امثال 22

1 نیکنامی برتر از ثروت هنگفت است و محبوبیت گرانبهاتر از طلا و نقره.

A good name is preferable to abundant riches, and good grace, to silver and to gold.

2 دارا و ندار یک وجه مشترک دارند: هر دوی آنها را خداوند آفریده است.

The rich and poor meet together: the Lord is the maker them all.

3 شخص زیرک خطر را پیش‌بینی می‌کند و از آن اجتناب می‌نماید ولی آدم جاهل به سوی آن می‌رود و خود را گرفتار می‌سازد.

The prudent foreseeth the evil, and hideth himself; but the simple pass on, and are punished.

4 ثمرهٔ تواضع و خداترسی، ثروت و احترام و عمر طولانی است.

The reward of humility [and] the fear of the Lord are riches and honor, and life.

5 راه اشخاص فاسد از خارها و دامها پوشیده است، پس اگر جان خود را دوست داری از رفتن به راه آنها خودداری کن.

Thorns and snares are on the way of a perverse man: he that doth guard his soul will keep far from them.

6 بچه را در راهی که باید برود تربیت کن و او تا آخر عمر از آن منحرف نخواهد شد.

Train up the lad in accordance with his course: even when he groweth old, will he not depart from it.

7 فقیر اسیر ثروتمند است و قرض گیرنده غلام قرض دهنده.

A rich man ruleth over the poor, and the borrower is servant to the man that lendeth.

8 هر که ظلم بکارد مصیبت درو خواهد کرد و قدرتش در هم خواهد شکست.

He that soweth injustice will reap wrong-doing; and the rod of God's wrath will not fail.

9 شخص سخاوتمندی که غذای خود را با فقرا تقسیم می‌کند، برکت خواهد یافت.

A man of a benevolent eye will indeed be blessed; for he giveth of his bread to the poor.

10 مسخره کننده را بیرون بینداز تا نزاع و مجادله و فحاشی خاتمه یابد.

Drive away the scorner, and strife will go off; and then will cease contention and dishonor.

11 اگر کسی پاکی قلب را دوست بدارد و سخنانش دلنشین باشد، حتی پادشاه نیز دوست او خواهد شد.

He that loveth with a pure heart, and hath grace on his lips, will have the king as his friend.

12 خداوند آدمهای درستکار را محفوظ نگه می‌دارد، اما نقشه‌های بدکاران را باطل می‌کند.

The eyes of the Lord guard knowledge, and he overturneth the words of the treacherous.

13 آدم تنبل در خانه می‌ماند و می‌گوید: «اگر بیرون بروم شیر مرا می‌خورد.»

The slothful saith, There is a lion without, in the midst of the streets shall I be murdered.

14 سخنان زن بدکار مانند یک دام خطرناک است و هر که مورد غضب خداوند باشد در آن می‌افتد.

A deep pit is the mouth of adulterous women: he that hath obtained the indignation of the Lord will fall thereinto.

15 حماقت در وجود کودک نهفته است، ولی چوب تأدیب آن را از او بیرون می‌کند.

When folly is bound fast to the heart of a lad, the rod of correction must remove it far from him.

16 کسی که به خاطر نفع خودش به فقرا ظلم کند و به ثروتمندان هدیه دهد، عاقبت گرفتار فقر خواهد شد.

He that oppresseth the poor to increase his riches, [must at length] give to the rich, and come only to want.

17 به این سخنان مردان حکیم که به تو یاد می‌دهم گوش فرا ده و با تمام وجود از آنها پیروی کن؛

Incline thy ear, and hear the words of the wise, and apply thy heart unto my knowledge.

18 زیرا حفظ کردن آنها در دل و قرار دادن آنها بر زبان، کار پسندیده‌ای است.

For it is a pleasant thing if thou keep them within thy bosom, if they be altogether firmly seated upon thy lips.

19 این سخنان را امروز به تو تعلیم می‌دهم تا اعتماد تو بر خداوند باشد.

That thy trust may be in the Lord, have I made them known to thee this day, yea, even to thee.

20 این کلمات گزیده را که مملو از حکمت و اندرز است، برای تو نوشته‌ام

Have not I written for thee excellent things in counsels and knowledge,

21 تا حقیقت را آنچنان که هست به تو یاد دهم و تو نیز آن را به کسانی که از تو سؤال می‌کنند، بیاموزی.

That I might make thee know rectitude, the sayings of truth; that thou mightest bring back answers of truth to those that send thee?

22 اموال شخص فقیر را که حامی ندارند، غارت نکن و حق بیچارگان را در دادگاه پایمال ننما؛

Rob not the poor, because he is poor, neither crush the afflicted in the gate;

23 زیرا خداوند به داد ایشان خواهد رسید و کسانی را که به ایشان ظلم کرده‌اند به سزای اعمالشان خواهد رسانید.

For the Lord will plead their cause, and despoil the life of those that despoil them.

24 با اشخاص تندخو که زود خشمگین می‌شوند معاشرت نکن،

Make no friendship with a man given to anger; and with a man of fury thou must have no intercourse:

25 مبادا مثل آنها شوی و زندگی خود را تباه کنی.

Lest thou learn his ways, and get a snare for thy own soul.

26 ضامن دیگری نشو و تعهد نکن که او قرض خود را پس خواهد داد،

Be not one of those that pledge their hand, or of those that are sureties for debts.

27 زیرا اگر مجبور به پرداخت قرض او شوی و نتوانی آن را بپردازی، رختخوابت را از زیرت بیرون می‌کشند.

If thou have nothing to pay, why should he take away thy bed from under thee?

28 حدود ملک خود را که اجدادت از قدیم آن را تعیین کرده‌اند، به نفع خود تغییر نده.

Remove not the ancient landmark, which thy fathers have established.

29 اگر کسی در کار خود ماهر باشد، بدان که جزو افراد گمنام نخواهد ماند، بلکه به دربار پادشاهان راه خواهد یافت.

Seest thou a man that is diligent in his work? before kings may he place himself: let him not place himself before obscure men.