امثال 23

1 وقتی با حاکم سر سفره می‌نشینی، به خاطر بسپار با چه کسی روبرو هستی.

When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you:

2 اگر آدم پرخوری هستی، کارد بر گلویت بگذار

And put a knife to your throat, if you be a man given to appetite.

3 و شیفتهٔ غذاهای لذیذ او نشو، زیرا ممکن است فریبی در کار باشد.

Be not desirous of his dainties: for they are deceitful meat.

4 عاقل باش و برای به چنگ آوردن ثروت، خودت را خسته نکن،

Labor not to be rich: cease from your own wisdom.

5 زیرا ثروت ناپایدار است و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

Will you set your eyes on that which is not? for riches certainly make themselves wings; they fly away as an eagle toward heaven.

6 از سفرهٔ آدم خسیس غذا نخور و برای غذاهای لذیذ او حریص نباش،

Eat you not the bread of him that has an evil eye, neither desire you his dainty meats:

7 چون او حساب هر چه را که بخوری در فکرش نگه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، اما این را از ته دل نمی‌گوید.

For as he thinks in his heart, so is he: Eat and drink, says he to you; but his heart is not with you.

8 لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکرات تو بر باد خواهد رفت.

The morsel which you have eaten shall you vomit up, and lose your sweet words.

9 آدم نادان را نصیحت نکن، چون او سخنان حکیمانه تو را خوار خواهد شمرد.

Speak not in the ears of a fool: for he will despise the wisdom of your words.

10 حدود ملک خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را غصب نکن،

Remove not the old landmark; and enter not into the fields of the fatherless:

11 زیرا حامی ایشان قدرتمند است و به داد آنها خواهد رسید.

For their redeemer is mighty; he shall plead their cause with you.

12 وقتی دیگران تو را تأدیب می‌کنند، با تمام دل آن را بپذیر و به سخنان آموزنده‌شان گوش فرا ده.

Apply your heart to instruction, and your ears to the words of knowledge.

13 از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن. چوب تنبیه او را نخواهد کشت.

Withhold not correction from the child: for if you beat him with the rod, he shall not die.

14 او را با چوب تنبیه کن که جانش را از هلاکت نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

You shall beat him with the rod, and shall deliver his soul from hell. (Sheol h7585)

15 پسرم، اگر حکمت در دل تو باشد، دل من شاد خواهد شد

My son, if your heart be wise, my heart shall rejoice, even mine.

16 و هنگامی که دهانت به راستی سخن بگوید، وجود من به وجد خواهد آمد.

Yes, my reins shall rejoice, when your lips speak right things.

17 به گناهکاران حسادت نورز، بلکه اشتیاق تو اطاعت از خداوند باشد؛

Let not your heart envy sinners: but be you in the fear of the LORD all the day long.

18 زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو بر باد نخواهد رفت.

For surely there is an end; and your expectation shall not be cut off.

19 ای پسرم، عاقل باش و به سخنانم گوش فرا ده. در راه راست گام بردار

Hear you, my son, and be wise, and guide your heart in the way.

20 و با آدمهای میگسار و شکم‌پرست معاشرت نکن،

Be not among winebibbers; among riotous eaters of flesh:

21 زیرا کسانی که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج خواهند شد.

For the drunkard and the glutton shall come to poverty: and drowsiness shall clothe a man with rags.

22 نصیحت پدرت را که تو را به وجود آورده گوش بگیر و مادر پیرت را خوار مشمار.

Listen to your father that begat you, and despise not your mother when she is old.

23 در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و فهم را کسب کن و به هیچ قیمت آنها را از دست نده.

Buy the truth, and sell it not; also wisdom, and instruction, and understanding.

24 فرزندی درستکار و دانا باش تا مایهٔ شادی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

The father of the righteous shall greatly rejoice: and he that begets a wise child shall have joy of him.

25

Your father and your mother shall be glad, and she that bore you shall rejoice.

26 ای پسرم، به من گوش بده و از زندگی من سرمشق بگیر.

My son, give me your heart, and let your eyes observe my ways.

27 بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

For a whore is a deep ditch; and a strange woman is a narrow pit.

28 او مانند راهزن در کمین قربانیان خود می‌نشیند و باعث می‌شود مردان زیادی خیانتکار شوند.

She also lies in wait as for a prey, and increases the transgressors among men.

29 مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می‌شود؟ آن کیست که دائم نزاع به پا می‌کند و می‌نالد، بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

Who has woe? who has sorrow? who has contentions? who has babbling? who has wounds without cause? who has redness of eyes?

30 کسی که دائم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

They that tarry long at the wine; they that go to seek mixed wine.

31 پس فریفتهٔ شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک می‌زند و سپس به نرمی از گلویت پایین می‌رود؛

Look not you on the wine when it is red, when it gives his color in the cup, when it moves itself aright.

32 زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید.

At the last it bites like a serpent, and stings like an adder.

33 چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد.

Your eyes shall behold strange women, and your heart shall utter perverse things.

34 مانند کسی خواهی بود که بر سر دکل کشتی که دستخوش امواج دریاست خوابیده باشد.

Yes, you shall be as he that lies down in the middle of the sea, or as he that lies on the top of a mast.

35 خواهی گفت: «مرا زدند ولی دردی احساس نمی‌کنم. کی به هوش می‌آیم تا پیاله‌ای دیگر بنوشم؟»

They have stricken me, shall you say, and I was not sick; they have beaten me, and I felt it not: when shall I awake? I will seek it yet again.