امثال 23

1 وقتی با حاکم سر سفره می‌نشینی، به خاطر بسپار با چه کسی روبرو هستی.

Quando sederis ut comedas cum principe, diligenter attende quae apposita sunt ante faciem tuam:

2 اگر آدم پرخوری هستی، کارد بر گلویت بگذار

et statue cultrum in gutture tuo, si tamen habes in potestate animam tuam,

3 و شیفتهٔ غذاهای لذیذ او نشو، زیرا ممکن است فریبی در کار باشد.

ne desideres de cibis eius, in quo est panis mendacii.

4 عاقل باش و برای به چنگ آوردن ثروت، خودت را خسته نکن،

Noli laborare ut diteris: sed prudentiae tuae pone modum.

5 زیرا ثروت ناپایدار است و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

Ne erigas oculos tuos ad opes, quas non potes habere: quia facient sibi pennas quasi aquilae, et volabunt in caelum.

6 از سفرهٔ آدم خسیس غذا نخور و برای غذاهای لذیذ او حریص نباش،

Ne comedas cum homine invido, et ne desideres cibos eius:

7 چون او حساب هر چه را که بخوری در فکرش نگه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، اما این را از ته دل نمی‌گوید.

quoniam in similitudinem arioli, et coniectoris, aestimat quod ignorat. Comede et bibe, dicet tibi: et mens eius non est tecum.

8 لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکرات تو بر باد خواهد رفت.

Cibos, quos comederas, evomes: et perdes pulchros sermones tuos.

9 آدم نادان را نصیحت نکن، چون او سخنان حکیمانه تو را خوار خواهد شمرد.

In auribus insipientium ne loquaris: qui despicient doctrinam eloquii tui.

10 حدود ملک خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را غصب نکن،

Ne attingas parvulorum terminos: et agrum pupillorum ne introeas:

11 زیرا حامی ایشان قدرتمند است و به داد آنها خواهد رسید.

Propinquus enim illorum fortis est: et ipse iudicabit contra te causam illorum.

12 وقتی دیگران تو را تأدیب می‌کنند، با تمام دل آن را بپذیر و به سخنان آموزنده‌شان گوش فرا ده.

Ingrediatur ad doctrinam cor tuum: et aures tuae ad verba scientiae.

13 از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن. چوب تنبیه او را نخواهد کشت.

Noli subtrahere a puero disciplinam: si enim percusseris eum virga, non morietur.

14 او را با چوب تنبیه کن که جانش را از هلاکت نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

Tu virga percuties eum: et animam eius de inferno liberabis. (Sheol h7585)

15 پسرم، اگر حکمت در دل تو باشد، دل من شاد خواهد شد

Fili mi, si sapiens fuerit animus tuus, gaudebit tecum cor meum:

16 و هنگامی که دهانت به راستی سخن بگوید، وجود من به وجد خواهد آمد.

et exultabunt renes mei, cum locuta fuerint recta labia tua.

17 به گناهکاران حسادت نورز، بلکه اشتیاق تو اطاعت از خداوند باشد؛

Non aemuletur cor tuum peccatores: sed in timore Domini esto tota die:

18 زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو بر باد نخواهد رفت.

quia habebis spem in novissimo, et praestolatio tua non auferetur.

19 ای پسرم، عاقل باش و به سخنانم گوش فرا ده. در راه راست گام بردار

Audi fili mi, et esto sapiens: et dirige in via animum tuum.

20 و با آدمهای میگسار و شکم‌پرست معاشرت نکن،

Noli esse in conviviis potatorum, nec in comessationibus eorum, qui carnes ad vescendum conferunt:

21 زیرا کسانی که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج خواهند شد.

quia vacantes potibus, et dantes symbola consumentur, et vestietur pannis dormitatio.

22 نصیحت پدرت را که تو را به وجود آورده گوش بگیر و مادر پیرت را خوار مشمار.

Audi patrem tuum, qui genuit te: et ne contemnas cum senuerit mater tua.

23 در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و فهم را کسب کن و به هیچ قیمت آنها را از دست نده.

Veritatem eme, et noli vendere sapientiam, et doctrinam, et intelligentiam.

24 فرزندی درستکار و دانا باش تا مایهٔ شادی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

Exultat gaudio pater iusti: qui sapientem genuit, laetabitur in eo.

25

Gaudeat pater tuus, et mater tua, et exultet quae genuit te.

26 ای پسرم، به من گوش بده و از زندگی من سرمشق بگیر.

Praebe fili mi cor tuum mihi: et oculi tui vias meas custodiant.

27 بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

Fovea enim profunda est meretrix: et puteus angustus, aliena.

28 او مانند راهزن در کمین قربانیان خود می‌نشیند و باعث می‌شود مردان زیادی خیانتکار شوند.

Insidiatur in via quasi latro, et quos incautos viderit, interficiet.

29 مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می‌شود؟ آن کیست که دائم نزاع به پا می‌کند و می‌نالد، بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

Cui vae? cuius patri vae? cui rixae? cui foveae? cui sine causa vulnera? cui suffusio oculorum?

30 کسی که دائم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

Nonne his, qui commorantur in vino, et student calicibus epotandis?

31 پس فریفتهٔ شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک می‌زند و سپس به نرمی از گلویت پایین می‌رود؛

Ne intuearis vinum quando flavescit, cum splenduerit in vitro color eius: ingreditur blande,

32 زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید.

sed in novissimo mordebit ut coluber, et sicut regulus venena diffundet.

33 چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد.

Oculi tui videbunt extraneas, et cor tuum loquetur perversa.

34 مانند کسی خواهی بود که بر سر دکل کشتی که دستخوش امواج دریاست خوابیده باشد.

Et eris sicut dormiens in medio mari, et quasi sopitus gubernator, amisso clavo:

35 خواهی گفت: «مرا زدند ولی دردی احساس نمی‌کنم. کی به هوش می‌آیم تا پیاله‌ای دیگر بنوشم؟»

et dices: Verberaverunt me, sed non dolui: traxerunt me, et ego non sensi: quando evigilabo, et rursus vina reperiam?