امثال 22

1 نیکنامی برتر از ثروت هنگفت است و محبوبیت گرانبهاتر از طلا و نقره.

A [good] name [is] rather to be chosen than great riches, [and] loving favor rather than silver and gold.

2 دارا و ندار یک وجه مشترک دارند: هر دوی آنها را خداوند آفریده است.

The rich and poor meet together: the LORD [is] the maker of them all.

3 شخص زیرک خطر را پیش‌بینی می‌کند و از آن اجتناب می‌نماید ولی آدم جاهل به سوی آن می‌رود و خود را گرفتار می‌سازد.

A prudent [man] foreseeth the evil, and hideth himself: but the simple pass on, and are punished.

4 ثمرهٔ تواضع و خداترسی، ثروت و احترام و عمر طولانی است.

By humility [and] the fear of the LORD [are] riches, and honor, and life.

5 راه اشخاص فاسد از خارها و دامها پوشیده است، پس اگر جان خود را دوست داری از رفتن به راه آنها خودداری کن.

Thorns [and] snares [are] in the way of the froward: he that doth keep his soul shall be far from them.

6 بچه را در راهی که باید برود تربیت کن و او تا آخر عمر از آن منحرف نخواهد شد.

Train up a child in the way he should go: and when he is old, he will not depart from it.

7 فقیر اسیر ثروتمند است و قرض گیرنده غلام قرض دهنده.

The rich ruleth over the poor, and the borrower [is] servant to the lender.

8 هر که ظلم بکارد مصیبت درو خواهد کرد و قدرتش در هم خواهد شکست.

He that soweth iniquity shall reap vanity: and the rod of his anger shall fail.

9 شخص سخاوتمندی که غذای خود را با فقرا تقسیم می‌کند، برکت خواهد یافت.

He that hath a bountiful eye shall be blessed; for he giveth of his bread to the poor.

10 مسخره کننده را بیرون بینداز تا نزاع و مجادله و فحاشی خاتمه یابد.

Cast out the scorner, and contention shall end; yes, strife and reproach shall cease.

11 اگر کسی پاکی قلب را دوست بدارد و سخنانش دلنشین باشد، حتی پادشاه نیز دوست او خواهد شد.

He that loveth pureness of heart, [for] the grace of his lips the king [shall be] his friend.

12 خداوند آدمهای درستکار را محفوظ نگه می‌دارد، اما نقشه‌های بدکاران را باطل می‌کند.

The eyes of the LORD preserve knowledge, and he overthroweth the words of the transgressor.

13 آدم تنبل در خانه می‌ماند و می‌گوید: «اگر بیرون بروم شیر مرا می‌خورد.»

The slothful [man] saith, [There is] a lion without, I shall be slain in the streets.

14 سخنان زن بدکار مانند یک دام خطرناک است و هر که مورد غضب خداوند باشد در آن می‌افتد.

The mouth of strange women [is] a deep pit: he that is abhorred by the LORD shall fall therein.

15 حماقت در وجود کودک نهفته است، ولی چوب تأدیب آن را از او بیرون می‌کند.

Foolishness [is] bound in the heart of a child; [but] the rod of correction shall drive it far from him.

16 کسی که به خاطر نفع خودش به فقرا ظلم کند و به ثروتمندان هدیه دهد، عاقبت گرفتار فقر خواهد شد.

He that oppresseth the poor to increase his [riches], [and] he that giveth to the rich, [shall] surely [come] to want.

17 به این سخنان مردان حکیم که به تو یاد می‌دهم گوش فرا ده و با تمام وجود از آنها پیروی کن؛

Bow down thy ear, and hear the words of the wise, and apply thy heart to my knowledge.

18 زیرا حفظ کردن آنها در دل و قرار دادن آنها بر زبان، کار پسندیده‌ای است.

For [it is] a pleasant thing if thou keepest them within thee; they shall withal be fitted in thy lips.

19 این سخنان را امروز به تو تعلیم می‌دهم تا اعتماد تو بر خداوند باشد.

That thy trust may be in the LORD, I have made known to thee this day, even to thee.

20 این کلمات گزیده را که مملو از حکمت و اندرز است، برای تو نوشته‌ام

Have not I written to thee excellent things in counsels and knowledge,

21 تا حقیقت را آنچنان که هست به تو یاد دهم و تو نیز آن را به کسانی که از تو سؤال می‌کنند، بیاموزی.

That I might make thee know the certainty of the words of truth; that thou mightest answer the words of truth to them that send to thee?

22 اموال شخص فقیر را که حامی ندارند، غارت نکن و حق بیچارگان را در دادگاه پایمال ننما؛

Rob not the poor, because he [is] poor: neither oppress the afflicted in the gate:

23 زیرا خداوند به داد ایشان خواهد رسید و کسانی را که به ایشان ظلم کرده‌اند به سزای اعمالشان خواهد رسانید.

For the LORD will plead their cause, and spoil the soul of those that spoiled them.

24 با اشخاص تندخو که زود خشمگین می‌شوند معاشرت نکن،

Make no friendship with an angry man; and with a furious man thou shalt not go:

25 مبادا مثل آنها شوی و زندگی خود را تباه کنی.

Lest thou learn his ways, and get a snare to thy soul.

26 ضامن دیگری نشو و تعهد نکن که او قرض خود را پس خواهد داد،

Be not thou [one] of them that strike hands, [or] of them that are sureties for debts.

27 زیرا اگر مجبور به پرداخت قرض او شوی و نتوانی آن را بپردازی، رختخوابت را از زیرت بیرون می‌کشند.

If thou hast nothing to pay, why should he take away thy bed from under thee?

28 حدود ملک خود را که اجدادت از قدیم آن را تعیین کرده‌اند، به نفع خود تغییر نده.

Remove not the ancient landmark, which thy fathers have set.

29 اگر کسی در کار خود ماهر باشد، بدان که جزو افراد گمنام نخواهد ماند، بلکه به دربار پادشاهان راه خواهد یافت.

Seest thou a man diligent in his business? he shall stand before kings; he shall not stand before mean [men].