امثال 23

1 وقتی با حاکم سر سفره می‌نشینی، به خاطر بسپار با چه کسی روبرو هستی.

When thou sittest to eat with a ruler, Consider well what is before thee;

2 اگر آدم پرخوری هستی، کارد بر گلویت بگذار

For thou wilt put a knife to thy throat, If thou art a man given to appetite!

3 و شیفتهٔ غذاهای لذیذ او نشو، زیرا ممکن است فریبی در کار باشد.

Long not for his dainties. For they are deceitful meat.

4 عاقل باش و برای به چنگ آوردن ثروت، خودت را خسته نکن،

Toil not to become rich; Cease from this, thy wisdom.

5 زیرا ثروت ناپایدار است و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

Wilt thou let thine eyes fly toward them? They are gone! For riches truly make to themselves wings; They fly away like the eagle toward heaven.

6 از سفرهٔ آدم خسیس غذا نخور و برای غذاهای لذیذ او حریص نباش،

Eat not the bread of him that hath an evil eye, And long not for his dainties;

7 چون او حساب هر چه را که بخوری در فکرش نگه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، اما این را از ته دل نمی‌گوید.

For as he thinketh in his heart, so is he. “Eat and drink!” saith he to thee; But his heart is not with thee.

8 لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکرات تو بر باد خواهد رفت.

The morsel, which thou hast eaten, thou shalt vomit up; And thou wilt have thrown away thy sweet words.

9 آدم نادان را نصیحت نکن، چون او سخنان حکیمانه تو را خوار خواهد شمرد.

Speak not in the ears of a fool; For he will despise the wisdom of thy words.

10 حدود ملک خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را غصب نکن،

Remove not the ancient landmark, And enter not into the fields of the fatherless!

11 زیرا حامی ایشان قدرتمند است و به داد آنها خواهد رسید.

For their avenger is mighty; He will maintain their cause against thee.

12 وقتی دیگران تو را تأدیب می‌کنند، با تمام دل آن را بپذیر و به سخنان آموزنده‌شان گوش فرا ده.

Apply thy heart to instruction, And thine ears to the words of knowledge.

13 از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن. چوب تنبیه او را نخواهد کشت.

Withhold not correction from a child; If thou beat him with the rod, he will not die.

14 او را با چوب تنبیه کن که جانش را از هلاکت نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

Beat him thyself with the rod, And thou shalt rescue him from the underworld. (Sheol h7585)

15 پسرم، اگر حکمت در دل تو باشد، دل من شاد خواهد شد

My son, if thy heart be wise, My heart shall rejoice, even mine;

16 و هنگامی که دهانت به راستی سخن بگوید، وجود من به وجد خواهد آمد.

Yea, my reins shall exult, When thy lips speak right things.

17 به گناهکاران حسادت نورز، بلکه اشتیاق تو اطاعت از خداوند باشد؛

Let not thy heart envy sinners, But continue thou in the fear of the LORD all the day long;

18 زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو بر باد نخواهد رفت.

For surely there shall be a reward, And thine expectation shall not be cut off.

19 ای پسرم، عاقل باش و به سخنانم گوش فرا ده. در راه راست گام بردار

Hear thou, my son, and be wise; And let thy heart go forward in the way!

20 و با آدمهای میگسار و شکم‌پرست معاشرت نکن،

Be not thou among winebibbers, And riotous eaters of flesh;

21 زیرا کسانی که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج خواهند شد.

For the drunkard and the glutton shall come to poverty, And drowsiness will clothe a man with rags.

22 نصیحت پدرت را که تو را به وجود آورده گوش بگیر و مادر پیرت را خوار مشمار.

Hearken to thy father, who begat thee, And despise not thy mother when she is old.

23 در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و فهم را کسب کن و به هیچ قیمت آنها را از دست نده.

Buy the truth, and sell it not; Buy wisdom and instruction and understanding.

24 فرزندی درستکار و دانا باش تا مایهٔ شادی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

The father of a righteous man shall greatly rejoice; Yea, he who begetteth a wise child shall have joy in him.

25

Let thy father and thy mother have joy; Yea, let her that bore thee rejoice!

26 ای پسرم، به من گوش بده و از زندگی من سرمشق بگیر.

My son, give me thy heart, And let thine eyes observe my ways!

27 بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

For a harlot is a deep ditch; Yea, a strange woman is a narrow pit.

28 او مانند راهزن در کمین قربانیان خود می‌نشیند و باعث می‌شود مردان زیادی خیانتکار شوند.

Like a robber she lieth in wait, And increaseth the treacherous among men.

29 مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می‌شود؟ آن کیست که دائم نزاع به پا می‌کند و می‌نالد، بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

Who hath woe? Who hath sorrow? Who contentions? Who anxiety? Who wounds without cause? Who dimness of eyes?

30 کسی که دائم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

They that tarry long at the wine; They that go in to seek mixed wine.

31 پس فریفتهٔ شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک می‌زند و سپس به نرمی از گلویت پایین می‌رود؛

Look not thou upon the wine when it is red, When it sparkleth in the cup, When it goeth down smoothly.

32 زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید.

At the last it biteth like a serpent, And stingeth like an adder.

33 چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد.

Thine eyes will look upon strange women, And thy heart will utter perverse things.

34 مانند کسی خواهی بود که بر سر دکل کشتی که دستخوش امواج دریاست خوابیده باشد.

Yea, thou shalt be as one that lieth down in the midst of the sea, And as one that lieth down upon the top of a mast.

35 خواهی گفت: «مرا زدند ولی دردی احساس نمی‌کنم. کی به هوش می‌آیم تا پیاله‌ای دیگر بنوشم؟»

They have stricken me [[shalt thou say]], —I suffered no pain! They have beaten me, —I felt it not! When shall I awake? I will seek it yet again.