امثال 22

1 نیکنامی برتر از ثروت هنگفت است و محبوبیت گرانبهاتر از طلا و نقره.

A GOOD name is rather to be chosen than great riches, and loving favour rather than silver and gold.

2 دارا و ندار یک وجه مشترک دارند: هر دوی آنها را خداوند آفریده است.

The rich and poor meet together: the LORD is the maker of them all.

3 شخص زیرک خطر را پیش‌بینی می‌کند و از آن اجتناب می‌نماید ولی آدم جاهل به سوی آن می‌رود و خود را گرفتار می‌سازد.

A prudent man forsees the evil, and hides himself: but the simple pass on, and are punished.

4 ثمرهٔ تواضع و خداترسی، ثروت و احترام و عمر طولانی است.

By humility and the fear of the LORD are riches, and honour, and life.

5 راه اشخاص فاسد از خارها و دامها پوشیده است، پس اگر جان خود را دوست داری از رفتن به راه آنها خودداری کن.

Thorns and snares are in the way of the perverse: he that does keep his soul shall be far from them.

6 بچه را در راهی که باید برود تربیت کن و او تا آخر عمر از آن منحرف نخواهد شد.

Train up a child in the way he should go: and when he is old, he will not depart from it.

7 فقیر اسیر ثروتمند است و قرض گیرنده غلام قرض دهنده.

The rich rules over the poor, and the borrower is servant to the lender.

8 هر که ظلم بکارد مصیبت درو خواهد کرد و قدرتش در هم خواهد شکست.

He that sows iniquity shall reap vanity: and the rod of his anger shall fail.

9 شخص سخاوتمندی که غذای خود را با فقرا تقسیم می‌کند، برکت خواهد یافت.

He that has a bountiful eye shall be blessed; for he gives of his bread to the poor.

10 مسخره کننده را بیرون بینداز تا نزاع و مجادله و فحاشی خاتمه یابد.

Cast out the scorner, and contention shall go out; yea, strife and reproach shall cease.

11 اگر کسی پاکی قلب را دوست بدارد و سخنانش دلنشین باشد، حتی پادشاه نیز دوست او خواهد شد.

He that loves pureness of heart, for the grace of his lips the king shall be his friend.

12 خداوند آدمهای درستکار را محفوظ نگه می‌دارد، اما نقشه‌های بدکاران را باطل می‌کند.

The eyes of the LORD preserve knowledge, and he overthrows the words of the transgressor.

13 آدم تنبل در خانه می‌ماند و می‌گوید: «اگر بیرون بروم شیر مرا می‌خورد.»

The slothful man says, There is a lion without, I shall be slain in the streets.

14 سخنان زن بدکار مانند یک دام خطرناک است و هر که مورد غضب خداوند باشد در آن می‌افتد.

The mouth of strange women is a deep pit: he that is abhorred of the LORD shall fall therein.

15 حماقت در وجود کودک نهفته است، ولی چوب تأدیب آن را از او بیرون می‌کند.

Foolishness is bound in the heart of a child; but the rod of correction shall drive it far from him.

16 کسی که به خاطر نفع خودش به فقرا ظلم کند و به ثروتمندان هدیه دهد، عاقبت گرفتار فقر خواهد شد.

He that oppresses the poor to increase his riches, and he that gives to the rich, shall surely come to lack.

17 به این سخنان مردان حکیم که به تو یاد می‌دهم گوش فرا ده و با تمام وجود از آنها پیروی کن؛

Bow down your ear, and hear the words of the wise, and apply your heart unto my knowledge.

18 زیرا حفظ کردن آنها در دل و قرار دادن آنها بر زبان، کار پسندیده‌ای است.

For it is a pleasant thing if you keep them within you; they shall likewise be fitted in your lips.

19 این سخنان را امروز به تو تعلیم می‌دهم تا اعتماد تو بر خداوند باشد.

That your trust may be in the LORD, I have made known to you this day, even to you.

20 این کلمات گزیده را که مملو از حکمت و اندرز است، برای تو نوشته‌ام

Have not I written to you excellent things in counsels and knowledge,

21 تا حقیقت را آنچنان که هست به تو یاد دهم و تو نیز آن را به کسانی که از تو سؤال می‌کنند، بیاموزی.

That I might make you know the certainty of the words of truth; that you might answer the words of truth to them that send unto you?

22 اموال شخص فقیر را که حامی ندارند، غارت نکن و حق بیچارگان را در دادگاه پایمال ننما؛

Rob not the poor, because he is poor: neither oppress the afflicted in the gate:

23 زیرا خداوند به داد ایشان خواهد رسید و کسانی را که به ایشان ظلم کرده‌اند به سزای اعمالشان خواهد رسانید.

For the LORD will plead their cause, and spoil the soul of those that spoiled them.

24 با اشخاص تندخو که زود خشمگین می‌شوند معاشرت نکن،

Make no friendship with an angry man; and with a furious man you shall not go:

25 مبادا مثل آنها شوی و زندگی خود را تباه کنی.

Lest you learn his ways, and get a snare to your soul.

26 ضامن دیگری نشو و تعهد نکن که او قرض خود را پس خواهد داد،

Be not you one of them that shake hands, or of them that are sureties for debts.

27 زیرا اگر مجبور به پرداخت قرض او شوی و نتوانی آن را بپردازی، رختخوابت را از زیرت بیرون می‌کشند.

If you have nothing to pay, why should he take away your bed from under you?

28 حدود ملک خود را که اجدادت از قدیم آن را تعیین کرده‌اند، به نفع خود تغییر نده.

Remove not the ancient landmark, which your fathers have set.

29 اگر کسی در کار خود ماهر باشد، بدان که جزو افراد گمنام نخواهد ماند، بلکه به دربار پادشاهان راه خواهد یافت.

See you a man diligent in his business? he shall stand before kings; he shall not stand before mean men.