امثال 22

1 نیکنامی برتر از ثروت هنگفت است و محبوبیت گرانبهاتر از طلا و نقره.

melius est nomen bonum quam divitiae multae super argentum et aurum gratia bona

2 دارا و ندار یک وجه مشترک دارند: هر دوی آنها را خداوند آفریده است.

dives et pauper obviaverunt sibi utriusque operator est Dominus

3 شخص زیرک خطر را پیش‌بینی می‌کند و از آن اجتناب می‌نماید ولی آدم جاهل به سوی آن می‌رود و خود را گرفتار می‌سازد.

callidus vidit malum et abscondit se innocens pertransiit et adflictus est damno

4 ثمرهٔ تواضع و خداترسی، ثروت و احترام و عمر طولانی است.

finis modestiae timor Domini divitiae et gloria et vita

5 راه اشخاص فاسد از خارها و دامها پوشیده است، پس اگر جان خود را دوست داری از رفتن به راه آنها خودداری کن.

arma et gladii in via perversi custos animae suae longe recedit ab eis

6 بچه را در راهی که باید برود تربیت کن و او تا آخر عمر از آن منحرف نخواهد شد.

proverbium est adulescens iuxta viam suam etiam cum senuerit non recedet ab ea

7 فقیر اسیر ثروتمند است و قرض گیرنده غلام قرض دهنده.

dives pauperibus imperat et qui accipit mutuum servus est fenerantis

8 هر که ظلم بکارد مصیبت درو خواهد کرد و قدرتش در هم خواهد شکست.

qui seminat iniquitatem metet mala et virga irae suae consummabitur

9 شخص سخاوتمندی که غذای خود را با فقرا تقسیم می‌کند، برکت خواهد یافت.

qui pronus est ad misericordiam benedicetur de panibus enim suis dedit pauperi

10 مسخره کننده را بیرون بینداز تا نزاع و مجادله و فحاشی خاتمه یابد.

eice derisorem et exibit cum eo iurgium cessabuntque causae et contumeliae

11 اگر کسی پاکی قلب را دوست بدارد و سخنانش دلنشین باشد، حتی پادشاه نیز دوست او خواهد شد.

qui diligit cordis munditiam propter gratiam labiorum suorum habebit amicum regem

12 خداوند آدمهای درستکار را محفوظ نگه می‌دارد، اما نقشه‌های بدکاران را باطل می‌کند.

oculi Domini custodiunt scientiam et subplantantur verba iniqui

13 آدم تنبل در خانه می‌ماند و می‌گوید: «اگر بیرون بروم شیر مرا می‌خورد.»

dicit piger leo foris in medio platearum occidendus sum

14 سخنان زن بدکار مانند یک دام خطرناک است و هر که مورد غضب خداوند باشد در آن می‌افتد.

fovea profunda os alienae cui iratus est Dominus incidet in eam

15 حماقت در وجود کودک نهفته است، ولی چوب تأدیب آن را از او بیرون می‌کند.

stultitia conligata est in corde pueri et virga disciplinae fugabit eam

16 کسی که به خاطر نفع خودش به فقرا ظلم کند و به ثروتمندان هدیه دهد، عاقبت گرفتار فقر خواهد شد.

qui calumniatur pauperem ut augeat divitias suas dabit ipse ditiori et egebit

17 به این سخنان مردان حکیم که به تو یاد می‌دهم گوش فرا ده و با تمام وجود از آنها پیروی کن؛

inclina aurem tuam et audi verba sapientium adpone autem cor ad doctrinam meam

18 زیرا حفظ کردن آنها در دل و قرار دادن آنها بر زبان، کار پسندیده‌ای است.

quae pulchra erit tibi cum servaveris eam in ventre tuo et redundabit in labiis tuis

19 این سخنان را امروز به تو تعلیم می‌دهم تا اعتماد تو بر خداوند باشد.

ut sit in Domino fiducia tua unde et ostendi eam tibi hodie

20 این کلمات گزیده را که مملو از حکمت و اندرز است، برای تو نوشته‌ام

ecce descripsi eam tibi tripliciter in cogitationibus et scientia

21 تا حقیقت را آنچنان که هست به تو یاد دهم و تو نیز آن را به کسانی که از تو سؤال می‌کنند، بیاموزی.

ut ostenderem tibi firmitatem et eloquia veritatis respondere ex his illi qui misit te

22 اموال شخص فقیر را که حامی ندارند، غارت نکن و حق بیچارگان را در دادگاه پایمال ننما؛

non facias violentiam pauperi quia pauper est neque conteras egenum in porta

23 زیرا خداوند به داد ایشان خواهد رسید و کسانی را که به ایشان ظلم کرده‌اند به سزای اعمالشان خواهد رسانید.

quia Dominus iudicabit causam eius et configet eos qui confixerint animam eius

24 با اشخاص تندخو که زود خشمگین می‌شوند معاشرت نکن،

noli esse amicus homini iracundo neque ambules cum viro furioso

25 مبادا مثل آنها شوی و زندگی خود را تباه کنی.

ne forte discas semitas eius et sumas scandalum animae tuae

26 ضامن دیگری نشو و تعهد نکن که او قرض خود را پس خواهد داد،

noli esse cum his qui defigunt manus suas et qui vades se offerunt pro debitis

27 زیرا اگر مجبور به پرداخت قرض او شوی و نتوانی آن را بپردازی، رختخوابت را از زیرت بیرون می‌کشند.

si enim non habes unde restituas quid causae est ut tollat operimentum de cubili tuo

28 حدود ملک خود را که اجدادت از قدیم آن را تعیین کرده‌اند، به نفع خود تغییر نده.

ne transgrediaris terminos antiquos quos posuerunt patres tui

29 اگر کسی در کار خود ماهر باشد، بدان که جزو افراد گمنام نخواهد ماند، بلکه به دربار پادشاهان راه خواهد یافت.

vidisti virum velocem in opere suo coram regibus stabit nec erit ante ignobiles