امثال 22

1 نیکنامی برتر از ثروت هنگفت است و محبوبیت گرانبهاتر از طلا و نقره.

A good name is rather to be chosen than great riches, and loving favour rather than silver and gold.

2 دارا و ندار یک وجه مشترک دارند: هر دوی آنها را خداوند آفریده است.

The rich and poor meet together: YHWH is the maker of them all.

3 شخص زیرک خطر را پیش‌بینی می‌کند و از آن اجتناب می‌نماید ولی آدم جاهل به سوی آن می‌رود و خود را گرفتار می‌سازد.

A prudent man foreseeth the evil, and hideth himself: but the simple pass on, and are punished.

4 ثمرهٔ تواضع و خداترسی، ثروت و احترام و عمر طولانی است.

By humility and the fear of YHWH are riches, and honour, and life.

5 راه اشخاص فاسد از خارها و دامها پوشیده است، پس اگر جان خود را دوست داری از رفتن به راه آنها خودداری کن.

Thorns and snares are in the way of the froward: he that doth keep his soul shall be far from them.

6 بچه را در راهی که باید برود تربیت کن و او تا آخر عمر از آن منحرف نخواهد شد.

Train up a child in the way he should go: and when he is old, he will not depart from it.

7 فقیر اسیر ثروتمند است و قرض گیرنده غلام قرض دهنده.

The rich ruleth over the poor, and the borrower is servant to the lender.

8 هر که ظلم بکارد مصیبت درو خواهد کرد و قدرتش در هم خواهد شکست.

He that soweth iniquity shall reap vanity: and the rod of his anger shall fail.

9 شخص سخاوتمندی که غذای خود را با فقرا تقسیم می‌کند، برکت خواهد یافت.

He that hath a bountiful eye shall be blessed; for he giveth of his bread to the poor.

10 مسخره کننده را بیرون بینداز تا نزاع و مجادله و فحاشی خاتمه یابد.

Cast out the scorner, and contention shall go out; yea, strife and reproach shall cease.

11 اگر کسی پاکی قلب را دوست بدارد و سخنانش دلنشین باشد، حتی پادشاه نیز دوست او خواهد شد.

He that loveth pureness of heart, for the favour of his lips the king shall be his friend.

12 خداوند آدمهای درستکار را محفوظ نگه می‌دارد، اما نقشه‌های بدکاران را باطل می‌کند.

The eyes of YHWH preserve knowledge, and he overthroweth the words of the transgressor.

13 آدم تنبل در خانه می‌ماند و می‌گوید: «اگر بیرون بروم شیر مرا می‌خورد.»

The slothful man saith, There is a lion without, I shall be slain in the streets.

14 سخنان زن بدکار مانند یک دام خطرناک است و هر که مورد غضب خداوند باشد در آن می‌افتد.

The mouth of strange women is a deep pit: he that is abhorred of YHWH shall fall therein.

15 حماقت در وجود کودک نهفته است، ولی چوب تأدیب آن را از او بیرون می‌کند.

Foolishness is bound in the heart of a child; but the rod of correction shall drive it far from him.

16 کسی که به خاطر نفع خودش به فقرا ظلم کند و به ثروتمندان هدیه دهد، عاقبت گرفتار فقر خواهد شد.

He that oppresseth the poor to increase his riches, and he that giveth to the rich, shall surely come to want.

17 به این سخنان مردان حکیم که به تو یاد می‌دهم گوش فرا ده و با تمام وجود از آنها پیروی کن؛

Bow down thine ear, and hear the words of the wise, and apply thine heart unto my knowledge.

18 زیرا حفظ کردن آنها در دل و قرار دادن آنها بر زبان، کار پسندیده‌ای است.

For it is a pleasant thing if thou keep them within thee; they shall withal be fitted in thy lips.

19 این سخنان را امروز به تو تعلیم می‌دهم تا اعتماد تو بر خداوند باشد.

That thy trust may be in YHWH, I have made known to thee this day, even to thee.

20 این کلمات گزیده را که مملو از حکمت و اندرز است، برای تو نوشته‌ام

Have not I written to thee excellent things in counsels and knowledge,

21 تا حقیقت را آنچنان که هست به تو یاد دهم و تو نیز آن را به کسانی که از تو سؤال می‌کنند، بیاموزی.

That I might make thee know the certainty of the words of truth; that thou mightest answer the words of truth to them that send unto thee?

22 اموال شخص فقیر را که حامی ندارند، غارت نکن و حق بیچارگان را در دادگاه پایمال ننما؛

Rob not the poor, because he is poor: neither oppress the afflicted in the gate:

23 زیرا خداوند به داد ایشان خواهد رسید و کسانی را که به ایشان ظلم کرده‌اند به سزای اعمالشان خواهد رسانید.

For YHWH will plead their cause, and spoil the soul of those that spoiled them.

24 با اشخاص تندخو که زود خشمگین می‌شوند معاشرت نکن،

Make no friendship with an angry man; and with a furious man thou shalt not go:

25 مبادا مثل آنها شوی و زندگی خود را تباه کنی.

Lest thou learn his ways, and get a snare to thy soul.

26 ضامن دیگری نشو و تعهد نکن که او قرض خود را پس خواهد داد،

Be not thou one of them that strike hands, or of them that are sureties for debts.

27 زیرا اگر مجبور به پرداخت قرض او شوی و نتوانی آن را بپردازی، رختخوابت را از زیرت بیرون می‌کشند.

If thou hast nothing to pay, why should he take away thy bed from under thee?

28 حدود ملک خود را که اجدادت از قدیم آن را تعیین کرده‌اند، به نفع خود تغییر نده.

Remove not the ancient landmark, which thy fathers have set.

29 اگر کسی در کار خود ماهر باشد، بدان که جزو افراد گمنام نخواهد ماند، بلکه به دربار پادشاهان راه خواهد یافت.

Seest thou a man diligent in his business? he shall stand before kings; he shall not stand before mean men.