امثال 23

1 وقتی با حاکم سر سفره می‌نشینی، به خاطر بسپار با چه کسی روبرو هستی.

Cuando te sientas a comer con una regla, considera con diligencia lo que tienes delante;

2 اگر آدم پرخوری هستی، کارد بر گلویت بگذار

poner un cuchillo en la garganta si eres un hombre dado al apetito.

3 و شیفتهٔ غذاهای لذیذ او نشو، زیرا ممکن است فریبی در کار باشد.

No estés deseoso de sus delicias, ya que son alimentos engañosos.

4 عاقل باش و برای به چنگ آوردن ثروت، خودت را خسته نکن،

No te canses de ser rico. En tu sabiduría, muestra moderación.

5 زیرا ثروت ناپایدار است و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

¿Por qué pones tus ojos en lo que no es? Porque ciertamente le salen alas como a un águila y vuela en el cielo.

6 از سفرهٔ آدم خسیس غذا نخور و برای غذاهای لذیذ او حریص نباش،

No comas la comida de quien tiene un ojo tacaño, y no anhelan sus delicias,

7 چون او حساب هر چه را که بخوری در فکرش نگه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، اما این را از ته دل نمی‌گوید.

pues mientras piensa en el costo, así es. “¡Come y bebe!”, te dice, pero su corazón no está contigo.

8 لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکرات تو بر باد خواهد رفت.

Vomitarás el bocado que has comido y desperdiciar tus agradables palabras.

9 آدم نادان را نصیحت نکن، چون او سخنان حکیمانه تو را خوار خواهد شمرد.

No hables al oído de un tonto, porque despreciará la sabiduría de tus palabras.

10 حدود ملک خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را غصب نکن،

No muevas el antiguo mojón. No invadan los campos de los huérfanos,

11 زیرا حامی ایشان قدرتمند است و به داد آنها خواهد رسید.

para su Defensor es fuerte. Él defenderá su caso contra ti.

12 وقتی دیگران تو را تأدیب می‌کنند، با تمام دل آن را بپذیر و به سخنان آموزنده‌شان گوش فرا ده.

Aplica tu corazón a la instrucción, y tus oídos a las palabras del conocimiento.

13 از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن. چوب تنبیه او را نخواهد کشت.

No retengas la corrección de un niño. Si lo castigas con la vara, no morirá.

14 او را با چوب تنبیه کن که جانش را از هلاکت نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

Castígalo con la vara, y salvar su alma del Seol. (Sheol h7585)

15 پسرم، اگر حکمت در دل تو باشد، دل من شاد خواهد شد

Hijo mío, si tu corazón es sabio, entonces mi corazón se alegrará, incluso el mío.

16 و هنگامی که دهانت به راستی سخن بگوید، وجود من به وجد خواهد آمد.

Sí, mi corazón se alegrará cuando tus labios dicen lo que es correcto.

17 به گناهکاران حسادت نورز، بلکه اشتیاق تو اطاعت از خداوند باشد؛

Que tu corazón no envidie a los pecadores, sino que teman a Yahvé todo el día.

18 زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو بر باد نخواهد رفت.

Ciertamente, hay una esperanza futura, y tu esperanza no será cortada.

19 ای پسرم، عاقل باش و به سخنانم گوش فرا ده. در راه راست گام بردار

Escucha, hijo mío, y sé sabio, ¡y mantener tu corazón en el camino correcto!

20 و با آدمهای میگسار و شکم‌پرست معاشرت نکن،

No te encuentres entre los que beben demasiado vino, o los que se atiborran de carne;

21 زیرا کسانی که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج خواهند شد.

porque el borracho y el glotón se volverán pobres; y la somnolencia los viste de harapos.

22 نصیحت پدرت را که تو را به وجود آورده گوش بگیر و مادر پیرت را خوار مشمار.

Escucha a tu padre que te dio la vida, y no desprecies a tu madre cuando sea vieja.

23 در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و فهم را کسب کن و به هیچ قیمت آنها را از دست نده.

Compra la verdad y no la vendas. Consigue sabiduría, disciplina y comprensión.

24 فرزندی درستکار و دانا باش تا مایهٔ شادی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

El padre de los justos tiene una gran alegría. Quien engendra un hijo sabio se deleita en él.

25

¡Que se alegren tu padre y tu madre! ¡Que se alegre la que te parió!

26 ای پسرم، به من گوش بده و از زندگی من سرمشق بگیر.

Hijo mío, dame tu corazón; y que tus ojos se mantengan en mis caminos.

27 بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

Para una prostituta es un pozo profundo; y una esposa caprichosa es un pozo estrecho.

28 او مانند راهزن در کمین قربانیان خود می‌نشیند و باعث می‌شود مردان زیادی خیانتکار شوند.

Sí, está al acecho como un ladrón, y aumenta los infieles entre los hombres.

29 مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می‌شود؟ آن کیست که دائم نزاع به پا می‌کند و می‌نالد، بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

¿Quién se lamenta? ¿Quién tiene pena? ¿Quién tiene conflictos? ¿Quién tiene quejas? ¿Quién tiene moretones innecesarios? ¿Quién tiene los ojos inyectados en sangre?

30 کسی که دائم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

Los que se quedan mucho tiempo en el vino; los que van a buscar vino mezclado.

31 پس فریفتهٔ شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک می‌زند و سپس به نرمی از گلویت پایین می‌رود؛

No mires el vino cuando está rojo, cuando brilla en la taza, cuando baja sin problemas.

32 زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید.

Al final, muerde como una serpiente, y envenena como una víbora.

33 چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد.

Tus ojos verán cosas extrañas, y tu mente imaginará cosas confusas.

34 مانند کسی خواهی بود که بر سر دکل کشتی که دستخوش امواج دریاست خوابیده باشد.

Sí, serás como el que se acuesta en medio del mar, o como el que se acuesta encima de los aparejos:

35 خواهی گفت: «مرا زدند ولی دردی احساس نمی‌کنم. کی به هوش می‌آیم تا پیاله‌ای دیگر بنوشم؟»

“¡Me golpearon, y no me hirieron! ¡Me golpean y no lo siento! ¿Cuándo me despertaré? Puedo hacerlo de nuevo. Buscaré más”.