امثال 23

1 وقتی با حاکم سر سفره می‌نشینی، به خاطر بسپار با چه کسی روبرو هستی.

Cuando te sientes a comer con un ʼadón, Considera bien lo que está delante de ti,

2 اگر آدم پرخوری هستی، کارد بر گلویت بگذار

Y pon cuchillo a tu garganta Si tienes gran apetito.

3 و شیفتهٔ غذاهای لذیذ او نشو، زیرا ممکن است فریبی در کار باشد.

No codicies sus manjares delicados, Porque son pan de engaño.

4 عاقل باش و برای به چنگ آوردن ثروت، خودت را خسته نکن،

No te afanes por hacer riquezas. Sé prudente y desiste.

5 زیرا ثروت ناپایدار است و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

Si les diriges una mirada, ya no están. Les salieron alas como un águila que vuela a los cielos.

6 از سفرهٔ آدم خسیس غذا نخور و برای غذاهای لذیذ او حریص نباش،

No comas pan con el avaro, Ni codicies sus manjares,

7 چون او حساب هر چه را که بخوری در فکرش نگه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، اما این را از ته دل نمی‌گوید.

Porque como piensa en su corazón, así es. Come y bebe, te dirá, Pero su corazón no está contigo.

8 لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکرات تو بر باد خواهد رفت.

Vomitarás el bocado que comiste Y perderás tus suaves palabras.

9 آدم نادان را نصیحت نکن، چون او سخنان حکیمانه تو را خوار خواهد شمرد.

No hables a oídos del insensato, Porque despreciará la prudencia de tus razones.

10 حدود ملک خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را غصب نکن،

No cambies de lugar el lindero antiguo, Ni entres en el campo de los huérfanos,

11 زیرا حامی ایشان قدرتمند است و به داد آنها خواهد رسید.

Porque su Redentor es fuerte, Y defenderá contra ti la causa de ellos.

12 وقتی دیگران تو را تأدیب می‌کنند، با تمام دل آن را بپذیر و به سخنان آموزنده‌شان گوش فرا ده.

Aplica tu corazón a la enseñanza, Y tus oídos a las palabras sabias.

13 از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن. چوب تنبیه او را نخواهد کشت.

No retraigas la corrección al muchacho, Si lo castigas con vara, no morirá.

14 او را با چوب تنبیه کن که جانش را از هلاکت نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

Lo castigarás con vara, Y librarás su alma del Seol. (Sheol h7585)

15 پسرم، اگر حکمت در دل تو باشد، دل من شاد خواهد شد

Hijo mío, si tu corazón es sabio, También a mí se me alegrará el corazón,

16 و هنگامی که دهانت به راستی سخن بگوید، وجود من به وجد خواهد آمد.

Mi ser interno también se alegrará Cuando tus labios hablen cosas rectas.

17 به گناهکاران حسادت نورز، بلکه اشتیاق تو اطاعت از خداوند باشد؛

No tenga tu corazón envidia de los pecadores. Más bien, persevera en el temor a Yavé en todo tiempo.

18 زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو بر باد نخواهد رفت.

Porque ciertamente hay un porvenir, Y tu esperanza no será frustrada.

19 ای پسرم، عاقل باش و به سخنانم گوش فرا ده. در راه راست گام بردار

Escucha tú, hijo mío, sé sabio, Y dirige tu corazón por el buen camino.

20 و با آدمهای میگسار و شکم‌پرست معاشرت نکن،

No estés con los bebedores de vino, Ni con los comedores de carne,

21 زیرا کسانی که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج خواهند شد.

Porque el ebrio y el glotón empobrecerán, Y el dormitar hará vestir harapos.

22 نصیحت پدرت را که تو را به وجود آورده گوش بگیر و مادر پیرت را خوار مشمار.

Escucha a tu padre que te engendró, Y no desprecies a tu madre cuando sea anciana.

23 در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و فهم را کسب کن و به هیچ قیمت آنها را از دست نده.

Adquiere la verdad y no la vendas, También sabiduría, instrucción y entendimiento.

24 فرزندی درستکار و دانا باش تا مایهٔ شادی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

El padre del justo se alegrará en gran manera. El que engendra un hijo sabio se gozará con él.

25

Alégrense tu padre y tu madre, Y regocíjese la que te dio a luz.

26 ای پسرم، به من گوش بده و از زندگی من سرمشق بگیر.

Dame, hijo mío, tu corazón Y observen tus ojos mis caminos.

27 بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

Porque fosa profunda es la prostituta, Y pozo angosto la mujer extraña.

28 او مانند راهزن در کمین قربانیان خود می‌نشیند و باعث می‌شود مردان زیادی خیانتکار شوند.

También ella, como asaltante, acecha, Y entre los hombres multiplica a los traicioneros.

29 مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می‌شود؟ آن کیست که دائم نزاع به پا می‌کند و می‌نالد، بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

¿Para quién es el ay? ¿Para quién las tristezas? ¿Para quién las contiendas? ¿Para quién el quejido? ¿Para quién las heridas sin causa? ¿Para quién los ojos enrojecidos?

30 کسی که دائم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

Para el que se detiene en el vino, Para los que prueban licores mezclados.

31 پس فریفتهٔ شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک می‌زند و سپس به نرمی از گلویت پایین می‌رود؛

No mires al vino cuando rojea, Y lanza destellos en la copa, Porque se entra suavemente,

32 زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید.

Pero al fin, muerde como una serpiente. Pica como una víbora.

33 چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد.

Tus ojos mirarán cosas extrañas, Y tu corazón hablará cosas perversas.

34 مانند کسی خواهی بود که بر سر دکل کشتی که دستخوش امواج دریاست خوابیده باشد.

Serás como el que está acostado en alta mar, Como el que duerme en el palo de un velero,

35 خواهی گفت: «مرا زدند ولی دردی احساس نمی‌کنم. کی به هوش می‌آیم تا پیاله‌ای دیگر بنوشم؟»

Y dirás: Me golpearon y no me dolió, Me azotaron, pero no lo sentí. Cuando despierte, lo volveré a buscar.