امثال 23

1 وقتی با حاکم سر سفره می‌نشینی، به خاطر بسپار با چه کسی روبرو هستی.

When thou shalt sit to eat with a prince, consider diligently what is set before thy face.

2 اگر آدم پرخوری هستی، کارد بر گلویت بگذار

And put a knife to thy throat, if it be so that thou have thy soul in thy own power.

3 و شیفتهٔ غذاهای لذیذ او نشو، زیرا ممکن است فریبی در کار باشد.

Be not desirous of his meats, in which is the bread of deceit.

4 عاقل باش و برای به چنگ آوردن ثروت، خودت را خسته نکن،

Labour not to be rich: but set bounds to thy prudence.

5 زیرا ثروت ناپایدار است و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

Lift not up thy eyes to riches which thou canst not have: because they shall make themselves wings like those of an eagle, and shall fly towards heaven.

6 از سفرهٔ آدم خسیس غذا نخور و برای غذاهای لذیذ او حریص نباش،

Eat not with an envious man, and desire not his meats:

7 چون او حساب هر چه را که بخوری در فکرش نگه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، اما این را از ته دل نمی‌گوید.

Because like a soothsayer, and diviner, he thinketh that which he knoweth not. Eat and drink, will he say to thee: and his mind is not with thee.

8 لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکرات تو بر باد خواهد رفت.

The meats which thou hadst eaten, thou shalt vomit up: and shalt loose thy beautiful words.

9 آدم نادان را نصیحت نکن، چون او سخنان حکیمانه تو را خوار خواهد شمرد.

Speak not in the ears of fools: because they will despise the instruction of thy speech.

10 حدود ملک خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را غصب نکن،

Touch not the bounds of little ones: and enter not into the field of the fatherless:

11 زیرا حامی ایشان قدرتمند است و به داد آنها خواهد رسید.

For their near kinsman is strong: and he will judge their cause against thee.

12 وقتی دیگران تو را تأدیب می‌کنند، با تمام دل آن را بپذیر و به سخنان آموزنده‌شان گوش فرا ده.

Let thy heart apply itself to instruction: and thy ears to words of knowledge.

13 از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن. چوب تنبیه او را نخواهد کشت.

Withhold not correction from a child: for if thou strike him with the rod, he shall not die.

14 او را با چوب تنبیه کن که جانش را از هلاکت نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

Thou shalt beat him with the rod, and deliver his soul from hell. (Sheol h7585)

15 پسرم، اگر حکمت در دل تو باشد، دل من شاد خواهد شد

My son, if thy mind be wise, my heart shall rejoice with thee:

16 و هنگامی که دهانت به راستی سخن بگوید، وجود من به وجد خواهد آمد.

And my reins shall rejoice, when thy lips shall speak what is right.

17 به گناهکاران حسادت نورز، بلکه اشتیاق تو اطاعت از خداوند باشد؛

Let not thy heart envy sinners: but be thou in the fear of the Lord all the day long:

18 زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو بر باد نخواهد رفت.

Because thou shalt have hope in the latter end, and thy expectation shall not be taken away.

19 ای پسرم، عاقل باش و به سخنانم گوش فرا ده. در راه راست گام بردار

Hear thou, my son, and be wise: and guide thy mind in the way.

20 و با آدمهای میگسار و شکم‌پرست معاشرت نکن،

Be not in the feasts of great drinkers, nor in their revellings, who contribute flesh to eat:

21 زیرا کسانی که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج خواهند شد.

Because they that give themselves to drinking, and that club together shall be consumed; and drowsiness shall be clothed with rags.

22 نصیحت پدرت را که تو را به وجود آورده گوش بگیر و مادر پیرت را خوار مشمار.

Hearken to thy father, that beget thee: and despise not thy mother when she is old.

23 در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و فهم را کسب کن و به هیچ قیمت آنها را از دست نده.

Buy truth, and do not sell wisdom, and instruction, and understanding.

24 فرزندی درستکار و دانا باش تا مایهٔ شادی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

The father of the just rejoiceth greatly: he that hath begotten a wise son, shall have joy in him.

25

Let thy father, and thy mother be joyful, and let her rejoice that bore thee.

26 ای پسرم، به من گوش بده و از زندگی من سرمشق بگیر.

My son, give me thy heart: and let thy eyes keep my ways.

27 بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

For a harlot is a deep ditch: and a strange woman is a narrow pit.

28 او مانند راهزن در کمین قربانیان خود می‌نشیند و باعث می‌شود مردان زیادی خیانتکار شوند.

She lieth in wait in the way as a robber, and him whom she shall see unwary, she will kill.

29 مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می‌شود؟ آن کیست که دائم نزاع به پا می‌کند و می‌نالد، بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

Who hath woe? whose father hath woe? who hath contentions? who falls into pits? who hath wounds without cause? who hath redness of eyes?

30 کسی که دائم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

Surely they that pass their time in wine, and study to drink of their cups.

31 پس فریفتهٔ شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک می‌زند و سپس به نرمی از گلویت پایین می‌رود؛

Look not upon the wine when it is yellow, when the colour thereof shineth in the glass: it goeth in pleasantly,

32 زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید.

But in the end, it will bite like a snake, and will spread abroad poison like a basilisk.

33 چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد.

Thy eyes shall behold strange women, and thy heart shall utter perverse things.

34 مانند کسی خواهی بود که بر سر دکل کشتی که دستخوش امواج دریاست خوابیده باشد.

And thou shalt be as one sleeping in the midst of the sea, and as a pilot fast asleep, when the stern is lost.

35 خواهی گفت: «مرا زدند ولی دردی احساس نمی‌کنم. کی به هوش می‌آیم تا پیاله‌ای دیگر بنوشم؟»

And thou shalt say: They have beaten me, but I was not sensible of pain: they drew me, and I felt not: when shall I awake, and find wine again?