امثال 23

1 وقتی با حاکم سر سفره می‌نشینی، به خاطر بسپار با چه کسی روبرو هستی.

Cuando tomes asiento en la fiesta con un gobernante, piensa con cuidado en lo que tiene delante;

2 اگر آدم پرخوری هستی، کارد بر گلویت بگذار

Y controla tu hambre, si tienes un fuerte deseo de comer.

3 و شیفتهٔ غذاهای لذیذ او نشو، زیرا ممکن است فریبی در کار باشد.

No desees su alimento delicado, porque es el pan del engaño.

4 عاقل باش و برای به چنگ آوردن ثروت، خودت را خسته نکن،

No te preocupes por obtener riqueza; deja que termine tu deseo de dinero.

5 زیرا ثروت ناپایدار است و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

¿Se te alzan los ojos? se ha ido: porque la riqueza se harán alas, como un águila en vuelo hacia el cielo.

6 از سفرهٔ آدم خسیس غذا نخور و برای غذاهای لذیذ او حریص نباش،

No tomes la comida del que tiene ojos perversos, ni tengas ningún deseo por su delicada carne;

7 چون او حساب هر چه را که بخوری در فکرش نگه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، اما این را از ته دل نمی‌گوید.

porque como los pensamientos de su corazón son, así es él: Toma comida y bebida, él te dice; pero su corazón no está contigo.

8 لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکرات تو بر باد خواهد رفت.

El alimento que has tomado lo vomitarás, y tus palabras agradables serán desperdiciadas.

9 آدم نادان را نصیحت نکن، چون او سخنان حکیمانه تو را خوار خواهد شمرد.

No digas nada al oído de un hombre necio, porque no valorará la sabiduría de tus palabras.

10 حدود ملک خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را غصب نکن،

No dejes que se mueva el lindero de la viuda, y no vayas a los campos de los que no tienen padre;

11 زیرا حامی ایشان قدرتمند است و به داد آنها خواهد رسید.

Porque su salvador es fuerte, y él tomará su causa contra ti.

12 وقتی دیگران تو را تأدیب می‌کنند، با تمام دل آن را بپذیر و به سخنان آموزنده‌شان گوش فرا ده.

Da tu corazón a la enseñanza, y tus oídos a las palabras del conocimiento.

13 از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن. چوب تنبیه او را نخواهد کشت.

No retires el entrenamiento del niño: porque incluso si le das golpes con la vara, no será la muerte para él.

14 او را با چوب تنبیه کن که جانش را از هلاکت نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

Dale golpes con la vara, y mantén su alma a salvo del inframundo. (Sheol h7585)

15 پسرم، اگر حکمت در دل تو باشد، دل من شاد خواهد شد

Hijo mío, si tu corazón se vuelve sabio, yo también, me alegraré de corazón;

16 و هنگامی که دهانت به راستی سخن بگوید، وجود من به وجد خواهد آمد.

Y mis pensamientos en mí estarán llenos de alegría cuando tus labios digan lo correcto.

17 به گناهکاران حسادت نورز، بلکه اشتیاق تو اطاعت از خداوند باشد؛

No tengas envidia de pecadores en tu corazón, sino guarda en el temor de Jehová todo el día;

18 زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو بر باد نخواهد رفت.

Porque sin duda hay un futuro, y tu esperanza no será cortada.

19 ای پسرم، عاقل باش و به سخنانم گوش فرا ده. در راه راست گام بردار

Escucha, hijo mío, y sé sabio, guiando tu corazón de la manera correcta.

20 و با آدمهای میگسار و شکم‌پرست معاشرت نکن،

No estés entre los que se entregan al vino, ni entre los que se sacian de la carne:

21 زیرا کسانی که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج خواهند شد.

Porque los que se deleitan en la bebida y la fiesta, tendrán necesidad; y por amor al sueño, un hombre estará pobremente vestido.

22 نصیحت پدرت را که تو را به وجود آورده گوش بگیر و مادر پیرت را خوار مشمار.

Escucha a tu padre, de quien eres hijo, y no menosprecies a tu madre cuando sea vieja.

23 در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و فهم را کسب کن و به هیچ قیمت آنها را از دست نده.

Consigue para ti lo que es verdad, y no lo dejes ir por dinero; obtener sabiduría y enseñanza y buen sentido.

24 فرزندی درستکار و دانا باش تا مایهٔ شادی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

El padre del hombre recto se alegrará, y el que tiene un hijo sabio tendrá gozo por causa de él.

25

Dejen que su padre y su madre se alegren, que la que te dio a luz se alegren.

26 ای پسرم، به من گوش بده و از زندگی من سرمشق بگیر.

Hijo mío, dame tu corazón, y tus ojos se deleiten en mis caminos.

27 بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

Porque una mujer prostituta es un profundo hoyo, y una mujer mala es un pozo estrecho y profundo.

28 او مانند راهزن در کمین قربانیان خود می‌نشیند و باعث می‌شود مردان زیادی خیانتکار شوند.

Sí, ella está esperando secretamente como una bestia por su alimento, y el engaño por ella se incrementa entre los hombres.

29 مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می‌شود؟ آن کیست که دائم نزاع به پا می‌کند و می‌نالد، بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

¿Quién dice, Oh! quien dice, ¡Ah! ¿Quién tiene argumentos violentos? quién tiene dolor? quién tiene heridas sin causa? y ojos oscuros?

30 کسی که دائم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

Aquellos que se sientan tarde sobre el vino: aquellos que buscan vino mezclado.

31 پس فریفتهٔ شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک می‌زند و سپس به نرمی از گلویت پایین می‌رود؛

Evita que tus ojos miren el vino cuando está rojo, cuando su color es brillante en la taza, cuando baja suavemente;

32 زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید.

Al final, su mordisco es como el de una serpiente, su herida como la herida de un serpiente venenosa.

33 چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد.

Tus ojos verán cosas extrañas, y dirás cosas retorcidas.

34 مانند کسی خواهی بود که بر سر دکل کشتی که دستخوش امواج دریاست خوابیده باشد.

Sí, serás como el que descansa en el mar o en la parte superior de un mástil.

35 خواهی گفت: «مرا زدند ولی دردی احساس نمی‌کنم. کی به هوش می‌آیم تا پیاله‌ای دیگر بنوشم؟»

Ellos me han vencido, tú dirás: y no tengo dolor; me dieron golpes sin que los sintiera: ¿cuándo estaré despierto de mi vino? Voy a buscarlo de nuevo.