودت را ناراحت نکن و به آنها حسادت نورز، | 19 |
Don't get all upset over the wicked, or be jealous of those who do wrong,
| زیرا شخص بدکار آینده‌ای ندارد و چراغش خاموش خواهد شد. | 20 |
for evil people have no future—the lamp of the wicked will be snuffed out.
| پسرم، از خداوند و پادشاه بترس و با کسانی که بر ضد ایشان شورش می‌کنند همدست نشو، | 21 |
My son, honor the Lord and the king, and don't join those who are rebellious,
| کیست که بداند خداوند یا پادشاه چه بلایی بر سر چنین کسان خواهد آورد؟ | 22 |
for disaster will suddenly fall on them. Who knows how the Lord and king will punish them?
| قاضی نباید در داوری از کسی طرفداری کند. | 23 |
These are more sayings of the wise: Showing favoritism when passing judgment is wrong.
| هر که به مجرم بگوید: «تو بی‌گناهی»، مورد لعنت و نفرت همهٔ مردم واقع خواهد شد، | 24 |
Those who tell the guilty, “You're innocent,” will be cursed by the people and hated by the nation,
| ولی آنکه گناهکار را محکوم کند سعادت و برکت نصیبش خواهد گردید. | 25 |
while those who convict the guilty will be appreciated, and will receive a rich blessing.
| جواب صادقانه مانند بوسهٔ دوست دلچسب است. | 26 |
An honest answer is a kiss on the lips.
| اول کسب و کاری داشته باش بعد خانه و خانواده تشکیل بده. | 27 |
Do the work you need to do outside first, then prepare and sow your fields, and only after that start building your house.
| علیه همسایهٔ خود شهادت دروغ نده و سخنان نادرست درباره‌اش بر زبان نیاور. | 28 |
Don't testify against your neighbors without having a good reason, and don't tell lies.
| نگو: «هر چه بر سرم آورده تلافی خواهم کرد.» | 29 |
Don't say to yourself, “I'm going to do to him what he did to me! I'll pay him back for what he's done!”
| از کنار مزرعهٔ شخص تنبل و کم‌عقل گذشتم؛ | 30 |
I walked past the field of a lazy man, past a vineyard of someone with no sense.
| همه جا خار روییده بود، علفهای هرز زمین را پوشانده و دیوار مزرعه فرو ریخته بود. | 31 |
It was all overgrown with thorns, the ground was covered with weeds, and the stone wall had fallen down.
| با دیدن این منظره به فکر فرو رفتم و این درس را آموختم: | 32 |
As I looked I thought about it, and what I saw taught me a lesson:
| کمی خواب بیشتر، کمی چُرت بیشتر، کمی دست رو دست گذاشتن و استراحت بیشتر، | 33 |
You may say, “Please, just a little more sleep, a little longer snooze, a little more folding of the arms to rest”—
| و فقر و تنگدستی همچون راهزنی مسلح به سراغ تو خواهد آمد. | 34 |
and poverty will attack you like a robber, destitution like an armed warrior.
