امثال 23

1 وقتی با حاکم سر سفره می‌نشینی، به خاطر بسپار با چه کسی روبرو هستی.

Uketipo kula chakula na mtawala, angalia vyema kile kilicho mbele yako,

2 اگر آدم پرخوری هستی، کارد بر گلویت بگذار

na utie kisu kooni mwako kama ukiwa mlafi.

3 و شیفتهٔ غذاهای لذیذ او نشو، زیرا ممکن است فریبی در کار باشد.

Usitamani vyakula vyake vitamu kwa kuwa chakula hicho ni cha hila.

4 عاقل باش و برای به چنگ آوردن ثروت، خودت را خسته نکن،

Usijitaabishe ili kuupata utajiri, uwe na hekima kuonyesha kujizuia.

5 زیرا ثروت ناپایدار است و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

Kufumba na kufumbua utajiri hutoweka, huwa kama umepata mabawa ghafula, ukaruka na kutoweka angani kama tai.

6 از سفرهٔ آدم خسیس غذا نخور و برای غذاهای لذیذ او حریص نباش،

Usile chakula cha mtu mchoyo, usitamani vyakula vyake vitamu,

7 چون او حساب هر چه را که بخوری در فکرش نگه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، اما این را از ته دل نمی‌گوید.

kwa maana yeye ni aina ya mtu ambaye kila mara anafikiri juu ya gharama. Anakuambia, “Kula na kunywa,” lakini moyo wake hauko pamoja nawe.

8 لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکرات تو بر باد خواهد رفت.

Utatapika kile kidogo ulichokula, nawe utakuwa umepoteza bure maneno yako ya kumsifu.

9 آدم نادان را نصیحت نکن، چون او سخنان حکیمانه تو را خوار خواهد شمرد.

Usizungumze na mpumbavu, kwa maana atadhihaki hekima ya maneno yako.

10 حدود ملک خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را غصب نکن،

Usisogeze jiwe la mpaka wa zamani wala kunyemelea kwenye mashamba ya yatima,

11 زیرا حامی ایشان قدرتمند است و به داد آنها خواهد رسید.

kwa kuwa Mtetezi wao ni mwenye nguvu, atalichukua shauri lao dhidi yako.

12 وقتی دیگران تو را تأدیب می‌کنند، با تمام دل آن را بپذیر و به سخنان آموزنده‌شان گوش فرا ده.

Elekeza moyo wako kwenye mafundisho na masikio yako kwenye maneno ya maarifa.

13 از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن. چوب تنبیه او را نخواهد کشت.

Usimnyime mtoto adhabu, ukimwadhibu kwa fimbo, hatakufa.

14 او را با چوب تنبیه کن که جانش را از هلاکت نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

Mwadhibu kwa fimbo na kuiokoa nafsi yake kutoka mautini. (Sheol h7585)

15 پسرم، اگر حکمت در دل تو باشد، دل من شاد خواهد شد

Mwanangu, kama moyo wako una hekima, basi moyo wangu utafurahi,

16 و هنگامی که دهانت به راستی سخن بگوید، وجود من به وجد خواهد آمد.

utu wangu wa ndani utafurahi, wakati midomo yako itakapozungumza lililo sawa.

17 به گناهکاران حسادت نورز، بلکه اشتیاق تو اطاعت از خداوند باشد؛

Usiuruhusu moyo wako kuwaonea wivu wenye dhambi, bali kila mara uwe na bidii katika kumcha Bwana.

18 زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو بر باد نخواهد رفت.

Hakika kuna tumaini la baadaye kwa ajili yako, nalo tarajio lako halitakatiliwa mbali.

19 ای پسرم، عاقل باش و به سخنانم گوش فرا ده. در راه راست گام بردار

Sikiliza, mwanangu na uwe na hekima, weka moyo wako kwenye njia iliyo sawa.

20 و با آدمهای میگسار و شکم‌پرست معاشرت نکن،

Usiwe miongoni mwa wanywao mvinyo, au wale walao nyama kwa pupa,

21 زیرا کسانی که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج خواهند شد.

kwa maana walevi na walafi huwa maskini, nako kusinzia huwavika matambara.

22 نصیحت پدرت را که تو را به وجود آورده گوش بگیر و مادر پیرت را خوار مشمار.

Msikilize baba yako, aliyekuzaa, wala usimdharau mama yako atakapokuwa mzee.

23 در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و فهم را کسب کن و به هیچ قیمت آنها را از دست نده.

Nunua kweli wala usiiuze, pata hekima, adabu na ufahamu.

24 فرزندی درستکار و دانا باش تا مایهٔ شادی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

Baba wa mwenye haki ana furaha kubwa, naye aliye na mwana mwenye hekima humfurahia.

25

Baba yako na mama yako na wafurahi, mama aliyekuzaa na ashangilie!

26 ای پسرم، به من گوش بده و از زندگی من سرمشق بگیر.

Mwanangu, nipe moyo wako, macho yako na yafuate njia zangu,

27 بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

kwa maana kahaba ni shimo refu na mwanamke mpotovu ni kisima chembamba.

28 او مانند راهزن در کمین قربانیان خود می‌نشیند و باعث می‌شود مردان زیادی خیانتکار شوند.

Kama mnyangʼanyi, hungojea akivizia, naye huzidisha wasio waaminifu miongoni mwa wanaume.

29 مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می‌شود؟ آن کیست که دائم نزاع به پا می‌کند و می‌نالد، بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

Ni nani mwenye ole? Ni nani mwenye huzuni? Ni nani mwenye ugomvi? Ni nani mwenye malalamiko? Ni nani aliye na majeraha yasiyo na sababu? Ni nani mwenye macho mekundu?

30 کسی که دائم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

Ni hao wakaao sana kwenye mvinyo, hao waendao kuonja mabakuli ya mvinyo uliochanganywa.

31 پس فریفتهٔ شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک می‌زند و سپس به نرمی از گلویت پایین می‌رود؛

Usiukodolee macho mvinyo wakati ukiwa mwekundu, wakati unapometameta kwenye bilauri, wakati ushukapo taratibu!

32 زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید.

Mwishowe huuma kama nyoka na kutia sumu yake kama nyoka mwenye sumu.

33 چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد.

Macho yako yataona mambo mageni na moyo wako kuwazia mambo yaliyopotoka.

34 مانند کسی خواهی بود که بر سر دکل کشتی که دستخوش امواج دریاست خوابیده باشد.

Utakuwa kama alalaye katikati ya bahari, alalaye juu ya kamba ya merikebu.

35 خواهی گفت: «مرا زدند ولی دردی احساس نمی‌کنم. کی به هوش می‌آیم تا پیاله‌ای دیگر بنوشم؟»

Utasema, “Wamenipiga lakini sikuumia! Wamenichapa, lakini sisikii! Nitaamka lini ili nikanywe tena?”