امثال 22

1 نیکنامی برتر از ثروت هنگفت است و محبوبیت گرانبهاتر از طلا و نقره.

A good name is more desirable than great riches; favor is better than silver and gold.

2 دارا و ندار یک وجه مشترک دارند: هر دوی آنها را خداوند آفریده است.

The rich and the poor have this in common: The LORD is Maker of them all.

3 شخص زیرک خطر را پیش‌بینی می‌کند و از آن اجتناب می‌نماید ولی آدم جاهل به سوی آن می‌رود و خود را گرفتار می‌سازد.

The prudent see danger and take cover, but the simple keep going and suffer the consequences.

4 ثمرهٔ تواضع و خداترسی، ثروت و احترام و عمر طولانی است.

The rewards of humility and the fear of the LORD are wealth and honor and life.

5 راه اشخاص فاسد از خارها و دامها پوشیده است، پس اگر جان خود را دوست داری از رفتن به راه آنها خودداری کن.

Thorns and snares lie on the path of the perverse; he who guards his soul stays far from them.

6 بچه را در راهی که باید برود تربیت کن و او تا آخر عمر از آن منحرف نخواهد شد.

Train up a child in the way he should go, and when he is old he will not depart from it.

7 فقیر اسیر ثروتمند است و قرض گیرنده غلام قرض دهنده.

The rich rule over the poor, and the borrower is slave to the lender.

8 هر که ظلم بکارد مصیبت درو خواهد کرد و قدرتش در هم خواهد شکست.

He who sows injustice will reap disaster, and the rod of his fury will be destroyed.

9 شخص سخاوتمندی که غذای خود را با فقرا تقسیم می‌کند، برکت خواهد یافت.

A generous man will be blessed, for he shares his bread with the poor.

10 مسخره کننده را بیرون بینداز تا نزاع و مجادله و فحاشی خاتمه یابد.

Drive out the mocker, and conflict will depart; even quarreling and insults will cease.

11 اگر کسی پاکی قلب را دوست بدارد و سخنانش دلنشین باشد، حتی پادشاه نیز دوست او خواهد شد.

He who loves a pure heart and gracious lips will have the king for a friend.

12 خداوند آدمهای درستکار را محفوظ نگه می‌دارد، اما نقشه‌های بدکاران را باطل می‌کند.

The LORD’s eyes keep watch over knowledge, but He frustrates the words of the faithless.

13 آدم تنبل در خانه می‌ماند و می‌گوید: «اگر بیرون بروم شیر مرا می‌خورد.»

The slacker says, “There is a lion outside! I will be slain in the streets!”

14 سخنان زن بدکار مانند یک دام خطرناک است و هر که مورد غضب خداوند باشد در آن می‌افتد.

The mouth of an adulteress is a deep pit; he who is under the wrath of the LORD will fall into it.

15 حماقت در وجود کودک نهفته است، ولی چوب تأدیب آن را از او بیرون می‌کند.

Foolishness is bound up in the heart of a child, but the rod of discipline drives it far from him.

16 کسی که به خاطر نفع خودش به فقرا ظلم کند و به ثروتمندان هدیه دهد، عاقبت گرفتار فقر خواهد شد.

Oppressing the poor to enrich oneself or giving gifts to the rich will surely lead to poverty.

17 به این سخنان مردان حکیم که به تو یاد می‌دهم گوش فرا ده و با تمام وجود از آنها پیروی کن؛

Incline your ear and hear the words of the wise— apply your mind to my knowledge—

18 زیرا حفظ کردن آنها در دل و قرار دادن آنها بر زبان، کار پسندیده‌ای است.

for it is pleasing when you keep them within you and they are constantly on your lips.

19 این سخنان را امروز به تو تعلیم می‌دهم تا اعتماد تو بر خداوند باشد.

So that your trust may be in the LORD, I instruct you today—yes, you.

20 این کلمات گزیده را که مملو از حکمت و اندرز است، برای تو نوشته‌ام

Have I not written for you thirty sayings about counsel and knowledge,

21 تا حقیقت را آنچنان که هست به تو یاد دهم و تو نیز آن را به کسانی که از تو سؤال می‌کنند، بیاموزی.

to show you true and reliable words, that you may soundly answer those who sent you?

22 اموال شخص فقیر را که حامی ندارند، غارت نکن و حق بیچارگان را در دادگاه پایمال ننما؛

Do not rob a poor man because he is poor, and do not crush the afflicted at the gate,

23 زیرا خداوند به داد ایشان خواهد رسید و کسانی را که به ایشان ظلم کرده‌اند به سزای اعمالشان خواهد رسانید.

for the LORD will take up their case and will plunder those who rob them.

24 با اشخاص تندخو که زود خشمگین می‌شوند معاشرت نکن،

Do not make friends with an angry man, and do not associate with a hot-tempered man,

25 مبادا مثل آنها شوی و زندگی خود را تباه کنی.

or you may learn his ways and entangle yourself in a snare.

26 ضامن دیگری نشو و تعهد نکن که او قرض خود را پس خواهد داد،

Do not be one who gives pledges, who puts up security for debts.

27 زیرا اگر مجبور به پرداخت قرض او شوی و نتوانی آن را بپردازی، رختخوابت را از زیرت بیرون می‌کشند.

If you have nothing with which to pay, why should your bed be taken from under you?

28 حدود ملک خود را که اجدادت از قدیم آن را تعیین کرده‌اند، به نفع خود تغییر نده.

Do not move an ancient boundary stone which your fathers have placed.

29 اگر کسی در کار خود ماهر باشد، بدان که جزو افراد گمنام نخواهد ماند، بلکه به دربار پادشاهان راه خواهد یافت.

Do you see a man skilled in his work? He will be stationed in the presence of kings; he will not stand before obscure men.