امثال 23

1 وقتی با حاکم سر سفره می‌نشینی، به خاطر بسپار با چه کسی روبرو هستی.

Unapoketi kula pamoja na mtawala, angalia kwa uangalifu kilichopo mbele yako,

2 اگر آدم پرخوری هستی، کارد بر گلویت بگذار

na kama ni mtu unayependa kula chakula sana weka kisu kooni.

3 و شیفتهٔ غذاهای لذیذ او نشو، زیرا ممکن است فریبی در کار باشد.

Usitamani vinono vyake maana ni chakula cha uongo.

4 عاقل باش و برای به چنگ آوردن ثروت، خودت را خسته نکن،

Usifanye kazi sana ili kupata mali; uwe na busara ya kutosha ili ujue wakati wa kuacha.

5 زیرا ثروت ناپایدار است و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

Je utaruhusu macho yako yaangaze juu yake? Itaondoka, maana itawaa mabawa kama tai na kuruka angani.

6 از سفرهٔ آدم خسیس غذا نخور و برای غذاهای لذیذ او حریص نباش،

Usile chakula cha yule mwenye jicho baya- na usiwe na shauku ya vinono vyake,

7 چون او حساب هر چه را که بخوری در فکرش نگه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، اما این را از ته دل نمی‌گوید.

maana ni mtu mwenye kuhesabu gharama ya chakula. “Kula na kunywa!” anakuambia, lakini moyo wake haupo pamoja nawe.

8 لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکرات تو بر باد خواهد رفت.

Utatapika kiasi kidogo ulichokula na utakuwa umepoteza sifa zako njema.

9 آدم نادان را نصیحت نکن، چون او سخنان حکیمانه تو را خوار خواهد شمرد.

Usiongee katika usikivu wa mpumbavu, maana atadharau hekima ya maneno yako.

10 حدود ملک خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را غصب نکن،

Usihamishe jiwe la mpaka wa kale au kunyang'anya mashamba ya yatima,

11 زیرا حامی ایشان قدرتمند است و به داد آنها خواهد رسید.

maana Mkombozi wao ni imara na atatetea kesi yao dhidi yako.

12 وقتی دیگران تو را تأدیب می‌کنند، با تمام دل آن را بپذیر و به سخنان آموزنده‌شان گوش فرا ده.

Elekeza moyo wako katika mafundisho na masikio yako kwenye maneno ya maarifa.

13 از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن. چوب تنبیه او را نخواهد کشت.

Usizuie kuadilisha mtoto, maana ukimchapa kwa fimbo, hatakufa.

14 او را با چوب تنبیه کن که جانش را از هلاکت نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

Ni wewe unayepaswa kumchapa kwa fimbo na kuikoa nafsi yake kuzimu. (Sheol h7585)

15 پسرم، اگر حکمت در دل تو باشد، دل من شاد خواهد شد

Mwanangu, kama moyo wako una busara, basi moyo wangu utafurahi pia;

16 و هنگامی که دهانت به راستی سخن بگوید، وجود من به وجد خواهد آمد.

sehemu zangu ndani kabisa zitafurahi sana midomo yako inaponena haki.

17 به گناهکاران حسادت نورز، بلکه اشتیاق تو اطاعت از خداوند باشد؛

Usiruhusu moyo wako kuwahusudu wenye dhambi, lakini endelea kumcha Yehova siku zote.

18 زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو بر باد نخواهد رفت.

Hakika tumaini lako halitaondolewa na siku zako za hapo baadaye.

19 ای پسرم، عاقل باش و به سخنانم گوش فرا ده. در راه راست گام بردار

Sikia- wewe! - mwanangu, na uwe mwenye busara na uelekeze moyo wako katika njia.

20 و با آدمهای میگسار و شکم‌پرست معاشرت نکن،

Usishirikiane pamoja na walevi, au pamoja na walaji wa nyama walafi,

21 زیرا کسانی که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج خواهند شد.

maana mlevi na mlafi wanakuwa masikini na usingizi utawavika kwa matambara.

22 نصیحت پدرت را که تو را به وجود آورده گوش بگیر و مادر پیرت را خوار مشمار.

Msikilize baba yako ambaye alikuzaa na usimdharau mama yako wakati akiwa mzee.

23 در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و فهم را کسب کن و به هیچ قیمت آنها را از دست نده.

Inunue kweli, lakini usiiuze; nunua hekima, nidhamu, na ufahamu.

24 فرزندی درستکار و دانا باش تا مایهٔ شادی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

Baba yake mwenye haki atafurahia sana, na yule amzaaye mtoto mwenye busara atamfurahia.

25

Mfurahishe baba yako na mama yako na yule aliyekuzaa afurahie.

26 ای پسرم، به من گوش بده و از زندگی من سرمشق بگیر.

Mwanangu, nipe moyo wako na macho yako yachunguze njia zangu.

27 بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

Maana malaya ni shimo refu, na mke wa mume mwingine ni kisima chembamba.

28 او مانند راهزن در کمین قربانیان خود می‌نشیند و باعث می‌شود مردان زیادی خیانتکار شوند.

Anavizia kama mnyang'anyi na huongeza idadi ya wadanganyifu miongoni mwa wanadamu.

29 مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می‌شود؟ آن کیست که دائم نزاع به پا می‌کند و می‌نالد، بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

Nani mwenye taabu? Nani mwenye huzuni? Nani mwenye mapigano? Nani mwenye malalamiko? Nani mwenye majeraha bila sababu? Nani mwenye macho mekundu?

30 کسی که دائم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

Ni wale ambao huzengea kwenye mvinyo, wale wanaojaribu kuchanganya mvinyo.

31 پس فریفتهٔ شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک می‌زند و سپس به نرمی از گلویت پایین می‌رود؛

Usiutazame mvinyo ukiwa mwekundu, wakati unametameta kwenye kikombe na kutelemka kwa uraini.

32 زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید.

Mwisho wake unauma kama nyoka na sumu yake kama kifutu.

33 چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد.

Macho yako yataona vitu vigeni na moyo wako utatamka vitu vya ukaidi.

34 مانند کسی خواهی بود که بر سر دکل کشتی که دستخوش امواج دریاست خوابیده باشد.

Utakuwa kama anayelala kwenye bahari au anayelala juu ya mlingoti. “

35 خواهی گفت: «مرا زدند ولی دردی احساس نمی‌کنم. کی به هوش می‌آیم تا پیاله‌ای دیگر بنوشم؟»

Wamenipiga,” utasema, “lakini sikuumia. Wamenichapa, lakini sikuwa na hisia. Nitaamka lini? Nitatafuta kinywaji kingine.”