امثال 23

1 وقتی با حاکم سر سفره می‌نشینی، به خاطر بسپار با چه کسی روبرو هستی.

When you take your seat at the feast with a ruler, give thought with care to what is before you;

2 اگر آدم پرخوری هستی، کارد بر گلویت بگذار

And put a knife to your throat, if you have a strong desire for food.

3 و شیفتهٔ غذاهای لذیذ او نشو، زیرا ممکن است فریبی در کار باشد.

Have no desire for his delicate food, for it is the bread of deceit.

4 عاقل باش و برای به چنگ آوردن ثروت، خودت را خسته نکن،

Take no care to get wealth; let there be an end to your desire for money.

5 زیرا ثروت ناپایدار است و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

Are your eyes lifted up to it? it is gone: for wealth takes to itself wings, like an eagle in flight up to heaven.

6 از سفرهٔ آدم خسیس غذا نخور و برای غذاهای لذیذ او حریص نباش،

Do not take the food of him who has an evil eye, or have any desire for his delicate meat:

7 چون او حساب هر چه را که بخوری در فکرش نگه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، اما این را از ته دل نمی‌گوید.

For as the thoughts of his heart are, so is he: Take food and drink, he says to you; but his heart is not with you.

8 لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکرات تو بر باد خواهد رفت.

The food which you have taken will come up again, and your pleasing words will be wasted.

9 آدم نادان را نصیحت نکن، چون او سخنان حکیمانه تو را خوار خواهد شمرد.

Say nothing in the hearing of a foolish man, for he will put no value on the wisdom of your words.

10 حدود ملک خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را غصب نکن،

Do not let the landmark of the widow be moved, and do not go into the fields of those who have no father;

11 زیرا حامی ایشان قدرتمند است و به داد آنها خواهد رسید.

For their saviour is strong, and he will take up their cause against you.

12 وقتی دیگران تو را تأدیب می‌کنند، با تمام دل آن را بپذیر و به سخنان آموزنده‌شان گوش فرا ده.

Give your heart to teaching, and your ears to the words of knowledge.

13 از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن. چوب تنبیه او را نخواهد کشت.

Do not keep back training from the child: for even if you give him blows with the rod, it will not be death to him.

14 او را با چوب تنبیه کن که جانش را از هلاکت نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

Give him blows with the rod, and keep his soul safe from the underworld. (Sheol h7585)

15 پسرم، اگر حکمت در دل تو باشد، دل من شاد خواهد شد

My son, if your heart becomes wise, I, even I, will be glad in heart;

16 و هنگامی که دهانت به راستی سخن بگوید، وجود من به وجد خواهد آمد.

And my thoughts in me will be full of joy when your lips say right things.

17 به گناهکاران حسادت نورز، بلکه اشتیاق تو اطاعت از خداوند باشد؛

Have no envy of sinners in your heart, but keep in the fear of the Lord all through the day;

18 زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو بر باد نخواهد رفت.

For without doubt there is a future, and your hope will not be cut off.

19 ای پسرم، عاقل باش و به سخنانم گوش فرا ده. در راه راست گام بردار

Give ear, my son, and be wise, guiding your heart in the right way.

20 و با آدمهای میگسار و شکم‌پرست معاشرت نکن،

Do not be among those who give themselves to wine-drinking, or among those who make themselves full with meat:

21 زیرا کسانی که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج خواهند شد.

For those who take delight in drink and feasting will come to be in need; and through love of sleep a man will be poorly clothed.

22 نصیحت پدرت را که تو را به وجود آورده گوش بگیر و مادر پیرت را خوار مشمار.

Give ear to your father whose child you are, and do not keep honour from your mother when she is old.

23 در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و فهم را کسب کن و به هیچ قیمت آنها را از دست نده.

Get for yourself that which is true, and do not let it go for money; get wisdom and teaching and good sense.

24 فرزندی درستکار و دانا باش تا مایهٔ شادی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

The father of the upright man will be glad, and he who has a wise child will have joy because of him.

25

Let your father and your mother be glad, let her who gave you birth have joy.

26 ای پسرم، به من گوش بده و از زندگی من سرمشق بگیر.

My son, give me your heart, and let your eyes take delight in my ways.

27 بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

For a loose woman is a deep hollow, and a strange woman is a narrow water-hole.

28 او مانند راهزن در کمین قربانیان خود می‌نشیند و باعث می‌شود مردان زیادی خیانتکار شوند.

Yes, she is waiting secretly like a beast for its food, and deceit by her is increased among men.

29 مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می‌شود؟ آن کیست که دائم نزاع به پا می‌کند و می‌نالد، بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

Who says, Oh! who says, Ah! who has violent arguments, who has grief, who has wounds without cause, whose eyes are dark?

30 کسی که دائم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

Those who are seated late over the wine: those who go looking for mixed wine.

31 پس فریفتهٔ شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک می‌زند و سپس به نرمی از گلویت پایین می‌رود؛

Keep your eyes from looking on the wine when it is red, when its colour is bright in the cup, when it goes smoothly down:

32 زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید.

In the end, its bite is like that of a snake, its wound like the wound of a poison-snake.

33 چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد.

Your eyes will see strange things, and you will say twisted things.

34 مانند کسی خواهی بود که بر سر دکل کشتی که دستخوش امواج دریاست خوابیده باشد.

Yes, you will be like him who takes his rest on the sea, or on the top of a sail-support.

35 خواهی گفت: «مرا زدند ولی دردی احساس نمی‌کنم. کی به هوش می‌آیم تا پیاله‌ای دیگر بنوشم؟»

They have overcome me, you will say, and I have no pain; they gave me blows without my feeling them: when will I be awake from my wine? I will go after it again.