امثال 22

1 نیکنامی برتر از ثروت هنگفت است و محبوبیت گرانبهاتر از طلا و نقره.

A good name is more to be desired than great wealth, and to be respected is better than silver and gold.

2 دارا و ندار یک وجه مشترک دارند: هر دوی آنها را خداوند آفریده است.

The man of wealth and the poor man come face to face: the Lord is the maker of them all.

3 شخص زیرک خطر را پیش‌بینی می‌کند و از آن اجتناب می‌نماید ولی آدم جاهل به سوی آن می‌رود و خود را گرفتار می‌سازد.

The sharp man sees the evil and takes cover: the simple go straight on and get into trouble.

4 ثمرهٔ تواضع و خداترسی، ثروت و احترام و عمر طولانی است.

The reward of a gentle spirit and the fear of the Lord is wealth and honour and life.

5 راه اشخاص فاسد از خارها و دامها پوشیده است، پس اگر جان خود را دوست داری از رفتن به راه آنها خودداری کن.

Thorns and nets are in the way of the twisted: he who keeps watch over his soul will be far from them.

6 بچه را در راهی که باید برود تربیت کن و او تا آخر عمر از آن منحرف نخواهد شد.

If a child is trained up in the right way, even when he is old he will not be turned away from it.

7 فقیر اسیر ثروتمند است و قرض گیرنده غلام قرض دهنده.

The man of wealth has rule over the poor, and he who gets into debt is a servant to his creditor.

8 هر که ظلم بکارد مصیبت درو خواهد کرد و قدرتش در هم خواهد شکست.

By planting the seed of evil a man will get in the grain of sorrow, and the rod of his wrath will be broken.

9 شخص سخاوتمندی که غذای خود را با فقرا تقسیم می‌کند، برکت خواهد یافت.

He who is kind will have a blessing, for he gives of his bread to the poor.

10 مسخره کننده را بیرون بینداز تا نزاع و مجادله و فحاشی خاتمه یابد.

Send away the man of pride, and argument will go out; truly fighting and shame will come to an end.

11 اگر کسی پاکی قلب را دوست بدارد و سخنانش دلنشین باشد، حتی پادشاه نیز دوست او خواهد شد.

He whose heart is clean is dear to the Lord; for the grace of his lips the king will be his friend.

12 خداوند آدمهای درستکار را محفوظ نگه می‌دارد، اما نقشه‌های بدکاران را باطل می‌کند.

The eyes of the Lord keep knowledge, but by him the acts of the false man will be overturned.

13 آدم تنبل در خانه می‌ماند و می‌گوید: «اگر بیرون بروم شیر مرا می‌خورد.»

The hater of work says, There is a lion outside: I will be put to death in the streets.

14 سخنان زن بدکار مانند یک دام خطرناک است و هر که مورد غضب خداوند باشد در آن می‌افتد.

The mouth of strange women is a deep hole: he with whom the Lord is angry will go down into it.

15 حماقت در وجود کودک نهفته است، ولی چوب تأدیب آن را از او بیرون می‌کند.

Foolish ways are deep-seated in the heart of a child, but the rod of punishment will send them far from him.

16 کسی که به خاطر نفع خودش به فقرا ظلم کند و به ثروتمندان هدیه دهد، عاقبت گرفتار فقر خواهد شد.

He who is cruel to the poor for the purpose of increasing his profit, and he who gives to the man of wealth, will only come to be in need.

17 به این سخنان مردان حکیم که به تو یاد می‌دهم گوش فرا ده و با تمام وجود از آنها پیروی کن؛

Let your ear be bent down for hearing my words, and let your heart give thought to knowledge.

18 زیرا حفظ کردن آنها در دل و قرار دادن آنها بر زبان، کار پسندیده‌ای است.

For it is a delight to keep them in your heart, to have them ready on your lips.

19 این سخنان را امروز به تو تعلیم می‌دهم تا اعتماد تو بر خداوند باشد.

So that your faith may be in the Lord, I have made them clear to you this day, even to you.

20 این کلمات گزیده را که مملو از حکمت و اندرز است، برای تو نوشته‌ام

Have I not put in writing for you thirty sayings, with wise suggestions and knowledge,

21 تا حقیقت را آنچنان که هست به تو یاد دهم و تو نیز آن را به کسانی که از تو سؤال می‌کنند، بیاموزی.

To make you see how certain are true words, so that you may give a true answer to those who put questions to you?

22 اموال شخص فقیر را که حامی ندارند، غارت نکن و حق بیچارگان را در دادگاه پایمال ننما؛

Do not take away the property of the poor man because he is poor, or be cruel to the crushed ones when they come before the judge:

23 زیرا خداوند به داد ایشان خواهد رسید و کسانی را که به ایشان ظلم کرده‌اند به سزای اعمالشان خواهد رسانید.

For the Lord will give support to their cause, and take the life of those who take their goods.

24 با اشخاص تندخو که زود خشمگین می‌شوند معاشرت نکن،

Do not be friends with a man who is given to wrath; do not go in the company of an angry man:

25 مبادا مثل آنها شوی و زندگی خود را تباه کنی.

For fear of learning his ways and making a net ready for your soul.

26 ضامن دیگری نشو و تعهد نکن که او قرض خود را پس خواهد داد،

Be not one of those who give their hands in an agreement, or of those who make themselves responsible for debts:

27 زیرا اگر مجبور به پرداخت قرض او شوی و نتوانی آن را بپردازی، رختخوابت را از زیرت بیرون می‌کشند.

If you have nothing with which to make payment, he will take away your bed from under you.

28 حدود ملک خود را که اجدادت از قدیم آن را تعیین کرده‌اند، به نفع خود تغییر نده.

Let not the old landmark be moved which your fathers have put in place.

29 اگر کسی در کار خود ماهر باشد، بدان که جزو افراد گمنام نخواهد ماند، بلکه به دربار پادشاهان راه خواهد یافت.

Have you seen a man who is expert in his business? he will take his place before kings; his place will not be among low persons.