امثال 22

1 نیکنامی برتر از ثروت هنگفت است و محبوبیت گرانبهاتر از طلا و نقره.

Vale más el buen nombre que grandes riquezas, y más que la plata y el oro, la buena estima.

2 دارا و ندار یک وجه مشترک دارند: هر دوی آنها را خداوند آفریده است.

El rico y el pobre viven en mutua oposición; sin embargo, a entrambos los hizo Yahvé.

3 شخص زیرک خطر را پیش‌بینی می‌کند و از آن اجتناب می‌نماید ولی آدم جاهل به سوی آن می‌رود و خود را گرفتار می‌سازد.

El prudente ve venir el mal, y se precave, el necio pasa adelante y sufre el daño.

4 ثمرهٔ تواضع و خداترسی، ثروت و احترام و عمر طولانی است.

Frutos de la humildad son: el temor de Dios, riqueza, honra y vida.

5 راه اشخاص فاسد از خارها و دامها پوشیده است، پس اگر جان خود را دوست داری از رفتن به راه آنها خودداری کن.

Espinas y lazos hay en el camino del perverso; guarda su alma quien se aleja de ellos.

6 بچه را در راهی که باید برود تربیت کن و او تا آخر عمر از آن منحرف نخواهد شد.

Enseña al niño el camino que debe seguir, y llegado a la vejez no se apartará de él.

7 فقیر اسیر ثروتمند است و قرض گیرنده غلام قرض دهنده.

El rico domina a los pobres, y el que toma prestado sirve al que le presta.

8 هر که ظلم بکارد مصیبت درو خواهد کرد و قدرتش در هم خواهد شکست.

Quien siembra iniquidad cosecha desdicha, y será quebrada la vara de su furor.

9 شخص سخاوتمندی که غذای خود را با فقرا تقسیم می‌کند، برکت خواهد یافت.

El ojo compasivo será bendito, porque parte su pan con el pobre.

10 مسخره کننده را بیرون بینداز تا نزاع و مجادله و فحاشی خاتمه یابد.

Echa fuera al altivo, y se irá la discordia, cesarán las contiendas y las afrentas.

11 اگر کسی پاکی قلب را دوست بدارد و سخنانش دلنشین باشد، حتی پادشاه نیز دوست او خواهد شد.

Quien ama la pureza de corazón y tiene la gracia del bien hablar, es amigo del rey.

12 خداوند آدمهای درستکار را محفوظ نگه می‌دارد، اما نقشه‌های بدکاران را باطل می‌کند.

Los ojos de Yahvé protegen a los sabios, pues Él desbarata los planes de los pérfidos.

13 آدم تنبل در خانه می‌ماند و می‌گوید: «اگر بیرون بروم شیر مرا می‌خورد.»

Dice el perezoso: “Un león anda por la calle; seré devorado en medio de la plaza.”

14 سخنان زن بدکار مانند یک دام خطرناک است و هر که مورد غضب خداوند باشد در آن می‌افتد.

Fosa profunda es la boca de la extraña; quien es objeto de la ira de Yahvé cae en ella.

15 حماقت در وجود کودک نهفته است، ولی چوب تأدیب آن را از او بیرون می‌کند.

La necedad se pega al corazón del joven, mas la vara de corrección la arroja fuera.

16 کسی که به خاطر نفع خودش به فقرا ظلم کند و به ثروتمندان هدیه دهد، عاقبت گرفتار فقر خواهد شد.

Quien oprime al pobre, lo enriquece; quien da al rico, lo empobrece.

17 به این سخنان مردان حکیم که به تو یاد می‌دهم گوش فرا ده و با تمام وجود از آنها پیروی کن؛

Inclina tu oído y escucha las palabras de los sabios; aplica tu corazón a mis enseñanzas;

18 زیرا حفظ کردن آنها در دل و قرار دادن آنها بر زبان، کار پسندیده‌ای است.

porque es cosa dulce conservarlas en tu corazón, y tenerlas siempre prontas en tus labios.

19 این سخنان را امروز به تو تعلیم می‌دهم تا اعتماد تو بر خداوند باشد.

Para que tu confianza se apoye en Yahvé, quiero hoy darte esta instrucción.

20 این کلمات گزیده را که مملو از حکمت و اندرز است، برای تو نوشته‌ام

¿No te he escrito cosas excelentes en forma de consejos y enseñanzas,

21 تا حقیقت را آنچنان که هست به تو یاد دهم و تو نیز آن را به کسانی که از تو سؤال می‌کنند، بیاموزی.

para mostrarte la certeza de las palabras de verdad, a fin de que sepas dar claras respuestas a tus mandantes?

22 اموال شخص فقیر را که حامی ندارند، غارت نکن و حق بیچارگان را در دادگاه پایمال ننما؛

No despojes al pobre, porque es pobre, ni oprimas en juicio al desvalido;

23 زیرا خداوند به داد ایشان خواهد رسید و کسانی را که به ایشان ظلم کرده‌اند به سزای اعمالشان خواهد رسانید.

pues Yahvé defenderá su causa y quitará la vida a los que lo despojan.

24 با اشخاص تندخو که زود خشمگین می‌شوند معاشرت نکن،

No seas de aquellos que se obligan con aquel que no puede dominar su furor,

25 مبادا مثل آنها شوی و زندگی خود را تباه کنی.

no sea que aprendas sus caminos, y prepares un lazo para tu alma.

26 ضامن دیگری نشو و تعهد نکن که او قرض خود را پس خواهد داد،

No seas de aquellos que se obligan con apretón de manos, y por deudas ajenas prestan caución.

27 زیرا اگر مجبور به پرداخت قرض او شوی و نتوانی آن را بپردازی، رختخوابت را از زیرت بیرون می‌کشند.

Porque si no tienes con qué pagar, te quitarán la cama de debajo de tu cabeza.

28 حدود ملک خود را که اجدادت از قدیم آن را تعیین کرده‌اند، به نفع خود تغییر نده.

No trasplantes los hitos antiguos, los que plantaron tus padres.

29 اگر کسی در کار خود ماهر باشد، بدان که جزو افراد گمنام نخواهد ماند، بلکه به دربار پادشاهان راه خواهد یافت.

Mira al hombre hábil en su trabajo; ante los reyes estará y no quedará entre la plebe.